دعای مطالعه [ نمایش ]
بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ
خدایا مرا بیرون آور از تاریکىهاى وهم،
وَ اَکْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ
و به نور فهم گرامى ام بدار،
اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ
خدایا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا،
وَانْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
و خزانههاى علومت را بر ما باز کن به امید رحمتت اى مهربانترین مهربانان.
» نورولوژی بالینی آیندهنگاران مغز
» » تومورهای مغزی؛ شوانوما (Schwannoma)
شوانوما: توموری خوش‌خیم اما با اهمیت بالینی بالا
شوانوما (Schwannoma) یک تومور خوش‌خیم (Benign Tumor) با منشأ از سلول‌های شوان (Schwann Cells) است که مسئول ساخت غلاف میلین در اعصاب محیطی (Peripheral Nerves) هستند. این تومور به‌ویژه در ناحیه زاویه پل-مخچه (Cerebellopontine Angle / CP Angle) شایع است و در این ناحیه به عنوان شایع‌ترین تومور زاویه پل‌مخچه شناخته می‌شود.
اعصاب درگیر در شوانوما (Cranial Nerve Involvement)
شایع‌ترین محل بروز شوانوما، شاخه وستیبولار (Vestibular Branch) از عصب هشتم مغزی (VIII Cranial Nerve) است. در این حالت، تومور با نام شوانوم وستیبولار (Vestibular Schwannoma) یا نوروم آکوستیک (Acoustic Neuroma) شناخته می‌شود. به دنبال آن، عصب پنجم (Trigeminal Nerve – CN V) دومین محل شایع درگیری است و در برخی موارد نیز عصب صورتی (Facial Nerve – CN VII) نیز درگیر می‌شود.
ارتباط با نوروفیبروماتوز نوع دوم (Neurofibromatosis Type II)
در بیماران مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع II (NF2)، شوانوماهای دوطرفه وستیبولار (Bilateral Vestibular Schwannomas) پدیدار می‌شوند. این بیماران اغلب در سنین پایین‌تر با علائم شدیدتر مراجعه می‌کنند و پیگیری ژنتیکی و تصویربرداری منظم برای آن‌ها ضروری است.
تظاهرات بالینی شوانوما (Clinical Manifestations)
مهم‌ترین علائم شوانوما در ناحیه CP Angle عبارت‌اند از:
-
کاهش شنوایی پیشرونده یکطرفه (Progressive Unilateral Hearing Loss)
-
وزوز گوش (Tinnitus)
-
در مراحل پیشرفته‌تر: اختلال تعادل، سرگیجه (Vertigo) و درگیری اعصاب مغزی مجاور
نکته مهم آن است که برخلاف تصور عمومی، سرگیجه علامت غالب اولیه نیست و باید به کاهش شنوایی یکطرفه بدون علت مشخص به عنوان زنگ خطر نگاه کرد.
روش‌های تشخیصی (Diagnostic Evaluation)
برای تشخیص دقیق شوانوما، مراحل زیر پیشنهاد می‌شود:
-
شنوایی‌سنجی (Audiometry): تأیید کاهش شنوایی در فرکانس‌های خاص
-
MRI با تزریق ماده حاجب (Contrast-Enhanced MRI): تشخیص تومور با جذب یکنواخت ماده حاجب و محل‌گیری دقیق آن در ناحیه زاویه پل-مخچه
درمان شوانوما (Treatment Options)
-
جراحی برداشت کامل تومور (Microsurgical Removal): درمان اصلی به‌ویژه در بیماران جوان یا با تومورهای بزرگ
-
رادیوسرجری (Radiosurgery): برای بیماران مسن یا دارای شرایط خاص
-
نظارت و پیگیری (Observation): در موارد کوچک و بدون علائم پیشرونده
تصمیم‌گیری درمانی باید با در نظر گرفتن فاکتورهایی چون حجم تومور، وضعیت شنوایی باقیمانده، سن بیمار و بیماری‌های زمینه‌ای انجام شود.
