آموزش مجازی، میدان نبردی که فعلا فاتح ندارد!

دختر هاجر کلاس سوم ابتدایی است و او که به شدت نگران درس و تحصیل دخترش است، از شرایط کرونایی و آموزش مجازی گله می‌کند و می‌گوید: از وقتی آموزش ها مجازی شده دیگر سر از زندگیمان در نمی‌آوریم، اصلا به امورات خانه نمی‌رسم، از صبح که چشم باز می‌کنم باید به تکالیف حنانه رسیدگی کنم. بچه‌ها واقعا بازیگوش هستند و به حرف ما گوش نمی‌دهند.

با لحنی عصبی می گوید: مدام با استرس و نگرانی به دنبال انجام تکالیف دخترم هستم که از دیگر دانش آموزان عقب نماند، متاسفانه خودش عین خیالش نیست و نگرانی برایش معنا ندارد و از فضای مجازی فقط بازار و بازی‌هایش را می‌شناسد.

حمید هم که یک پسر ۷ ساله در مقطع اول ابتدایی در خانه دارد، هم می‌گوید: همسرم به شدت نگران درس پسرمان است و من این نگرانی را کاملا درک می کنم، صبح وقتی راهی محل کار می شوم از خواب بیدار می‌شوند و سراغ درس و مشق می روند، اما زمانی که به خانه برمی گردم همچنان جنگ و دعوا سر درس خواندن ادامه دارد و در نهایت با داد و بیداد من بخشی از تکالیف انجام می‌شود.

بر اساس این گزارش، گویی پدر و مادرها عموما با فرزندان شان درخصوص درس خواندن به روش مجازی هنوز به زبان مشترکی نرسیده اند و قطعا نمی توانند همچون یک معلم دانش آموز را آنهم در فضای منزل چند ساعتی برای درس خواندن مدیریت کنند.

وی افزود: این آموزش مجازی بچه ها را گستاخ کرده و روی آنها به روی ما باز شده، اصلا حرف شنوی از ما ندارند، از طرفی عصبانیت ما هم بچه ها را سرخورده کرده و این شرایط را کاملا درک می کنم، اما چاره‌ای جز دعوا ندارم، اگر اینکار را نکنم آخر شب معلم ما را بازخواست می‌کند! انگار که اصلا نمی‌داند بچه ها به حرف والدین گوش نمی‌دهند.

پدر بردیا اضافه کرد: بردیا اصلا علاقه ای به درس ندارد و اهمیتی به انجام تکالیف نمی‌دهد، مشکل اینجاست که بردیا کلاس اول است و نیاز بود موارد و مطالب زیادی را در مدرسه و با حضور در کلاس یاد بگیرد. نمی توانیم منکر خطر کرونا و ضرورت حفظ سلامتی فرزندمان شویم، اما کاش وزارت آموزش و پرورش راه بهتری پیدا می‌کرد، این شیوه آموزش برای همه دانش آموزان پاسخ مثبت ندارد.

وی گفت: دیگر نمی‌شود به بچه‌ها گفت فقط ساعات مشخصی می‌توانید از موبایل استفاده کنید. موبایل شده وسیله درس خواندن ولی من گاهی متوجه می‌شوم پسرم در حال بازی آنلاین با موبایل است و وقتی می‌گویم اگر درس نداری موبایل را کنار بگذار، می‌گوید یک فیلم برای معلمم فرستادم منتظرم ارسال شود.

حواس پرتی در آموزش مجازی

به نقل ایسنا، حدود ۴ ماه از آغاز سال تحصیلی جدید می‌گذرد و در کنار مشکلات زیرساختی آموزشی، دور بودن از مدرسه، مشکلات پرورشی، تربیتی و اقتصادی را نیز به خانواده‌ها تحمیل کرده است. نگرانی تامین نیازهای تحصیلی دانش‌آموزان از سطح خودکار، مداد، دفتر، کتاب و کیف به موبایل و تبلت و اینترنت تغییر ماهیت داده و از همه اینها مهمتر حواس‌پرتی و بی‌تفاوتی دانش آموزان است که به یک معضل جدی تبدیل شده است.

