این مجموعه آموزشی، گامی نوین و هوشمندانه در مسیر یادگیری مفهومی، فعال و ماندگار زیست‌شناسی پایه دهم است که توسط برند آینده‌نگاران مغز و به سرپرستی نویسنده داریوش طاهری تهیه شده است. در این پروژه، متون خط‌به‌خط کتاب درسی با حذف هوشمندانه‌ی واژگان کلیدی، به جای‌خالی‌های تعاملی تبدیل شده‌اند تا فرآیند یادگیری را از حالت منفعل به فعال و مشارکتی بدل کنند.
این روش آموزشی، ذهن خواننده را به درگیر شدن عمیق‌تر با متن، بازیابی فعال اطلاعات (Active Recall) و خودسنجی مستمر (Continuous Self-Assessment) وادار می‌کند؛ ویژگی‌هایی که کلید تسلط بر مفاهیم و آمادگی برای آزمون‌هایی مانند کنکور (Entrance Exam) به شمار می‌آیند.
این رویکرد همان اصل قدیمی است که می‌گوید: تکرار، مادر مهارت‌هاست. ما در آینده‌نگاران مغز، معماران تکرار هدفمند هستیم؛ مسیری که تسلط علمی (Scientific Mastery)، درک عمیق و آمادگی کامل برای آزمون‌هایی چون کنکور را برای شما فراهم می‌کند.
زیست‌یاد (Zist-Yad)، هم‌قدم هوشمند مسیر یادگیری، فراتر از یک ابزار آموزشی است؛ او هر مواجهه با متن را به تجربه‌ای فعال و عمیق تبدیل می‌کند. با طراحی جای‌خالی‌های هوشمند، تمرین‌های هدفمند و بازخورد فوری، ذهن را به چالش می‌کشد تا اطلاعات نه تنها حفظ شود، بلکه معنا، ساختار و ارتباط مفاهیم درک گردد.
زیست‌یار (Zist-Yar)، همراه همیشگی و هوشمند شما در مسیر یادگیری فعال، با ایجاد جای‌خالی‌های تعاملی و بازخورد فوری، ذهن را به بازیابی فعال اطلاعات (Active Recall) و درک عمیق مفاهیم وادار می‌کند و مسیر یادگیری مفهومی، فعال و ماندگار را هموار می‌سازد.
زیست‌بان (Zist-Ban)، محافظ و راهنمای شما در مسیر یادگیری است؛ او با نظارت بر روند پیشرفت، ارائه بازخورد هدفمند و کمک به مرور و تثبیت مفاهیم، اطمینان حاصل می‌کند که مسیر یادگیری شما همواره درست و ایمن باقی بماند و از یادگیری سطحی به تسلط عمیق بر مفاهیم برسید.
هر گفتار این مجموعه، دقیقاً با جمله‌بندی اصلی کتاب درسی ارائه شده و با جای‌خالی‌هایی همراه است که کاربر می‌تواند روی آنها تمرکز کرده، فکر کند و در صورت نیاز، با کلیک روی دکمه «نمایش پاسخ»، پاسخ درست را مشاهده نماید. بدین ترتیب، تجربه‌ای تعاملی، کاربردی و عمیق در یادگیری زیست‌شناسی فراهم شده است.
با سپاس از همراهی شما
تیم آینده‌نگاران مغز | سرپرستی: داریوش طاهری
گفتار ۲. گسترهٔ حیات
تعریف [نمایش پاسخ] بسیار دشوار است و شاید حتی غیرممکن باشد. در علم زیست‌شناسی به‌جای تعریف حیات، [نمایش پاسخ] آن و یا [نمایش پاسخ] جانداران را بررسی می‌کنیم. گسترهٔ حیات [نمایش پاسخ]، از [نمایش پاسخ] شروع می‌شود و با [نمایش پاسخ] پایان می‌یابد.
جانداران همهٔ این [نمایش پاسخ] ویژگی زیر را باهم دارند:
نظم و ترتیب: یکی از ویژگی‌های جالب حیات، [نمایش پاسخ] آن است (شکل ۳). [نمایش پاسخ] جانداران، سطحی از سازمان‌یابی دارند و منظم‌اند.
هم‌ایستایی ([نمایش پاسخ]): محیط جانداران [نمایش پاسخ] در تغییر است؛ اما جاندار می‌تواند وضع [نمایش پاسخ] پیکر خود را در محدودهٔ [نمایش پاسخ] نگه دارد؛ مثلاً وقتی سدیم خون [نمایش پاسخ] می‌یابد، دفع آن از طریق [نمایش پاسخ] زیاد می‌شود. مجموعه اعمالی را که برای پایدار نگه داشتن وضعیت [نمایش پاسخ] جاندار انجام می‌شود [نمایش پاسخ] (هومئوستازی) می‌نامند.