در ادامه، جدول خلاصه‌ای علمی از ویژگی‌های کلیدی شوانوما (Schwannoma) ارائه می‌شود:
جدول: مروری بر ویژگی‌های کلیدی شوانوما (Schwannoma)
| ویژگی | توضیحات علمی |
|---|---|
| تعریف (Definition) | تومور خوش‌خیم منشأ گرفته از سلول‌های شوان (Schwann Cells) |
| محل شایع (Common Location) | زاویه پل-مخچه (Cerebellopontine Angle – CP Angle) |
| اعصاب درگیر | عمدتاً شاخه وستیبولار عصب هشتم (Vestibular Nerve of CN VIII)، عصب پنجم (CN V)، گاهی عصب صورتی (CN VII) |
| نام‌های دیگر | شوانوم وستیبولار (Vestibular Schwannoma)، نوروم آکوستیک (Acoustic Neuroma) |
| علائم اصلی (Key Symptoms) | کاهش شنوایی یکطرفه، وزوز گوش، در موارد پیشرفته: عدم تعادل، دوبینی، فلج عصب صورتی |
| ارتباط ژنتیکی | نوروفیبروماتوز نوع دوم (Neurofibromatosis Type II): شوانوماهای دوطرفه وستیبولار در بیماران جوان‌تر |
| تشخیص تصویربرداری | MRI با کنتراست: جذب یکنواخت ماده حاجب، محل‌گیری دقیق در CP Angle |
| شنوایی‌سنجی (Audiometry) | ابزاری کلیدی برای بررسی کاهش شنوایی پیشرونده |
| درمان استاندارد | جراحی برداشت تومور (Surgical Removal)، رادیوسرجری یا پیگیری در شرایط خاص |
| پیش‌آگهی (Prognosis) | با تشخیص و درمان زودهنگام، پیش‌آگهی مطلوب است. حفظ عملکرد شنوایی وابسته به اندازه تومور و زمان مداخله درمانی است. |
افزایش آگاهی والدین، پزشکان و کادر درمان درباره علائم اولیه شوانوما، نقش مهمی در ارتقای تشخیص زودهنگام ایفا می‌کند و از پیامدهای جبران‌ناپذیر عصبی مانند کری دائمی یا فلج عصب صورتی جلوگیری می‌کند. مجموعه «آیندهنگاران مغز» با ارائه محتوای دقیق و مبتنی بر شواهد، در این مسیر گام برداشته و به ارتقای سطح دانش جامعه در حوزه بیماری‌های مغز و اعصاب (Neurological Disorders) کمک می‌کند.
پرسش‌هایی درباره شوانوما
بیمار ۶۲ ساله‌ای دچار کاهش شنوایی پیشرونده به همراه وزوز گوش گردیده است و به ندرت سرگیجه هم دارد. در معاینه اعصاب ۵ و ۷ درگیر می‌باشند. کدام اقدام جهت این بیمار در اولویت می‌باشد؟
(پرانترنی شهریور ۹۸ – قطب ۵ کشوری [دانشگاه شیراز])
الف) نوار مغز
ب) نوار گوش
ج) MRI مغزی
د) درمان با بنزودیازپین
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ج
پاسخ تشریحی:
شرح و تحلیل سؤال
بیمار ۶۲ ساله‌ای با کاهش شنوایی پیشرونده (Progressive Hearing Loss)، وزوز گوش (Tinnitus)، و درگیری اعصاب مغزی پنجم و هفتم (Cranial Nerves V & VII Involvement) مراجعه کرده است. سرگیجه تنها به‌ندرت مشاهده شده، اما یافته‌های بالینی نشان‌دهنده یک ضایعه در زاویه پل-مخچه (Cerebellopontine Angle Lesion) است.
کلیدواژه‌های اصلی برای درک سؤال
-
کاهش شنوایی پیشرونده یکطرفه (Unilateral Progressive Hearing Loss): از نشانه‌های شایع تومورهای ناحیه CP Angle، به‌ویژه شوانوما وستیبولار (Vestibular Schwannoma)
-
وزوز گوش (Tinnitus): علامت شایع در ضایعات عصب هشتم کرانیال
-
درگیری اعصاب پنجم و هفتم: نشانه فشار یا گسترش ضایعه به اعصاب مجاور در CP Angle
-
MRI با ماده حاجب: بهترین روش تشخیص تومورهای این ناحیه
در این بیمار، مجموعه علائم به‌شدت مشکوک به شوانوما وستیبولار (Vestibular Schwannoma) یا همان نوروم آکوستیک است. تشخیص سریع و دقیق با تصویربرداری MRI مغزی با گادولینیوم بسیار ضروری است.
بررسی گزینه‌ها
الف) نوار مغز (EEG):
ابزار بررسی اختلالات الکتریکی مغز است، نه ارزیابی تومورهای عصب شنوایی یا ضایعات ناحیه CP Angle. این گزینه اولویت ندارد.
ب) نوار گوش (Audiometry):
یک تست مهم برای بررسی کاهش شنوایی است، ولی به تنهایی قادر به تشخیص علت ساختاری مانند تومور نیست. گرچه ممکن است در روند تشخیص به‌کار رود، ولی اولویت اول در چنین موارد مشکوکی نیست.
ج) MRI مغزی (Brain MRI):
بهترین روش تصویربرداری برای تشخیص تومورهایی مانند شوانوما وستیبولار است. MRI با ماده حاجب تومور را به‌صورت توده با جذب یکنواخت ماده حاجب نشان می‌دهد و محل دقیق آن را مشخص می‌کند. این اقدام ضروری‌ترین و اورژانسی‌ترین گام در بیمار با علائم مذکور است.
د) درمان با بنزودیازپین:
بنزودیازپین‌ها در مدیریت برخی علائم مانند سرگیجه یا اضطراب استفاده می‌شوند، اما در این بیمار تشخیص علت ضایعه اولویت دارد. درمان علامتی بدون تشخیص نهایی، نادرست است.
نتیجه‌گیری نهایی
در بیماری با کاهش شنوایی یکطرفه، وزوز گوش، و درگیری اعصاب پنجم و هفتم مغزی باید در اولین گام احتمال شوانوما وستیبولار (Vestibular Schwannoma) یا دیگر ضایعات زاویه پل-مخچه بررسی شود. برای این منظور، MRI مغزی با ماده حاجب اقدام تشخیصی ضروری و در اولویت است.
پاسخ صحیح: گزینه ج) MRI مغزی
»» تمامی کتاب
