درمان تشنج و صرع؛ استراتژی های درمان دارویی صرع و تشنج

درمان تشنج و صرع

استراتژی‌های درمان دارویی (Antiepileptic Drug Strategies):
درمان صرع عمدتاً مبتنی بر استفاده از داروهای ضدصرع (Antiepileptic Drugs – AEDs) است. انتخاب دارو و شیوه مصرف آن باید بر اساس نوع تشنج (Seizure Type)، وضعیت بالینی بیمار و پروفایل عوارض جانبی دارو انجام شود.

۱. درمان تک‌دارویی (Monotherapy):
در مرحله اول، تلاش می‌شود تا یک دارو به تنهایی تجویز شود. انتخاب داروی مناسب به گونه‌ای است که بتواند بیشترین اثر را با کمترین عارضه داشته باشد. درمان تک‌دارویی در بیش از ۶۰٪ بیماران کافی است.

۲. تنظیم دوز دارو (Titration):
دوز دارو باید به تدریج تا زمانی که تشنج‌ها کنترل شوند افزایش یابد. اگر در حین افزایش دوز، علائم مسمومیت دارویی (Drug Toxicity) مانند خواب‌آلودگی شدید، آتاکسی یا اختلال بینایی ظاهر شود، باید دوز دارو کاهش یابد یا دارو تغییر کند.
اگر کنترل تشنج تنها در دوزهای سمی امکان‌پذیر باشد، ادامه آن دارو توصیه نمی‌شود و باید تغییر دارو (Drug Switch) انجام شود.

۳. بررسی سطح سرمی دارو (Serum Drug Level Monitoring):
اندازه‌گیری سطح درمانی سرمی (Therapeutic Drug Level) می‌تواند به تنظیم دوز دارو کمک کند، اما معیار مطلق نیست. برخی بیماران با غلظت‌های کمتر از حد درمانی یا حتی بیشتر از حد نرمال (بدون علائم مسمومیت) به خوبی کنترل می‌شوند. بنابراین ارزیابی بالینی همچنان نقش کلیدی دارد.

۴. درمان ترکیبی (Polytherapy):
در صورتی‌که درمان تک‌دارویی مؤثر نباشد، استفاده از دو دارو با مکانیسم‌های متفاوت توصیه می‌شود. با این حال، درمان ترکیبی می‌تواند موجب تداخل دارویی (Drug Interactions) شده و گاهی حتی باعث تشدید حملات تشنج شود. این مسئله به‌ویژه در ترکیب داروهایی با متابولیسم کبدی شایع است.

توجه به وضعیت بالینی بیمار (Patient-Specific Considerations):
برخی بیماران مانند افراد مسن (Elderly)، زنان باردار (Pregnant Women) و کسانی که بیماری‌های مزمن کلیوی یا کبدی (Chronic Liver or Kidney Disease) دارند، توانایی متفاوتی در متابولیسم داروها (Drug Metabolism) دارند. در این افراد باید دوز دارو با احتیاط بیشتری تنظیم شود و پایش منظم آزمایشگاهی ضروری است.

در ادامه، داروهای ضد تشنج (Antiepileptic Drugs) بر اساس نوع تشنجی که در درمان آن مؤثر هستند دسته‌بندی شده‌اند. این طبقه‌بندی به پزشک کمک می‌کند که درمان را هدفمند و متناسب با نوع صرع انتخاب کند.

۱. تشنج تونیک-کلونیک ژنرالیزه (Generalized Tonic-Clonic Seizures)

• فنی‌توئین (Phenytoin)

• والپروات سدیم (Valproate)

• کاربامازپین (Carbamazepine)

• فنوباربیتال (Phenobarbital)

• لاموتریژین (Lamotrigine)

• توپیرامات (Topiramate)

۲. تشنج پارشیال (Partial/Focal Seizures)

• کاربامازپین (Carbamazepine)

• فنی‌توئین (Phenytoin)

• لاموتریژین (Lamotrigine)

• گاباپنتین (Gabapentin)

• توپیرامات (Topiramate)

• لووی‌تیراستام (Levetiracetam)

• اکس‌کاربازپین (Oxcarbazepine)

• پریگابالین (Pregabalin)

۳. تشنج غیبت (Absence Seizures)

• اتوسوکسیماید (Ethosuximide) → داروی انتخابی

• والپروات سدیم (Valproate)

• لاموتریژین (Lamotrigine)

۴. تشنج میوکلونیک (Myoclonic Seizures)

• والپروات سدیم (Valproate) → خط اول

• لاموتریژین (Lamotrigine)

• توپیرامات (Topiramate)

• لووی‌تیراستام (Levetiracetam)

۵. تشنج آتونیک یا سقوطی (Atonic or Drop Attacks)

• والپروات سدیم (Valproate)

• لاموتریژین (Lamotrigine)

• رُفینامید (Rufinamide)

۶. تشنج مقاوم به درمان (Refractory Epilepsy)

• لووی‌تیراستام (Levetiracetam)

• لاموتریژین (Lamotrigine)

• توپیرامات (Topiramate)

• داروهای ترکیبی با مانیتورینگ دقیق سطح سرمی

در ادامه جدول تطبیقی داروهای ضدصرع، دوز تقریبی، و نوع تشنجی که در درمان آن مؤثر هستند ارائه شده است. این جدول برای استفاده آموزشی و درک سریع بالینی تنظیم شده است.

جدول تطبیقی داروهای ضد تشنج، دوز و کاربرد بالینی

پرسش‌هایی درباره درمان تشنج و صرع