انواع باکتریها از نظر تغذیه؛ متابولیسم باکتریها؛ باکتریها و صنایع غذایی

انواع باکتریها از نظر تغذیهای
به طور کلی باکتریها را از نظر احتیاجات غذایی به دو گروه اتوتروفیک (Autotrophic Bacteria) و هتروتروفیک (Heterotrophic Bacteria) تقسیم میکنند:
باکتریهای اتوتروفیک: این باکتریها برای رشد و نمو خود احتیاج به آب، نمکهای معدنی و CO۲ دارند این باکتریها قسمت اعظم مواد لازم برای متابولیسم داخل سلولی را از CO۲ ساخته، انرژی مورد نیاز برای این سنتز را از نور یا اکسیداسیون یک یا چند ماده غیرآلی موجود در محیط تأمین مینمایند.
باکتریهای هتروتروفیک: این باکتریها اگر چه قادرند به مقدار کم از CO۲ استفاده کنند ولی برای دسترسی به منبع اصلی کربن مورد نیاز خود برای ادامه زندگی احتیاج به مواد آلی پیچیده دارند. منبع انرژی آن ممکن است فتوسنتتیک یا کموسنتتیک باشد. باکتریهای هتروتروفیک به دو دسته تقسیم میشوند:
باکتریهای هتروتروف از نظر ارتباط و منابع تأمین غذا به دو گروه عمده تقسیم میشوند:
۱- ساپروفیتها یا میکروارگانیسمهای غیربیماریزایی که از تجزیه مواد آلی مواد غذایی مورد نیاز خود را تأمین میکنند.
۲- پارازیتها یا میکروارگانیسمهای بیماریزایی که مواد غذایی مورد نیاز خود را از میزبان (موجود زنده گیاهی یا حیوانی) به دست می آورند.
متابولیسم باکتریها
همه واکنشهای شیمیایی که توسط سلولها انجام میگیرد «متابولیسم» نامیده میشود. این واکنشها ممکن است انرژی زا یا انرژی خواه باشند و برای انجام هر دو آنها وجود آنزیم ضروری است.
ماده غذایی اصلی، دارای مقدار زیادی انرژی در پیوندهای بین اتمهای خود میباشد ولی این انرژی در سرتاسر مولکول پخش است و به آسانی قابل مصرف نمیباشد. راههای متابولیسم انرژی شامل یک سلسله واکنشهای آنزیمی است که طی آن انرژی غیرقابل مصرف منتشر در بسیاری از پیوندهای کم انرژی ابتدا به صورت اتصالهای پرانرژی متراکم شده آنگاه این انرژی به ADP (آدنوزین دی فسفات) انتقال یافته، آن را به صورت ATP (آدنوزین تری فسفات) در می آورد. حال سلول براحتی قادر است از این انرژی استفاده کند. تبدیل انرژی نیاز به یک سلسله واکنشهایی دارد که طی آن انرژی به آرامی ولی به طور مطمئن در پیوندهای پرانرژی متراکم میگردد.
این واکنشها به دو دسته تقسیم میشوند:
واکنشهای انرژی زا: این واکنشها را واکنشهای کاتابولیسمی نیز مینامند زیرا انرژی لازم برای ساخته شدن مواد ضروری سلول را تولید میکنند. انرژی حاصل از واکنشهای انرژی زا در واکنشهای انرژی خواه بکار می رود و باعث ساخته شدن موادی نظیر پروتئینها، اسیدهای نوکلئیک، پلی ساکاریدها و… میشود. باکتریها بر حسب نوع و شرایط محیط از دو روش مختلف برای تولید انرژی استفاده میکنند.
الف: تنفس (Respiration) ب: تخمیر (Fermentation)
الف- تنفس: اکثر باکتریها برای رشد خود احتیاج به گازهای O2 و CO2 دارند. اگر اکسیژن آزاد در واکنشهای تنفسی آنان دخالت نماید «باکتریهای هوازی» میگویند. تنفس ممکن است کامل و یا ناقص انجام شود. در تنفس کامل گلوکز به آب و دی اکسید کربن، اکسید میشود. مواد غذایی مورد احتیاج باکتریها و موادی که بوجود می آورند کاملا به نوع تنفس آنان بستگی دارد. مواد معدنی نیز ممکن است به طور کامل اکسید شود.
باکتریها از نظر نیاز به اکسیژن به پنج گروه تقسیم میشوند.
