هرپس ویروس‌ها می‌توانند در بیماری آلزایمر نقش ایفا نمایند

مطالعه جدید از ایده‌ای که مدت طولانی است منسوخ شده پشتیبانی می‌کند: هرپس ویروس‌ها می‌توانند در بیماری آلزایمر نقش ایفا نمایند.

مفصل‌ترین تجزیه و تحلیل مولکولی صدها مغز از افرادی که با بیماری آلزایمر جان خود را از دست دادند، از ایده و باوری حمایت می‌کند که برای تامین مالی مشکل دارد و توسط مجلات معتبر رد و یا با تمسخر روبرو می‌شده: ویروس‌ها، باکتری‌ها یا قارچ‌ها در مغز در بیماری های نورودژنراتیو ویرانگر نقش ایفا می‌کنند.

اگر پاتوژن ها آلزایمر را آغاز یا تسریع می کنند، رده‌های دارویی که هرگز برای بیماری در نظر گرفته نشده‌اند باید نقش ایفا نمایند. سوزانا پتانسسکا از انستیتو ملی پیری گفت مطالعه جدید که پنجشنبه در Neuron منتشر شد، باید اهداف درمانی جدید را مطرح نموده و امکان پیش‌بینی داروهایی که ممکن است سودمند باشند، همچون عوامل ضد‌میکروبی را مطرح نماید.

یک مطالعه دوم، که انتشار آن در ماه آینده برنامه‌ریزی شده است نیز روی پاتوژن‌ها انگشت می‌گذارد. جرج پری، نوروبیولوژیست دانشگاه تگزاس در سان آنتونیو و ویراستار اصلی مجله Alzheimer’s disease اظهار داشت، «نمی‌گویم که مطالعات جدید دلایل غیرقابل انکار ارائه می‌کنند». «بلکه فکر می‌کنم شواهد برای اثبات نقش عوامل عفونی در این بیماری ادامه دارند».

در طول ۱۴ ماهی که دو مطالعه در بلاتکلیفی برای انتشار به سر می‌بردند، داروهای آزمایشی آلزایمر مبتنی بر «فرضیه آبشار آمیلوئید» با قدمتی یک چهارم قرن، هر کدام بیش از قبل ناموفق بوده‌اند (فرضیه ای که می گوید تولید یک پروتئین نابجا به نام آمیلوئید بتا باعث تولید پلاک‌های چسبنده ای می‌شود که سیناپس‌ها و نورون‌های مغز را نابود می‌کنند). امسال به تنهایی مرگ داروی lanabecestat الی لیلی / آسترازانکا؛ سولانزوماب (Solanezumab) لیلی، و وروبسستات(verubecestat) مرک را به دنبال داشت. این مساله باعث شد تعداد درمان‌های کارآمد آلزایمر مبتنی بر فرضیه آبشار آمیلوئید به صفر برسد، که نیاز به ایده‌های جدید را ضروری‌تر از قبل کرده است.

برای مقاله Neuron، دانشمندان به رهبری جوئل دادلی – متخصص در ژنومیکس و بیوانفورماتیک در دانشکده پزشکی ایکاهن در مونت سینای – ۶۲۲ مغز از افرادی که بر اثر بیماری آلزایمر جان خود را ازدست داده اند (که بیشترین تعدادی است که تا به امروز با این جزئیات آنالیز شده است) و ۳۲۲ مغز سالم را بررسی کردند. او و همکارانش اساسا غور و تعمیق کرده، و به دنبال ژن‌هایی بودند که فعالیت آن‌ها در آلزایمر تغییر می‌کند. دکتر سم گاندی از مونت سینای اظهار داشت: «با مشاهده شواهدی از ویروس‌های هرپس در مغز شگفت زده شدیم».

سپس آنها آنچه که اسکن بی‌طرفانه بود انجام دادند یعنی به دنبال ویروس‌های خاص نبودند بلکه به دنبال پاسخ به یک سوال باز بودند: کدام مواد ژنتیکی غیرانسانی در مغز وجود دارند؟

آنها با استفاده از روش‌های مختلف تعیین پروفایل مولکولی، از توالی‌یابی DNA تا پروتئومیکس (proteomics)، به یک پاسخ روشن دست یافتند: «همه نوع و مقادیر زیادی از آن». دانشمندان متوجه شدند سه سویه ویروس هرپس (ویروس تبخال انسانی ۶A، ۶B و ۷)، به خصوص در مناطقی از مغز که تعداد زیادی نورون در آلزایمر مرده بودند به مقدار فراوان وجود داشت به صورتی که مقدار این ویروس‌ها تا دو برابر مغزهای سالم بود.

در چهار منطقه که توسط آلزایمر نابود شده بودند، از جمله هیپوکمپ که نقش کلیدی در حافظه ایفا می‌کند، حدود یک چهارم مغزهای آلزایمری شواهدی از HHV-6A داشتند، ۲۲% شواهدی از HHV-6B، و ۲۹% شواهدی از HHV-7 داشتند. محقق همکار بن‌ریدهد از دانشگاه ایالت آریزونا افزود: «کسری از نمونه‌ها که حداقل یکی از آنها را در حداقل یکی از مناطق مغز داشتند به طور چشمگیری بیشتر بود».