رشد و نمو: جانداران رشد و نمو می‌کنند. رشد به معنی [نمایش پاسخ] و شامل افزایش [نمایش پاسخ] ابعاد یا [نمایش پاسخ] یاخته‌هاست. [نمایش پاسخ] به معنی عبور از مرحله ای به مرحلهٔ دیگری از زندگی است؛ مثلاً تشکیل گل در گیاه، نمونه‌ای از [نمایش پاسخ] است.
فرایند جذب و استفاده از [نمایش پاسخ]: جانداران [نمایش پاسخ] می‌گیرند، از آن برای انجام فعّالیت‌های [نمایش پاسخ] خود استفاده می‌کنند و بخشی از آن را به صورت [نمایش پاسخ] از دست می‌دهند؛ مثلاً گنجشک غذا می‌خورد و از [نمایش پاسخ] آن برای [نمایش پاسخ] بدن و نیز برای [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] استفاده می‌کند.
تولیدمثل: جانداران موجوداتی [نمایش پاسخ] شبیه خود را به وجود می‌آورند. یوزپلنگ [نمایش پاسخ] از یوزپلنگ زاده می‌شود.
پاسخ به محیط: [نمایش پاسخ] جانداران به محرک‌های محیطی پاسخ می‌دهند؛ مثلاً [نمایش پاسخ] گیاهان به سمت نور خم می‌شود.
سازش با محیط: این ویژگی باعث می‌شود جمعیتی از جانداران با محیطی که در آن زندگی می‌کنند [نمایش پاسخ] و در آن [نمایش پاسخ] باشند؛ مثلاً گیاهانی که بومی مناطق [نمایش پاسخ] هستند، برای حفظ آب، [نمایش پاسخ] با [نمایش پاسخ] ضخیم دارند. مثال دیگر [نمایش پاسخ] خرس قطبی است که به استتار این جانور در محیط [نمایش پاسخ] کمک می‌کند.
یادآوری تعریف گونه
همان‌طور که می‌دانید گونه به گروهی از جانداران می‌گویند که به هم شبیه‌اند و می‌توانند از طریق تولیدمثل زاده‌هایی شبیه خود با قابلیت زنده ماندن و تولیدمثل به‌وجود آورند.
شکل ۳- سطوح [نمایش پاسخ]
١- یاخته [نمایش پاسخ] سطح سازمان‌یابی حیات است، [نمایش پاسخ] جانداران از یاخته تشکیل شده‌اند.
۲- تعدادی یاخته یک [نمایش پاسخ] را به‌وجود می‌آورند.
۳- هر اندام از چند [نمایش پاسخ] مختلف تشکیل می‌شود؛ مانند [نمایش پاسخ] که در اینجا نشان داده شده است.
۴- هر دستگاه از چند [نمایش پاسخ] تشکیل شده است؛ مثلاً دستگاه [نمایش پاسخ] از ماهیچه‌ها و [نمایش پاسخ] تشکیل شده است.
۵- جانداری مانند این گوزن [نمایش پاسخ] از [نمایش پاسخ] گوزن‌هاست.
۶_ افراد یک [نمایش پاسخ] که در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] خاص زندگی می‌کنند، یک جمعیت را به‌وجود می‌آورند.
۷- جمعیت‌های گوناگونی که با هم [نمایش پاسخ] دارند، یک [نمایش پاسخ] را به‌وجود می‌آورند.
۸- عوامل زنده ([نمایش پاسخ]) و غیرزنده محیط و تأثیرهایی که بر هم می‌گذارند، [نمایش پاسخ] را می‌سازند.
۹- زیست‌بوم از چند [نمایش پاسخ] تشکیل می‌شود که از نظر [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] جانداران مشابه‌اند.
۱۰- زیست کره شامل همهٔ [نمایش پاسخ] زمین است.
مولکول‌های زیستی
کربوهیدرات‌ها، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] چهار گروه اصلی مولکول‌های تشکیل دهندهٔ [نمایش پاسخ]اند و در [نمایش پاسخ] ساخته می‌شوند. این مولکول‌ها را مولکول‌های [نمایش پاسخ] می‌نامند. در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
کربوهیدرات‌ها
این مولکول‌ها از سه عنصر [نمایش پاسخ]، هیدروژن (H) و [نمایش پاسخ] ساخته شده‌اند.