– باکتریهای هوازی اجباری: این باکتریها برای رشد خود نیاز به اکسیژن آزاد دارند و آن را به صورت اکسیژن مولکولی محلول از جدار سلولی خود عبور داده، وارد سیتوپلاسم میکنند مانند باکتریهای مولد سرکه (Acetobacter).
– باکتریهای هوازی اختیاری: این دسته از باکتریها در شرایط دارای اکسیژن و یا با مقدار کم اکسیژن قادر به رشد و ادامه حیات هستند و با توجه به شرایط محیط، زندگی هوازی یا بی هوازی را انجام می دهند. در واقع این باکتریها در شرایط هوازی به خوبی رشد میکنند و در محیط فاقد اکسیژن نیز قدرت رشد و تکثیر را از دست نمی دهند.
– باکتریهای بی هوازی اجباری: این باکتریها تنها در محیطی قادر به رشد هستند که اکسیژن در آن محیط وجود نداشته باشد. حتی مقادیر ناچیز اکسیژن نیز موجب مرگ این باکتریها میشود. مانند عامل مسمومیت (Clastridium botulinum) در قوطیهای کنسرو.
– باکتریهای بیهوازی اختیاری: این باکتریها بیهوازی هستند و در محیط فاقد اکسیژن رشد میکنند اما قادرند وجود اکسیژن را تحمل نمایند و اگر در معرض اکسیژن قرار بگیرند از بین نمی روند.
– باکتریهای میکرو آئروفیلی: باکتریهایی هستند که فشار اکسیژن پایین را دوست دارند. این باکتریها بهترین رشد را در فشار کم اکسیژن دارند و اگر فشار اکسیژن زیاد باشد حتی به اندازه فشار اکسیژن اتمسفر از بین می روند.
– تنفس، یکی از راههای تأمین انرژی است که در آن باکتریها با استفاده از اکسیژن، انرژی مورد نیاز خود را از شکستن مواد آلی یا معدنی به دست می آورند.
ب- تخمیر: نوع دیگر تأمین انرژی است که در آن باکتریها بدون استفاده از اکسیژن انرژی مورد نیاز خود را از شکستن مواد بدست می آورند. در این روش نیز مهمترین ماده آلی که مورد تخمیر واقع شده و انرژی ایجاد میکنند؛ قندهای ساده مثل گلوکز و فروکتوز است.
نکته مهم اینکه مقدار انرژی تولید شده از طریق تنفس بیشتر از تخمیر است. به عنوان مثال اکسیداسیون کامل یک مولکول گرم گلوکز از طریق تنفس ۶۸۸ کیلوکالری است و حال آنکه از طریق تجزیه یک مولکول گرم گلوکز از راه تخمیر فقط ۵۸ کیلو کالری انرژی تولید میکند.
واکنشهای انرژیزا
۱- تنفس
۲- تخمیر
واکنشهای انرژی خواه: در این واکنشها که از انرژی حاصل از واکنشهای انرژی زا استفاده میشود مواد آلی در سلول ساخته میشود. مواد آلی در باکتریها دو نوع هستند: مواد آلی با وزن مولکولی کم مثل اسیدهای آمینه و گلوکز که این مواد مستقیما از محیط خارج گرفته میشود و دوم مواد آلی با وزن مولکولی زیاد مثل پروتئینها، پلی ساکاریدها و اسیدهای نوکلئیک که این مواد در داخل سلول ساخته میشود و برای این کار احتیاج به انرژی است که از طریق واکنشهای انرژی زا تأمین میگردد.
نقش آنزیمها در متابولیسم باکتریها
آنزیمها کاتالیزورهای حیاتی هستند که واکنشهای شیمیایی را در سلول تسهیل و تسریع میکنند. برای انجام واکنشهای شیمیایی شکسته شدن این پیوندها در برخی از ترکیبات و تشکیل مجدد آنها در ترکیبات دیگر ضروری است. این پیوندها معمولا خیلی مقاوم اند و شکستن آنها در عدم حضور آنزیم فقط در حرارتهای بالا امکان پذیر است.
طی واکنشهای حیاتی آنزیمها خود به مصرف نرسیده ولی در طی مراحل عمل ممکن است دچار تغییراتی شوند که نیاز به ساختن مجدد داشته باشند، پس از به اتمام رساندن واکنشهای شیمیایی به حالت اولیه باز میگردند تا بتوانند مجددا در همان واکنش شرکت کنند و مولکولهای بیشتری را تجزیه یا با یکدیگر ترکیب نمایند.
