انواع رگ‌های خونی؛ انواع اتصالات رگ‌های خونی

آیا می دانید در بدن انسان چند رگ وجود دارد؟

همان طور که می دانید رگ های خونی بخش مهمی از دستگاه گردش خون انسان و سایر مهره داران را تشکیل می دهند و همانند یک شبکه منسجم و منظم از قلب شروع شده، به تمام اندام ها و بافت ها می روند و در نهایت دوباره به قلب باز می گردند.

انواع رگ های خونی:

• سرخرگ
• سیاهرگ
• مویرگ

سرخرگ:

سرخرگ یا artery نوعی رگ خونی  است که خون را از قلب به سوی اندام ها و بافت ها می برد.

سرخرگ های نزدیک به قلب قطورند و هر چه این عروق از قلب دور می شوند، قطرشان کاهش می یابد.

بنابراین می توان گفت سرخرگ ها حجم خون کم با فشار زیاد را در خود جای می دهند.

کار سرخرگ:

سرخرگ ها در زمان انقباض بطن های قلب، گشاد می شوند و خون زیادی را در خون جای می دهند. سپس انقباض دهلیز ها رخ می دهد. در این زمان مجدد سرخرگ باریک شده و خون درون خود را به جلو می راند تا به همه اندام های بدن برساند.

ساختار سرخرگ:

ساختار سرخرگ را می توان به صورت سه لایه خارجی، میانی و داخلی تشریح کرد.

• لایه خارجی سرخرگ: این لایه از بافت پیوندی رشته ای است و باعث استحکام سرخرگ می شود.
• لایه میانی سرخرگ: این لایه از ماهیچه صاف و بافت پیوندی کشسانی تشکیل شده است و سرخرگ را در برابر فشار خون مقاوم می کند.
• لایه داخلی سرخرگ: این لایه از جنس بافت سنگفرشی ساده است.

با توجه به ساختار سرخرگ می توان نتیجه گرفت که این رگ های خونی خاصیت ارتجاعی زیادی دارند. چرا که میزان بافت پیوندی کشسان و ماهیچه صاف زیادی دارند. این خاصیت باعث پیوستگی جریان خون در بدن می شود تا حدی که حتی در حالت ایستاده نیز سرخرگ ها قادرند بر خلاف جاذبه زمین، خون را به سر و گردن ببرند.

سیاهرگ:

سیاهرگ یا Vein رگی است که خون را به قلب بر می گرداند و بیشترین حجم خون را در خود جای می دهند.

ساختار سیاهرگ:

ساختار سیاهرگ را نیز می توان به صورت سه لایه خارجی، میانی و داخلی تشریح کرد.

• لایه خارجی سیاهرگ: از جنس بافت پیوندی رشته ای است ولی میزان آن کمتر از سرخرگ است.
• لایه میانی سیاهرگ: از جنس بافت ماهیچه ای صاف و بافت پیوندی رشته ای کشسان است ولی میزان آن کمتر از سرخرگ است.
• لایه داخلی سیاهرگ: از جنس بافت سنگفرشی ساده است.

همان طور که می بینید ساختار سیاهرگ خیلی شبیه به سرخرگ است اما تفاوت هایی نیز با هم دارند.

تفاوت سرخرگ و سیاهرگ:

1. ماهیچه صاف و خاصیت کشسانی سرخرگ بیش از سیاهرگ است.
2. مقاومت در برابر جریان خون در سرخرگ بیش از سیاهرگ است یعنی فشار خون در سرخرگ بیش از سیاهرگ است.
3. فضای داخلی سیاهرگ بیش از سرخرگ است یعنی مقدار خون بیشتری در سیاهرگ جریان دارد.

مویرگ:

به رگ هایی که از سرخرگ های کوچک منشاء می گیرند، مویرگ  یا Capillary  می گویند. این رگ ها کوچکترین رگ های بدن هستند.

کار مویرگ:

مویرگ ها وظیفه تبادل مواد بین خون و سلول های بدن را بر عهده دارد . فاصله کم مویرگ ها از سلول ها باعث می شود که به راحتی اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز سلول ها از طریق انتشار و بدون صرف انرژی به آن ها برسد.

ساختار مویرگ:

ساختار مویرگ ها بر خلاف سرخرگ و سیاهرگ تنها از یک لایه سنگفرشی ساده تشکیل شده است و جریان خون کندی دارد.

نکته جالب توجه این است که در ساختار مویرگ ها هیچ ماهیچه ای وجود ندارد . استثنای این مطلب مویرگ های روده هستند.  در ابتدای مویرگ های روده  یک ماهیچه صاف حلقوی قرار دارد که همانند یک اسفتکتر عمل کرده و میزان جریان خون درون مویرگ را کنترل می کند.

ساختار مویرگ ها کاملا با عملکردشان همخوانی دارد و سبب می شود تبادل مواد از مویرگ به مایع میان بافتی به راحتی انجام شود.

انواع اتصالات رگ‌های خونی

آناستوموز عروقی (Circulatory anastomosis) به معنی ایجاد یک پیوند بین عروق است. پیوند ممکن است بین شریان و ورید یا شریانی-وریدی (arterio-venous anastomosis) پیوند بین ورید با ورید (veno-venous) یا شریان با شریان (arterio-arterial) باشد. این پیوندها گاه به صورت طبیعی (فیزیولوژیک) می‌باشد، گاه به صورت غیرطبیعی (پاتولوژیک) و گاه ناشی از اقدامات درمانی (ایاتروژنیک).

آناستوموز عروقی فیزیولوژیک

مانند حلقه ویلیس، عروق کرونری، قوس عروقی کف دست و …

آناستوموز عروقی پاتولوژیک

مانند آناستوموزهای عروقی بین سیستم پورت و سیستم وناکاوا ناشی از افزایش فشار ورید پورت (واریس مری، کاپوت مدوزا،هموروئید) و فیستول عروقی.

آناستوموز عروقی ایاتروژنیک

گاه برای برخی اقدامات درمانی تعمدا آناستوموز عروقی توسط پزشک ایجاد می‌شود مانند انجام دیالیز.