مونوساکاریدها: ساده‌ترین [نمایش پاسخ] هستند. گلوکز و [نمایش پاسخ] مونوساکاریدهایی با [نمایش پاسخ] کربن‌اند. ریبوز [نمایش پاسخ] با [نمایش پاسخ] کربن است (شکل ۴).
شکل ۴- مونوساکارید واحد ساختاری [نمایش پاسخ]ست.
شکل ۵- مالتوز نوعی [نمایش پاسخ] است.
دی‌ساکاریدها: از ترکیب دو [نمایش پاسخ] تشکیل می‌شوند، شکر و قندی که می‌خوریم [نمایش پاسخ] به نام [نمایش پاسخ] هستند. ساکارز از پیوند بین [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تشکیل می‌شود. مالتوز [نمایش پاسخ] دیگری است که از دو [نمایش پاسخ] تشکیل می‌شود. این قند در جوانهٔ [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] وجود دارد (شکل ۵). لاکتوز [نمایش پاسخ] دیگری است که به [نمایش پاسخ] نیز معروف است.
پلی‌ساکاریدها: از ترکیب چندین [نمایش پاسخ] ساخته می‌شوند. نشاسته، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] پلی‌ساکاریدند. این پلی‌ساکاریدها از تعداد فراوانی [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] تشکیل شده‌اند. مثلاً نشاسته در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] وجود دارد. آیا روش تشخیص نشاسته را به یاد می‌آورید؟
سلولز از [نمایش پاسخ] مهم در طبیعت است. سلولز ساخته شده در [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ] و تولید انواعی از [نمایش پاسخ] به کار می‌رود.
بیشتر بدانید
گلیکوژن در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] ساخته می‌شود. این پلی‌ساکارید در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] وجود دارد و منبع ذخیرهٔ [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ] است.
لیپیدها
این ترکیبات نیز از سه عنصر [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] ساخته شده‌اند؛ گرچه [نمایش پاسخ] این عناصر در لیپیدها با [نمایش پاسخ] آنها در [نمایش پاسخ] فرق می‌کند. در ادامه با برخی لیپیدها آشنا می‌شویم.
تری گلیسریدها از انواع [نمایش پاسخ] هستند. هر تری‌گلیسرید از [نمایش پاسخ] مولکول [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] تشکیل شده است (شکل ۶- الف). [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] انواعی از تری‌گلیسریدها هستند. تری‌گلیسریدها در ذخیرهٔ [نمایش پاسخ] نقش مهمی دارند. انرژی تولید شده از [نمایش پاسخ] تری گلیسرید [نمایش پاسخ] دو برابر انرژی تولید شده از [نمایش پاسخ] کربوهیدرات است.
فسفولیپیدها گروه دیگری از [نمایش پاسخ] و بخش اصلی تشکیل دهندهٔ [نمایش پاسخ] یاخته‌ای هستند. ساختار فسفولیپیدها شبیه [نمایش پاسخ] است، با این تفاوت که مولکول [نمایش پاسخ] در فسفولیپیدها به [نمایش پاسخ] اسید چرب و [نمایش پاسخ] فسفات متصل می‌شود (شکل ۶- ب).
شکل ۶- الف) [نمایش پاسخ] ب) [نمایش پاسخ]
کلسترول [نمایش پاسخ] دیگری است که در ساخت [نمایش پاسخ] یاخته‌های [نمایش پاسخ] و نیز انواعی از [نمایش پاسخ] شرکت می‌کند.
پروتئین‌ها
این مولکول‌ها علاوه بر [نمایش پاسخ]، هیدروژن و [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] نیز دارند. پروتئین‌ها از به هم پیوستن واحدهایی به نام [نمایش پاسخ]، تشکیل می‌شوند (شکل ۷).
شکل ۷- آمینواسید واحد ساختاری [نمایش پاسخ] است.
پروتئین‌ها کارهای [نمایش پاسخ] انجام می‌دهند. [نمایش پاسخ]، انتقال مواد در خون و کمک به عبور مواد از [نمایش پاسخ] و عملکرد [نمایش پاسخ] از کارهای پروتئین‌هاست. آنزیم‌ها مولکول‌های [نمایش پاسخ]اند که [نمایش پاسخ] واکنش‌های شیمیایی را افزایش می‌دهند.
نوکلئیک‌اسیدها
این مولکول‌ها علاوه بر کربن، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]، نیتروژن و [نمایش پاسخ] نیز دارند. مولکول [نمایش پاسخ] که در سال‌های قبل با آن آشنا شده‌اید، یک نوع نوکلئیک‌اسید است. اطلاعات [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ] ذخیره می‌شود (شکل ۸).
شکل ۸- [نمایش پاسخ]