عمل آنزیمها غالبا اختصاصی است. یعنی بر روی ترکیب خاصی اثر میکنند. مثلا پروتئازها فقط بر روی پروتئینها و پیوندهای آنها مؤثرند و آنها را تجزیه میکنند. هر آنزیم از دو قسمت تشکیل شده است: بخش پروتئینی که آپو آنزیم نامیده میشود و عمل اختصاصی بودن آنزیمها را موجب میگردد و بخش غیرپروتئینی که کوفاکتور نامیده شده و شامل مرکز فعال آنزیم میباشد. وجود یک یون فلزی (مانند مس، آهن، منگنز) به عنوان فاکتور کمک کننده برای فعالیت برخی از آنزیمها لازم است که در صورت وجود آنها در بخش غیرپروتئینی به آنها ریشه پروستتیک (Prosthetic) میگویند. بسیاری از ویتامینها (مثل B1 و B2) و سایر مواد آلی نیز در بخش غیرپروتئینی آنزیمها شرکت دارند که به آنها کوآنزیم میگویند. بیوسنتز ترکیبات و اجزای اختصاصی باکتریها نیز به وسیله آنزیمها صورت میگیرد. در واقع آنزیمها، پروتئینهایی هستند که باعث ایجاد تغییرات شیمیایی متنوع و نیز سهولت واکنشها داخل سلول شده، نقش مهمی در زندگی سلولی ایفا میکند. آنزیمهای باکتریها به دو دسته تقسیم میگردند:
آنزیمهای خارجی (Exoenzymes): این آنزیمها به یکی از دو حالت زیر دیده میشوند.
۱- آنزیمهایی که توسط باکتریها برای تجزیه مواد مختلف سنتز شده و به سطح خارجی پرده سیتوپلاسمی ترشح میشود و یا در فضای پری پلاسم قرار دارند.
۲- آنزیمهایی که به محیط خارج از سلول ترشح شده، باعث میشوند که برخی از ترکیبات سخت و پیچیده محیط به مواد ساده، محلول و قابل عبور از پرده سیتوپلاسمی تبدیل شده، به مصرف انرژی و مواد مورد نیاز پروتوپلاسم برسند.
آنزیمهای داخلی (Endo enzymes): این آنزیمها در داخل سلول ترشح میشوند و اعمال داخلی مانند ترکیب مواد ساختن پیکر باکتری و ایجاد انرژی برای انجام اعمال حیاتی و تنفس را اداره میکند. آنزیمهای داخلی وابسته به سلول اند و معمولا در محیط اطراف پراکنده نمیشوند. از مهمترین آنزیمهای باکتریها هیدرولازها میباشند، این آنزیمها گروه بزرگی از آنزیمها هستند که مجموعا هیدرولاز نامیده میشوند. زیرا مولکولهای بزرگی را به اجزای کوچکتر و قابل استفاده هیدرولیز میکنند. هیدرولازها شامل:
– سلولاز (Cellulase): هیدرولیز سلولز به گلوکز
– آمیلاز (Amylase): هیدرولیز نشاسته به مالتوز و گلوکز
پروتئازها: هیدرولیز پروتئینها به اسیدهای آمینه
لیپازها: هیدرولیز چربیها به گلیسرول و اسیدهای چرب
نوکلئازها: هیدرولیز DNA و RNA به واحدهای ساختمانی سازنده آنها
خصوصیات برخی از باکتریهای مهم در صنایع غذایی
جنس سودوموناس (Pseudomonas): این باکتریها به وفور در آب و خاک یافت میشوند، گرم منفی، میلهای شکل، بدون اسپور و کپسول بوده و در بیشتر موارد متحرک و هوازی اجباری هستند. توانایی رشد در دمای پایین را دارند به طوری که در دمای یخچالی رشد میکنند. در برابر خشکی و دمای بالا مقاومت ندارند و باکتریهای کم توقعی هستند. این باکتریها خاصیت پروتئولیتیکی و لیپولیتیکی دارند. برخی از گونههای این جنس مثل سودوموناس فلوئورسنس (P. flurescens) تولید رنگدانه مینمایند. خاصیت بیماریزایی در این جنس بسیار ضعیف میباشد ولی گونه سودوموناس آئروژینوزا (P. aeroginosa) خاصیت بیماریزایی دارند.
جنس استوباکتر (Acetobacter): باکتریهای میلهای شکل، متحرک و هوازی میباشند. باکتریهای این جنس در کشتهای جوان گرم منفی و در کشتهای پیر گرم متغیر هستند. گونههای این جنس برای انسان بیماریزا نیستند.
