عواقب آسیب به لوب های مغز
مغز از چهار قسمت تشکیل شده که تعیین کننده شخصیت و علت رفتارهای فرد می‌باشد. مغز قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی است که در امتداد نخاع و دستگاه عصبی محیطی (PNS) قرار دارد. از میان همۀ قسمت‌های مغز بزرگ‌ترین قسمت را مخ تشکیل می‌دهد که شامل چهار لوب قدامی، آهیانه‌ای، پس سری و گیجگاهی است. هرکدام از این لوب‌ها کارکردها و نقش‌های متفاوتی در تفکر، ادراک، واکنش و رفتار با محیط دارند. آسیب به هر بخش تغییراتی در رفتار و تفکر فرد ایجاد می‌کند. در زیر به بررسی اجمالی کارکردها و آسیب‌های هر یک از لوب‌های مغزی پرداخته‌ایم.
لوب های مغز
ساختار مغز به گونه‌ای است که نیم‌کره‌‌ی راست و چپ در آن به صورت قرینه روبه روی هم قرار گرفته‌اند. هر کدام از نیمره‌ها از چهار لوب به نام‌های لوب آهیانه‌ای، لوب پس سری، لوب پیشانی و لوب گیجگاهی تشکیل شده‌است. این لوب‌ها بر اساس استخوان‌های مرتبط نام گرفته‌اند و از ساختار قشر کورتکس مغز مشتق نشده‌اند. مرزهای این لوب‌ها در جایی قرار دارد استخوان‌های جمجمه به هم پیوند خورده‌اند. آسیب به هر یک از لوب های مغز منجر به بروز اختلالات عصبی شناختی می‌شود.
لوب قدامی یا پیشانی
لوب قدامی یا پیشانی مرکز تفکر شناختی و ساختار کلی شخصیت فرد می‌باشد. لوب قدامی یا پیشانی حدودا در سن ۲۵ سالگی به سطحی از بلوغ شناختی می‌رسد. لوب پیشانی شامل دو قسمت قدامی و خلفی است که توسط شیار مرکزی از لوب آهیانه ای جدا شده است. ناحیه قدامی لوب پیشانی مسئول کارکردهای شناختی و ناحیه خلفی لوب پیشانی متشکل از نواحی حرکتی و پیش حرکتی است که مسئولیت حرکت‌های ارادی فرد را بر عهده دارد.
کارکردهای لوب پیشانی شامل طرح ریزی، استدلال، سازماندهی افکار و رفتار، میل جنسی، حل مسئله، احساسات، قضاوت، مهارت‌های حرکتی و سازماندهی تکلم است.
آسیب به لوب پیشانی
لوب پیشانی موقعیت خطرناکی داشته و بسیار آسیب پذیر است. در صورتی که این قسمت از مغز دچار مشکلی شود، اختلالات زیر بروز پیدا می‌کند:
- تغییرات فاحش در عادت‌های گفتاری
- کاهش میل جنسی یا بروز عادت‌های جنسی خاص
- افزایش یا کاهش ناگهانی توانایی‌ها و خلاقیت‌های فردی در حل مشکلات
- مختل شدن توانایی ریسک کردن در فرد
- مشکل در حس چشایی و بویایی یا از بین رفتن کلی آن‌ها
- مشکل در انگیزش درونی و خود انگیختگی و کاهش انعطاف پذیری ذهنی
- افزایش حواس پرتی و حساسیت بیش از حد
لوب آهیانه‌ای
لوب آهیانه ای در پشت شیار مرکزی و بالاتر از لوب پس سری قرار گرفته است. لوب آهیانه واسط اعصاب بینایی به لوب پس سری است. همچنین وظیفه یکپارچه سازی اطلاعات حسی از قسمت‌های مختلف بدن را نیز به عهده دارد. از کارکردهای دیگر لوب آهیانه‌ای می‌توان به پردازش اطلاعات، جهت گیری فضایی، حرکت، گفتار، ادراک دیداری، تشخیص، احساس درد، لمس، شناخت و همچنین ادراک محرک‌ها اشاره داشت.