همچنین موضوع مهم دیگری که والدین را نگران کرده، ورود فرزندان به فضای مجازی است، بویژه برای والدینی که شاغل بوده و نیمی از روز را در خانه نیستند و معلوم نیست بین این فضای مجازی و دانش آموز چه می‌گذرد؛ که البته نگرانی بجا و مهمی است، حالا بگذریم از مباحث اقتصادی و قشر ضعیف و متوسط جامعه که مشکلات زیادی در زمینه تهیه لوازم الکترونیکی برای ادامه تحصیل دارند هرچند در این روزها و با شرایط اقتصادی فعلی افراد طبقه متوسط یا کارمندان هم در خصوص تهیه این لوازم مشکلاتی دارند و در این میان گویی قانون تحصیل رایگان هم از سوی مسئولین به فراموشی سپرده شده است.

لعنت به کرونا

پدر “عسل” کلاس دومی، از بازیگوشی دخترش می گوید و ادامه‌ می‌دهد: سال گذشته معلم به سختی عسل را پشت میز می‌نشاند و مدام از شلوغ کاری عسل گلایه داشت، الان هم با این دنیای مجازی و گوشی هایی که در دست بچه هاست از او غافل شویم سر از جاهایی در می‌اورد که خدا می داند.

او می‌گوید: از کودکی عسل را از استفاده و بازی با گوشی منع کرده بودم ولی الان به ناچار باید گوشی دست او بدهم. همیشه به زور دعوا و گاهی به ضرب کتک او را سر درس می‌نشانم، اصلا دوست ندارم دخترم را کتک بزنم اما فشار زندگی و مشکلات باعث می‌شود تمام مشکلات را سر او تلافی کنم. لعنت به کرونا که چنین بلایی سرمان آورد.

مادر حسین که در مقطع پیش دبستانی تحصیل می‌کند، از آموزش مجازی و بی توجهی حسین گفت و افزود: حسین اصلا به درس توجه ندارد و به درکی از کلاس و مدرسه و درس نرسیده است که کاملا هم طبیعی است چون حسین تابحال به مدرسه نرفته و شرایط کرونایی امسال هم که قوز بالای قوز شد.

وی ادامه داد: اصلا نمی‌توانم حریف حسین شوم و او را به کلاس علاقه‌مند کنم، کلا به دنبال بازی با گوشی است و گاهی وقت‌ها از سر کلاس بلند شده و گوشی را پرت می‌کند. تمام تکالیف را هم که خودم باید انجام دهم چون معلم تکالیفی می‌دهد که از عهده یک دانش آموز پیش دبستانی خارج است، البته ناگفته نماند حسین هم خیلی بازیگوش است و حرف شنوی از کسی ندارد. دلم خوش بود حسین امسال به مدرسه می رود و حداقل صبح تا ظهر به کارهایم می‌رسم نمی‌دانستم این هم مشکلی بر دیگر مشکلاتم می‌شود. دعوا و کتک زدن هم که بیشتر بچه را وقیح می‌کند.

مشق‌هایی برای والدین!

مادر آرین هم که شاغل است می‌گوید: آرین از صبح تا حدود ساعت ۱۹ در خانه تنهاست و وقتی از سرکار به خانه می آیم تازه باید بنشینم پای تکالیف او، خودش اصلا توجهی به تکالیف ندارد و مدام به دنبال بازی کردن است.

وی بیان کرد: کاش مسئولین وزارتخانه در کنار برنامه شاد راهکاری هم برای بی توجهی و بی حواسی دانش آموزان می اندیشیدند، مخصوصا برای دانش آموزان ابتدایی که سر کلاس هم معلم به زور آنها را متوجه درس می‌کند.

آرین که حواسش به سخنان مادرش است، به میان صحبت پرید و گفت “وقتی مامانم نیست بابام کمکم ریاضی می‌نویسه، انقد حال میده مامانم تا شب نیاد، چون وقتی میاد خونه همش دعوا میکنه که بنویس بنویس بنویس”.