این باکتریها الکل اتیلیک را به اسید استیک (سرکه) تبدیل میکنند.
جنس هالوباکتریوم (Halobacterium): باکتریهای میلهای شکل، گرم منفی و نمک دوست (Halophile) هستند و فقط در محیطهای با غلظت با بیش از ۱۲ درصد نمک رشد میکنند. این باکتریها در مواد غذایی نمک سود شده یافت میشوند و باعث ایجاد رنگدانه قرمز رنگ روی آنها میشوند.
جنس کامپیلوباکتر (Campylobacter): این باکتریها گرم منفی، میلهای خمیده و یا مارپیچی، میکروآئروفیل، کاتالاز و اکسیداز مثبت هستند. کامپیلوباکتر ژژونی (C. jejuni) یکی از عوامل مهم ایجاد التهابات معدهای – رودهای میباشد. منشأ اصلی آن در طبیعت، حیوانات میباشد که در بین حیوانات، طیور مهمترین ناقل این باکتری میباشند.
جنس ویبریو (Vibrio): باکتریهای گرم منفی، هوازی یا اختیاری، میلهای راست یا خمیده و متحرک هستند. این جنس دامنه وسیعی از pH را تحمل نموده و بر روی فراوردههای دریایی رشد میکنند. دو گونه بیماریزای بسیار مهم ویبریو کلرا (V. cholerae) (عامل وبای انسانی) و ویبریو پاراهمولیتیکوس (V. parahemolyticus) (عامل التهابات معدهای – رودهای در این جنس وجود دارد.
کلیفرمها: باکتریهای میله ای، گرم منفی، بدون اسپور و بیهوازی اختیاری هستند که لاکتوز را در مدت ۴۸ ساعت با تولید گاز تخمیر میکنند و چهار جنس انتروباکتر، اشریشیا، سیتروباکتر و کلبسیلا کلیفرمها را تشکیل میدهند. کلی فرم ها منشأ مدفوعی و یا غیر مدفوعی دارند.
جنس اشریشیا (Escherichia): باکتریهای میلهای شکل، گرم منفی، بدون اسپور، هوازی یا بی هوازی اختیاری هستند و از لحاظ احتیاجات غذایی کم توقع میباشند. مهمترین گونه این جنس، اشریشیا کلی (E. coli) میباشد که در روده تمام حیوانات خونگرم یافت میشود. بنابراین وجود این باکتری در مواد غذایی شاخص آلودگی مدفوعی محصول میباشد.
جنس آنتروباکتر: باکتریهای گرم منفی، میلهای شکل، متحرک و کم توقع میباشند و به طرز وسیعی در طبیعت پراکنده هستند. انتروباکتر آئروژنز (E. aerogenes) از گونههای مهم این جنس است.
جنس کلبسیلا (Klebsiella): باکتریهای گرم منفی، غیرمتحرک، میلهای، بی هوازی اختیاری و کپسول دار میباشند که در دستگاه گوارش یا تنفس یافت میشوند. هم منشأ مدفوعی و هم منشأ غیر مدفوعی دارند. گونه مهم کلبسیلا پنومونیه (K. pneumoniae) عامل عفونت ریوی باکتریایی است.
جنس پرسینیا (Yersinia): باکتریهای گرم منفی، میلهای شکل و بی هوازی اختیاری هستند. گونه پرسینیا پستیس (Y. pestis) عامل طاعون انسانی است. گونه برسینیا انتروکولیتیکا (Y. enterocolitica) از لحاظ ایجاد مسمومیت در مواد غذایی دارای اهمیت میباشد. این باکتری را می توان از کیکها، گوشتهای بستهبندی شده در خلا، فراوردههای دریایی، سبزیها و یا شیر جدا کرد.
جنس سالمونلا (Salmonella): باکتریهای گرم منفی، میلهای کوتاه، بدون اسپور و معمولا متحرک هستند. این باکتریها جزء میکروبهای هوازی طبقهبندی میشوند اما در غیاب اکسیژن هم به خوبی رشد میکنند. از لحاظ پراکندگی در طبیعت و تنوع میزبان سالمونلاها مقام اول را دارند. حضور گونههای این جنس در مواد غذایی نامطلوب است. مهمترین عوامل انتقال دهنده سالمونلاها به انسان، تخم مرغ و گوشت پرندگان است.