دکتر ریچارد هودز -رئیس انستیتو ملی پیری- گفت: «این اولین مطالعه‌ای است که بر اساس رویکردهای بی‌طرفانه و مجموعه داده‌های بزرگ، شواهدی قوی در حمایت از این باور که عوامل بیماری‌زا در آلزایمر نقش دارند، فراهم نمود.»

با این حال، صرفاً یافتن هرپس ویروس نمی‌تواند نشان دهنده این باشد که این ویروس یا سایر میکروب‌ها باعث آلزایمر می‌شوند. این باور حداقل از دهه ۱۹۵۰ مطرح شده است، اما هرگز به این مساله کلیدی پاسخ داده نشده است: مغزهای دژنره نسبت به مغزهای سالم ممکن است صرفاً محلی مناسب‌تر برای پاتوژن‌ها باشند. اگر این چنین باشد پاتوژن‌ها علت آلزایمر نیستند بلکه به صورت فرصت‌طلب عمل نموده‌اند و فقط بعد از ایجاد آلزایمر از سد خونی مغزی عبور کرده و ساکن مغز شده‌اند.

دکتر لنارت موک، رئیس انستیتو بیماری‌های نورولوژیکی گلادستون گفت: هیچ کدام از ادعاهای قبلی مبنی بر این که عوامل عفونی محرک ایجاد بیماری آلزایمر هستند بعد از ارزیابی دقیق در آزمایشگاه‌های مختلف متوقف نشده‌اند. وی افزود علاوه بر این مطالعات قبلی نشان داد که فقط یک ارتباط وجود دارد نه علیت.

اما دادلی و همکارانش یک گام جلوتر به سمت نشان دادن علیت گذاشته، و بنابراین با این یافته که ویروس‌ها، ژن‌های خود را به DNA سلول‌ها در مغزهای آلزایمری وارد کرده‌اند، علیت را نشان داده‌اند. به نظر می‌رسد ژن‌های ویروس بر فعالیت و بیان ژن‌های مرتبط با آلزایمر از جمله ژن‌های معروفی هم‌چون پره‌سنیلین-۱ (presenilin-1)، BACE1 و چندین ژن که باعث تولید پروتئین‌های پیش‌ساز آمیلوئید بتا می‌شوند.

به گفته دادلی، به نظر می‌رسد که ژن‌های ویروسی، پروتئین‌هایی را فعال می‌کنند که به نوبه خود ژن‌های آلزایمر را فعال می‌کند و شاید “محرک محیطی برخی از نشانگرهای خطر ژنتیکی باشند”.

یک دلیل دیگر بر علیت: «ویروس‌ها در بدترین موارد آلزایمر بیش از حد نمایان می‌شوند، و به نظر شدت بیماری را ردیابی می‌کنند».

هرپس ویروس‌ها بسیار شایع هستند. رابرت مویر – از بیمارستان عمومی ماساچوست و نویسنده همکار مقاله مروری به «HHV6 و آلزایمر» که ماه بعد در Neuron چاپ خواهد شد – اظهار داشت: HHV-6 در افراد زیادی یافت می‌شود (همچون مقاله دادلی، چاپ آن بیش از یک سال زمان برد که شامل زمان از دست رفته در حین پذیرش اولیه آن در مجله Cell برای بررسی و سپس رد آن است). اما به وضوح همه افراد حامل هرپس ویروس (که اغلب سال‌ها خفته می‌ماند) دچار آلزایمر نمی‌شوند.

دلیل آن می‌تواند این باشد که ویروس‌ها معمولاً از سد خونی-مغزی عبور نمی‌کنند (اگرچه برخی شواهد نشان می‌دهند آن‌ها می‌توانند از بینی و از طریق عصب بویایی وارد شوند). اما در برخی افراد، بنا به دلایل ناشناخته، آنها قادر به عبور از سد می‌شوند.

معنی موارد ذکر شده در درمان آلزایمر مشخص نیست. هیدر اسنایدر از انجمن آلزایمر می‌گوید: مقاله جدید، سوالات زیادی ایجاد می‌کند که باید به آنها توجه نماییم، از جمله مکانیسم‌های ایجاد کننده آلزایمر شامل سیستم ایمنی بدن می‌شود. میروسلاو مکویچ – دانشمند نورولوژیست انستیتو ملی پیری – می‌گوید: این مطالعه حداقل باید باعث شود که دانشمندان، اهداف دارویی برتر و فراتر از انواع گنجانده شده در تولید آمیلوئید بتا را در نظر بگیرند.

همچنین یک ایده درمانی ساده وجود دارد که توسط یک مطالعه کمی منتشر شده در ماه آوریل که چندان مورد توجه نبود پیشنهاد شده است. دانشمندان در تایوان ۸،۳۶۲ نفر را که در سال ۲۰۰۰ مبتلا به عفونت تبخال تشخیص داده بودند و ۲۵،۰۸۶ نفر را بدون عفونت مورد بررسی قرار دادند. در گروه آلوده به تبخال ۲.۶ برابر بیشتر احتمال داشت دچار دمانس شوند. اما در افراد درمان شده با داروهای ضد ویروسی، این ریسک تا ۹۰% کاهش یافت.