آسیب به لوب آهیانه‌ای
ایجاد هرگونه صدمه به لوب آهیانه ای در پردازش‌های فضایی و تصویر بدن اختلال ایجاد کند. اما اختصاصا آسیب به هر کدام از نواحی لوب آهیانه ای مشکلات زیر را به وجود خواهد آورد:
آسیب دوجانبۀ لوب آهیانه‌ای: موجب اختلال در توجه دیداری و اختلالات زیادی در فعالیت‌های حرکتی خواهد شد. این آسیب به سندرم بالینت معروف است.
آسیب لوب آهیانه ای سمت چپ: ضربه و آسیب به لوب چپ آهیانه ای باعث سندوم گرستمن، ادارک پریشی و اختلالات زبانی می‌گردد.
آسیب در آهیانه راست: آسیب این ناحیه موجب می‌شود فرد در درست کردن چیزی مشکل داشته باشد. مهارت‌های مراقبتی و توانایی‌های طراحی فرد نیز با اختلالات بسیاری مواجه می‌شود.
لوب پس سری
لوب پس سری در عقب‌ترین قسمت جمجمه واقع شده است و کوچک‌ترین لوب مغزی است. لوب پس سری قشر بینائی اصلی مغز است و بیشترین مسئولیت ادراک دیداری را به عهده دارد. کارکردهای لوب پس سری شامل؛ پردازش‌های دیداری-فضایی، ادراک دیداری، تشخیص گذاری رنگ‌ها و حرکت است. معمولاً اختلالات در لوب پس سری می‌تواند به توهمات دیداری منجر گردد.
آسیب به لوب پس سری
لوب پس سری، نسبت به خطرات، موقعیت امن تری دارد. ولیکن در صورت آسیب مشکلاتی همچون اختلالات در سیستم بینایی و ادراکی و یا از دست دادن کامل یا ناقص بینایی را در بر خواهد داشت.
لوب گیجگاهی
در هر یک از نیمکره‌های راست و چپ مغز یک لوب گیجگاهی و تقریبا در موقعیت هم سطح با گوش‌ها قرار گرفته‌اند. لوب‌های گیجگاهی قشر شنوایی اصلی مغز را تشکیل می‌دهند، بنابراین مسئول کلیه پردازش‌های صوتی مغز نیز هستند. هیپوکامپ که مسئول شکل دهی حافظه بلند مدت و ذخیره سازی اطلاعات جدید است، در لوب گیجگاهی قرار دارد. لوب راست گیجگاهی حافظه تصویری و لوب چپ گیجگاهی حافظه کلامی را مدیریت می‌کند. در نتیجه لوب گیجگاهی در مسئولیت‌های شنیدنی، گفتاری و حافظه درگیر است.
آسیب به لوب گیجگاهی
در صورت آسیب رسیدن به لوب گیجگاهی بسته به ناحیه آسیب، علائم متفاوتی را مشاهده خواهیم کرد:
آسیب لوب گیجگاهی سمت چپ: صدمه به این ناحیه باعث می‌شود در یادآوری (با محتویات صوتی و تصویری)، شناخت واژه‌ها و بخاطر سپردن مواد کلامی با اختلال و کاهش توانایی روبرو شوید.
آسیب لوب گیجگاهی سمت راست: آسیب دیدن لوب گیجگاهی راست می‌تواند در شناخت محتویات تصویری و همچنین توالی‌های مرتبط به تن صدا مشکل ایجاد کند. آسیب لوب راست گیجگاهی در یادآوری موسیقی‌ها و طراحی‌هایی که فرد قبلا با آن مواجه شده بود هم اختلال ایجاد می‌کند.
جمع بندی
آسیب
آسیب فیزیکی تنها عاملی نیست که می‌تواند کارکردهای مغز را تغییر دهد، داروها و بیماری‌های مختلف نیز بر لوب‌های مغز تاثیر می‌گذارند. حتی بیماری‌های روانی نیز میزان ترشح هورمون‌ها و کارکرد نوروترانسمیترهای مغزی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