مادر دو دانش‌آموز دیگر، می‌گوید: از صبح تا شب کله بچه ها توی گوشی است تا تکالیف شان را انجام دهند، چشمشان که تحت تاثیر قرار گرفته هیچ، دائم روی گوشی قوز کرده اند و می ترسم کمر و گردن شان هم آسیب ببیند. مدام باید گوشی موبایل را چک کنند تا اگر معلم چیزی گفت سریعا تکلیف را انجام دهند، اصلا راضی نیستم در این شرایط درس بخوانند، گروهی هم با دوستانشان دارند که وقت های خالی را در آن گروه‌ها هستند و به محض اینکه به وقت گذرانی شان با موبایل اعتراض می کنیم با جمله “سر کلاس هستم” دهانمان را می بندند.

مسئله دیگری که از سوی والدین دانش‌آموزان مطرح می‌شود، بحث نظارت بر عملکرد درسی دانش‌آموزان است. برخی از آنها می‌گویند که معلمان در روش جدید، فقط بر آموزش تاکید دارند و میزان و کیفیت یادگیری دانش‌آموز را کنترل نمی‌کنند و اینکار را به خانواده سپرده‌اند.

تجربه دانش آموزان از آموزش مجازی

مریم که دانش آموز کلاس نهم است علیرغم مشکلات زیرساختی و  اینترنت و قطع و وصلی شبکه شاد گفت: از ۷ صبح آنلاین می‌شویم و هر معلم در یک فضا تدریس می‌کند، یکی در شاد یکی در واتساپ یکی در اسکای روم… هیچ کدام هم با هم سازگاری ندارند و ما خیلی بلاتکلیف هستیم.

وی افزود: پدر و مادر و خواهرم هم فکر می‌کنند من مدام در حال بازی و چت کردن هستم و با اخطارهایشان کلافه‌ام کرده اند. از صبح که بیدار می‌‍شوند فقط می‌گویند “مریم از گوشی بیا بیرون”، “مریم خسته نشدی” ،” مریم چقدر با دوستات حرف میزنی”، ” مریم کور می‌شی” و … هزار جمله اعصاب خردکن دیگر.

مریم با کلافگی گفت: واقعا آموزش مجازی کلافه‌ام کرده، وقتی در خانه هستیم، مدام از ما توقع کار کردن و انجام برخی امورات خانه را دارند، اهل خانه زود عصبی می شوند و دعوا به راه می افتد و در این شرایط اصلا حوصله در خانه ماندن ندارم، کاش به مدرسه می‌رفتیم. معلم ها هم که همچنان اصرار به آموزش سنتی دارند و اصلا روشی جدیدی متناسب با شرایط در نظر نمی‌گیرند.

بردیا که در کلاس اول درس می‌خواند با این جمله که” مدرسه مدرسه که می‌گفتن این بود” و ” چه حالی میده همش گوشی دستته” گفت: درس خوندن اصلا هم بد نیست، تکلیف ها را مامان انجام می دهد و من هم بازی می‌کنم، کاش هیچوقت مدرسه نریم …

بردیا اینها را گفت و با قهقهه‌ای رفت سراغ برنامه کودک و اصلا هم توجهی به تذکرهای مادرش برای انجام تکالیفش نکرد.

و اما، تجربه معلمان از این نوع آموزش

خانم اخوت که در مقطع متوسطه اول تدریس می کند می‌گوید: برای هر درس باید یک گروه تشکیل دهم و روزانه ۱۵ ساعت درگیر آموزش مجازی هستم، از طرفی خودم دو دانش آموز در خانه دارم که باید به آنها رسیدگی کنم، واقعا ما هم انسان هستیم و کلافه می‌شویم. کاش وزارت آموزش و پرورش به این نوع مشکلات توجه می‌کرد، مشکلات زیرساختی و قطع و وصلی اینترنت که دیگر هیچ …

معلم، کیسه بوکس والدین

وی افزود: تهیه محتوای آموزشی کار سختی است و وقت زیادی از ما می‌گیرد، بچه ها در این سن خیلی بازیگوش هستند و پیام های زیادی از والدین برای ما ارسال می‌شود، انگار شده‌ایم کیسه بوکس والدین که تمام دلخوری‌هایشان را سر ما خالی کنند. کاش درک می کردند که ما هم مثل آنها فرزندانی داریم و کاملا شرایط را درک می‌کنیم.