شدیدترین بیماری حاصله از سالمونلا، تیفوئید یا حصبه است که عامل آن سالمونلا تیفی (S. typhi) میباشد و آب آلوده و شیر خام عامل ایجاد کننده آن هستند. شبه حصبه که توسط سالمونلا پاراتیفی ایجاد میشود خفیف تر از حصبه است. ولی شایع ترین بیماری سالمونلایی التهابات معدهای – رودهای میباشد.
جنس شیگلا (shigella): باکتریهای غیر متحرک و بی هوازی اختیاری هستند. عامل اصلی آلودگی مواد غذایی به این میکروب، فاضلاب و انسان ناقل است. وجود این میکروب در موادغذایی غیر مطلوب است. شیگلا دیسانتری گونه مهم آن است که ایجاد اسهال خونی باکتریایی میکند.
جنس استافیلوکوکوس (Staphylococus): گونههای این جنس گرم مثبت، هوازی تا بی هوازی اختیاری، کاتالاز مثبت، بدون کپسول و بدون اسپور هستند. به صورت تکی، دوتایی، چهارتایی یا خوشهای آرایش پیدا میکنند. مهمترین گونه این جنس استافیلوکوکوس اورئوس (S. aureus) است. این باکتری قادر به تولید سم در ماده غذایی بوده و در شرایط هوازی سم بیشتری ایجاد میکنند. این باکتری در دمای پاستوریزاسیون به راحتی از بین می رود اما سم آن نسبت به این شرایط دمایی مقاوم است. میزبانهای اصلی این باکتری انسان و حیوانات خونگرم میباشند. در انسان منشأ اصلی استافیلوکوکوس اورئوس حفره بینی میباشد.
جنس استرپتوکوکوس (Streptococus): باکتریهای این جنس گرم مثبت، غیراسپورزا و غیر متحرک هستند. اغلب میکروآئروفیل بوده و به صورت دو تایی یا زنجیرهای میباشند. از گونههای مهم این جنس، استرپتوکوکوس ترموفیلوس (S. thermophilus) میباشد که از میکروبهای مایه ماست است و یا استرپتوکوکوس فکالیس (S. faecalis) که در انسان ایجاد عفونت میکند. این باکتری به عنوان شاخص بهداشتی مواد غذایی منجمد شناخته میشود.
جنس لوکونوستوک (Leuconostoc): باکتریهای میکروآئروفیل، غیر متحرک و غیر بیماریزا و گرم مثبت هستند. لوکونوستوک مزنتروئیدوس (L. mesenteroids) گونه مهم این جنس است که هم تحمل غلظت بالای نمک را دارد و هم خاصیت اسموفیلی دارد. پس می تواند در شربتهای غلیظ رشد نموده و میزان زیادی از یک ماده پلی ساکاریدی و لزج به نام دکستران تولید کند. این ماده در کارخانجات قند سبب مسدود شدن فیلترها میگردد.
جنس مایکوباکتریوم (Mycobacterium): باکتریهای این جنس گرم مثبت، غیر متحرک، غیر اسپورزا، بدون کپسول و هوازی هستند. این باکتریها به طور وسیعی در خاک پراکنده هستند. مهمترین گونه این جنس مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (M. tuberculosis) میباشد که عامل ایجاد بیماری سل است. نابودی این باکتری در شیر مبنای سنجش صحت پاستوریزاسیون شیر است.
جنس لاکتوباسیلوس (Lactobacillaceae): مهمترین باکتریهای تولید کننده اسید لاکتیک هستند زیرا کلیه باکتریهای این جنس لاکتوز را تخمیر نموده و اسید لاکتیک تولید میکنند. باکتریهای این جنس در بیشتر موارد بیماریزا نیستند. از این جنس می توان به لاکتوباسیلوس بولگاریکوس (L.B. bulgaricus) اشاره کرد که همراه با استرپتوکوکوس ترموفیلوس میکروارگانیزمهای مایه ماست را شامل میشوند.
جنس بروسلا (Brucella): این باکتریها گرم منفی، غیراسپورزا و غیر متحرک هستند که شرایط میکروآئروفیل را ترجیح میدهند. بروسلا در اثر مصرف شیر آلوده در انسان ایجاد بیماری تب مالت میکند. این باکتری در اثر دمای پاستوریزاسیون از بین می رود اما در یخچال زنده می ماند.