اخوت بیان کرد: تهیه اینترنت و هزینه های اضافی که دیگر هیچ، نه مدرسه اهمیتی می‌دهد نه مسئولین بالادست مدرسه. برای خرید یک قلم نوری باید بالای دو میلیون هزینه کرد که قطعا مدرسه نمی تواند این هزینه را تقبل کند و باید از جیب پرداخت کنیم، از طرفی با توجه به حجم بالای برنامه ها، لپ تاپ و گوشی مستهلک می شود و هزینه تعمیر لوازم هم هست که قیمت آنها هم سر به فلک کشیده است.

آقای احمدی معلم دیگری که در مدرسه پسرانه تدریس می‌کند، گفت: نمی‌شود منکر بازیگوشی های پسرها شد، اصلا به درس توجه نمی‌کنند و به ندرت آن هم بچه های خیلی درسخوان مرتب در کلاس ها حاضر می‌شوند، باقی اصلا برایشان مهم نیست و اصلا هم نمی‌شود سر به سر آنها گذاشت.

آموزش مجازی خیلی هم بد نیست، اما …

وی ادامه داد: آموزش مجازی خیلی هم بد نیست، اما به شرط آنکه تمام جنبه های آن بررسی و زیرساخت های لازم و مناسب برای آن فراهم باشد. اگر بتوان تمام جنبه های تربیتی، اقتصادی، آموزشی و ازیرساختی را به خوبی فراهم کرد، خیلی روش خوب و مناسبی هم هست که نتایج خوبی خواهد داشت، اما با شرایط فعلی در ایران جوابی که می خواهیم از این نوع آموزش نمی گیریم. هزینه های ما در این مدت دو برابر شده، علاوه بر تهیه اینترنت برای فرزندان دانش آموز خودمان باید هزینه اینترنت برای آموزش به دانش آموزان را هم خودمان متقبل شویم.

احمدی افزود: روزانه با دانش آموزان زیادی سروکله می‌زنیم از طرفی چون معلم هستیم فرزندانمان هم از ما توقع دارند. بلای بدی به جانمان افتاده، درست است که وزارت آموزش و پرورش هم بیشتر از این امکانات و ظرفیت ندارد، اما باید حداقل امکانات برای سازگاری با این شرایط فراهم شود.

وی تصریح کرد: برای دو ساعت تدریس آنلاین باید از شب قبل چند ساعت وقت گذاشته و فیلم‌ها را آماده کنم تا قبل از کلاس درس برای دانش‌آموزان بارگذاری کنم و دوباره کلاس فعال داریم و بعد از کلاس هم باید برگه‌ها را تصحیح کنم.

ظلم والدین به دانش آموزان!

خانم سعیدی نیز گفت: آموزش مجازی شیوه جدیدی بود و ما خودمان را با آن وقف داده ایم و با همین تجربه چندماهه، خیلی خوب می‌فهمیم که کدام دانش‌آموز به تدریس دل می‌دهد و کدام یکی با توسل به شیوه‌های مجازی در حال فریب معلم است.

وی ادامه داد: برخی والدین دانش آموزان را همراهی کرده و به جای آنها در کلاس حاضری می‌زنند یا تکالیف آنها را انجام می‌دهند که این کار واقعا ظلم بزرگی در حق دانش آموزان است. این کار یعنی دامن زدن به کم کاری یا سهل انگاری دانش آموز و اصلا هم توجیه خوبی نیست که می‌گویند” اگر تکلیف را انجام ندهیم معلم بچه را پیش باقی دانش آموزان ضایع می‌کند”، تنها دلیلی که به ذهنم می‌رسد این است که برخی تحصیل و آموزش مجازی را جدی نمی‌بینند در حالی که معلم‌ها همان مطالبی که در کلاس حضوری تدریس می‌کردند را در کلاس مجازی هم تدریس می‌کنند.

آموزش بدون پرورش خوشایند نیست

یک رواشناس تربیتی در این خصوص در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: همیشه آموزش و پرورش در کنار یکدیگر بوده و سیستم مدرسه دو کارکرد با محوریت آموزش و پرورش دارد و باید به هر دو پرداخت، اما با شیوع ویروس کرونا تقریبا مباحث پرورشی کمرنگ شد. با حضور در مدرسه می‌توان برخی موارد از جمله ایجاد تعامل و برقراری ارتباط و مبانی اخلاقی و … را فرا گرفت که در حال حاضر این مهم کمرنگ شده و در فضای مجازی تنها به آموزش پرداخته می‌شود.

کیانوش امینی با بیان اینکه آموزش بدون پرورش خوشایند نیست، بیان کرد: چندی بعد از بازگشایی مدرسه، جلسه ای تحت عنوان “جلسه اولیا و مربیان” برگزار می شد و برخی موارد در این جلسه توضیح داده می‌شد، اما در شیوه آموزش مجازی این جلسات نیز به شدت کمرنگ شد. تعدادی از والدین از برخی موارد مربوط به آموزش مجازی اصلا اطلاع دقیقی ندارند و از طرفی ارتباط بین معلم و اولیا نیز تا حدودی کمرنگ شده و در واقع اولیا در جریان امورات و وضعیت فرزند خود نیستند در حالی که در گذشته مدرسه با خانواده در ارتباط بود و وضعیت تحصیلی و تربیتی را با آنها در میان می‌گذاشت.

وی ادامه داد: در حال حاضر گاها دانش آموزان پس از اعلام حضور در کلاس، کلاس را ترک کرده یا به دیگر امورات خود می پردازند یا اینکه در دیگر شبکه های اجتماعی سیر می‌کنند، از طرفی بسیاری از والدین شاغل هستند و در جریان نحوه عملکرد فرزند خود نیستند. در مقابل برخی والدین نیز برای اینکه فرزندشان از دیگر دانش آموزان عقب نماند خود را در مباحث آموزشی درگیر کرده و گاها فرزند خود را در زمینه امتحانات یا تکالیف ساپورت می‌کنند که این خود به نوعی آسیب ایجاد خواهد کرد.

این روانشناس تربیتی با بیان اینکه این اتفاق در سراسر دنیا رخ داده است، خاطرنشان کرد: سازوکارها در کشورهای پیشرفته تر مدام در حال بروزرسانی است و نحوه نظارت خانواده‌ها بر یادگیری دانش آموزان را با برنامه های آموزشی افزایش می‌دهند، در حالی که در کشور ما در این زمینه عملکرد ضعیف بوده است.

امینی ادامه داد: مدت زمان زیادی بر نحوه فعالیت دانش آموزان در فضای مجازی نظارت زیادی بود چراکه ممکن بود خطرات و آسیب های زیادی را به همراه داشته باشد، اما با آغاز آموزش مجازی، دانش آموزان مجاز به استفاده از فضای مجازی شده و زمان زیادی را با این فضا درگیر شده اند که این موضوع قطعا وضعیت جسمانی آنان را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

در کلاس مجازی از تخلیه هیجانی خبری نیست

وی اضافه کرد: در سنوات گذشته به محض اینکه صدای زنگ تفریح بلند می شد، دانش آموزان با همهمه و فریاد و سروصدا از کلاس خارج شده و تخلیه هیجانی انجام می‌دادند، اما الان از این تخلیه هیجانی هم خبری نیست، از طرفی تعامل رو در رو با دوستان و معلمان و کادر مدرسه و محاوره دو طرفه بر روحیه دانش آموزان تاثیر بالایی داشت، ولی حالا از اینگونه تعاملات نیز خبری نیست.

ضرورت تعریف سبک جدیدی از آموزش و پرورش

امینی تصریح کرد: در این شرایط رسانه ها باید برنامه‌های آموزشی در خصوص سبک جدید زندگی و آموزش و پرورش تولید کرده و سبک جدید آموزشی و پرورشی را تعریف کنند چراکه تمامی خانواده‌ها نمی‌توانند از این شرایط به خوبی عبور کنند و ممکن است آسیب هایی ایجاد شود. سیستم آموزشی نیازمند سبکی جدید است، البته نه تنها دانش آموزان که معلمان نیز به تعریف یک سبک جدید نیازمند هستند.