جنس باسیلوس (Bacillus): باکتریهای هوازی تا اختیاری، گرم مثبت و میلهای شکل هستند. از گونههای این جنس می توان به باسیلوس کواگولانس (B. coagulans) و باسیلوس استئاروترموفیلوس (B. stearothermophilus) اشاره کرد که سبب ایجاد فساد ترش مسطح یا (Flat Sour) در قوطیهای کنسرو میگردد. باسیلوس سوبتلیس (B.sobtilis) در فراوردههای آرد ایجاد فساد نخی شده یا (Ropiness) مینماید و باسیلوس سرئوس (B. cereus) عامل ایجاد مسمومیتهای غذایی میباشد. از این جنس باسیلوس آنتراسیس (B. antrasis) عامل بیماری سیاه زخم را می توان نام برد.
جنس کلستریدیوم (clostridium): باکتریهای گرم مثبت، بی هوازی اجباری و اسپورزا میباشند. منشاء اصلی این باکتریها خاک است ولی بعضی از گونهها در دستگاه گوارش انسان و حیوانات یافت میشوند. این جنس یکی از متنوع ترین جنسهای باکتریها میباشد.
گونه مهم این جنس کلستریدیوم بوتولینوم (C. butulinum) است که بی هوازی اجباری بوده و سم ترشح شده توسط آن خطرناکترین سم شناخته شده است و نیز اسپورهای آن نسبت به دما بسیار مقاوم هستند و به عنوان شاخص فرآیند سترون سازی در کنسروسازی شناخته شده است و در مواد غذایی دارای ۴.۵ < pH فرآیند حرارتی باید جهت نابودسازی اسپور این باکتری کفایت نماید. همچنین کلستریدیوم پرفرینژنس (C. perfringenes) که به اسم ولشای نیز معروف است که عامل تولید سم و ایجاد التهابات معدهای – رودهای میباشد.
ارزشیابی فصل دوم
۱- پیشنهاد هکل در مورد طبقهبندی موجودات زنده را بنویسید.
۲- آغازیان به چند دسته تقسیم شده اند؟ نام ببرید.
۳- سلولهای یوکاریوتیک و پروکاریوتیک را از نظر ساختمان هسته آنها مقایسه نمایید.
۴- باکتری را تعریف نموده و ویژگیهای خاص آنها را نام ببرید.
۵- نامگذاری دو نامی باکتریها را توضیح دهید.
۶- چهار مورد از عوامل مؤثر در طبقهبندی باکتریها را نام ببرید.
۷- تأثیر ترتیب اسیدهای آمینه در طبقهبندی باکتریها را بنویسید.
۸- شکل و اندازه باکتریها در محیط کشت به چه عواملی بستگی دارد؟
۹- واحد اندازه گیری باکتریها را بیان نمایید.
۱۰- اشکال مختلف باکتریها را بر مبنای آرایش پس از تقسیم نام ببرید.
۱۱- دستگاه اندازه گیری باکتریها را فقط نام ببرید.
۱۲- ساختمان باکتریها از چند قسمت اصلی تشکیل شده است؟ نام برید.
۱۳- وظیفه دیواره سلولی باکتریها را بنویسید.
۱۴- تفاوتهای بین ترکیب شیمیایی دیواره سلولی باکتریهای گرم منفی و گرم مثبت را توضیح دهید.
۱۵- جایگاه پردهی سیتوپلاسمی و جنس آن را بنویسید.
۱۶- وظایف هر یک از ضمایم سلول یک باکتری چیست؟
الف: کپسول ب: سیتوپلاسم ج: غشای سیتوپلاسمی
د: هسته ه: اسپور و: تاژک ز: پیلی
۱۷- روشهای تکثیر در باکتریها را نوشته و مراحل مختلف آن را روی منحنی رشد نمایش دهید.
۱۸- اهمیت آب و غذا را در زندگی باکتریها بنویسید.
۱۹- تقسیمبندی باکتریها را نسبت به اکسیژن، مواد مغذی و تحمل دما بنویسید.
۲۰- نحوه متابولیسم در باکتریها را توضیح دهید.
۲۱- میکروبهای عامل وبا، سل و طاعون را نام ببرید.
۲۲- کلی فرم ها را تعریف کرده و جنسهای آن را نام ببرید.
۲۳- سه میکروب عامل التهابات معدهای – رودهای را نام ببرید.
۲۴- میکروارگانیزم ……….. شاخص آلودگی مدفوعی ماده غذایی میباشد.
۲۵- ویژگیهای عمومیکلستریدوم بوتولینوم را شرح دهید.
.تشکر. مقاله علمی عالی بود که نکات وافر و عالی از آن اخذ کردم