وی ادامه داد: نیاز است در سطح کلان اتاق های فکر تشکیل شده و راهکارهایی در این خصوص ارائه شود. اگر قرار باشد بر اساس این شیوه پیش برویم قطعا آسیب های جدی خواهیم داشت، همانطور که در حال حاضر خودکشی در سنین کودکی و نوجوانی افزایش یافته، چراکه علیرغم مشکلات اقتصادی، فشارهای روانی نیز در بین دانش آموزان افزایش پیدا کرده است. ویژگی مهم مدرسه این بود که علاوه بر فضای آموزشی فضای تخلیه ای نیز داشت.

سیستم مشاوره‌ای آموزش و پرورش تقویت شود

این روانشناس تربیتی اضافه کرد: در این شرایط نیاز است آموزش و پرورش سیستم مشاوره ای خود را بویژه در زمینه تغذیه‌ای تقویت کند چراکه اکثر دانش آموزان در این شرایط فاقد تحرک هستند و نیاز است با مشاور آنلاین در ارتباط باشند، همچنین باید بتوانیم سیستم پرورشی و ورزشی پررنگ تری برای دانش آموزان ایجاد کنیم.

‎مشکلات زیرساختی و فرهنگی

معلمان در عین حال تاکید دارند که مجازی شدن آموزش‌ها تا حد زیادی دشواری کار آنان به مردم اثبات کرده و والدینی که قادر به کنترل یک یا دو فرزند خود برای حضور منظم و تاثیرگذار در کلاس نیستند، اکنون متوجه تاثیرگذاری کار معلمان در کنترل کلاس‌هایی با بیش از ۲۰ دانش‌آموز، خصوصا دانش‌آموزان مقطع ابتدایی خواهند شد.

در حال حاضر مشکلات آموزش مجازی بیشتر حول محور مسائل و مشکلات زیرساختی و نرم‌افزاری که ظرفیت مناسب برای ارتباط بین معلم و دانش‌آموز ندارد، یا کندی اینترنت یا عدم برخورداری برخی دانش آموزان از تبلت و گوشی هوشمند و امثال آن دور می زند و ادامه پیدا کردن این مشکلات تحصیل و تدریس مجازی را فرسایشی و خسته‌کننده می‌کند.

البته کیفیت آموزش در فضای مجازی در گرو دل به کار دادن دانش آموزان و رفتارهای درست والدین نیز هست، مسئله ای که در بسیاری از افراد این قشر به درستی دنبال نمی شود و در مواردی حتی جای والدین و دانش آموزان عوض شده و کسی که در کلاس درس حاضر می شود و تکالیف را به انجام می رساند و در نهایت در امتحان نمره های خوبی می گیرد لزوما دانش آموز نیست!

در کنار اینها مشکلات دیگری از سوی مردم مطرح می‌شود که بیشتر حول محور مسائل فرهنگی و پرورشی می چرخد و اگر قرار بر استمرار آموزش مجازی در سال های آتی هم باشد باید برای استفاده بهتر و موثرتر از شیوه‌های مجازی برنامه ریزی کرده و درک درستی را از تحصیل در این فضا در میان دانش آموزان و والدین شان ایجاد کنیم وگرنه محصولی که در نهایت تولید می شود دانش آموز بیسواد و والدین بی اعصاب است.

در نهایت باید بتوان از تهدید کرونا فرصت هایی را استخراج کرد تا روزی که کرونا از بین می رود بتوان از آموزش مجازی و ظرفیت های آن، به عنوان موتور قدرتمند کمکی برای ارتقای کیفیت و کمیت آموزش در کشور استفاده کرد.

در شرایط موجود که بار تحصیل در فضای مجازی بر دوش والدین است و کار درس خواندن بچه ها عموما به جنگ و دعوا می کشد و نه دانش آموز آنچنان که باید تن به درس می دهد و نه والدین آنچنان که دلشان می خواهد رشد تحصیلی فرزند را نمی بینند و علیرغم هزینه های بسیاری که برای خرید جزوه ها و دروس کمک آموزشی می کنند، دست آخر خودشان باید تن به درس خواندن و انجام تکالیف بدهند و نه معلم آنچنان که دلش می خواهد سوار کار است و همه به نوعی عصبی و خسته اند، به نظر می رسد کارزار تحصیل دانش آموزان، فعلا میدان نبردی است که فاتح ندارد.