ارزیابی حافظه؛ آزمون شرطی‌سازی ترس زمینه‌ای و محرکی؛ ترس پاولوفی

شرطی‌سازی ترس زمینه‌ای و محرکی یک روش گسترده در علوم اعصاب برای مطالعه فرآیندهای یادگیری و حافظه در جوندگان است. این تکنیک از اصول شرطی‌سازی کلاسیک بهره می‌گیرد تا بررسی کند چگونه حیوانات محرک‌ها (CS) و محیط‌ها (زمینه‌ها) را با رویدادهای ناخوشایند مرتبط می‌کنند. مکانیسم‌های عصبی مرتبط با این فرآیند، که عمدتاً توسط آمیگدالا، هیپوکامپ و قشر پیش‌پیشانی کنترل می‌شوند، این روش را به ابزاری قدرتمند برای درک رفتار مرتبط با ترس و اختلالات مرتبط تبدیل کرده است.

روش آزمایشی

1. مرحله عادت‌دهی (Habituation)
   پیش از آموزش، حیوانات (مانند موش یا موش صحرایی) معمولاً به مدت ۲-۳ روز به دستگاه آزمایش عادت داده می‌شوند تا اضطراب پایه کاهش یابد. این مرحله تضمین می‌کند که پاسخ‌های ترس مشاهده‌شده در طول آموزش و آزمایش به‌طور خاص به شرطی‌سازی مربوط باشد و ناشی از استرس ناشی از تازگی محیط نباشد.

2. مرحله آموزش (Conditioning Phase)

   • حیوانات در محفظه شرطی‌سازی قرار داده می‌شوند، محیطی کنترل‌شده که مجهز به کف شبکه‌ای برای اعمال شوک و منبع صدا یا نور برای ارائه محرک شرطی (CS) است.
   • پس از یک دوره تطبیق ۲ دقیقه‌ای، یک محرک شرطی (CS) به مدت ۳۰ ثانیه ارائه می‌شود. این محرک معمولاً شامل یک تن صوتی یا نویز سفید است، اما محرک‌های نوری (مانند فلاش نور) نیز می‌توانند استفاده شوند.
   • در دو ثانیه آخر ارائه CS، یک شوک خفیف به کف شبکه محفظه (به عنوان محرک غیرشرطی، US) اعمال می‌شود. شدت شوک معمولاً بین ۰.۴ تا ۰.۸ میلی‌آمپر متغیر است و به طراحی مطالعه بستگی دارد.
   • این جفت‌سازی CS-US به مدت ۳-۵ بار با فواصل بین‌آزمایشی حدود ۲ دقیقه تکرار می‌شود تا یادگیری بهینه شود و از تمرین بیش‌ازحد حیوانات جلوگیری شود.
   • [استاد: آموزش ممکن است دو بار انجام شود.] 

3. مرحله آزمایش (Testing Phase)

   • آزمون شرطی‌سازی ترس زمینه‌ای:
     حیوانات بدون ارائه CS به همان محفظه آزمایش بازگردانده می‌شوند. معیار اصلی ترس، مدت زمان رفتار بی‌حرکتی (Freezing) است که در طول ۵-۱۰ دقیقه ثبت می‌شود. [استاد: رفتار بی‌حرکتی نشان‌دهنده یک آمادگی است برای اتفاقی که ممکن است رخ دهد.] 
   • آزمون شرطی‌سازی ترس محرکی:
     حیوانات در یک محیط جدید (متفاوت از محفظه آموزش) قرار می‌گیرند تا پاسخ ترس آنها به CS به‌تنهایی بررسی شود. CS چندین بار بدون ارائه US ارائه می‌شود و رفتار بی‌حرکتی ثبت می‌شود.
   • [استاد: اگر در این مرحله دو تا سه بار صوت داده شود چون شوکی وارد نمی‌شود یادگیری خاموش می‌شود.] 

شاخص‌های رفتاری

1. رفتار بی‌حرکتی:
   معیار اصلی ترس درصد زمان سپری‌شده در حالت بی‌حرکتی است که نشان‌دهنده ارتباط آموخته‌شده بین CS، زمینه و محرک ناخوشایند (US) است.

2. مدت زمان شروع بی‌حرکتی:
   زمانی که حیوان پس از مواجهه با CS یا زمینه برای اولین بار به حالت بی‌حرکتی می‌رسد، شاخص دیگری از ترس محسوب می‌شود.

3. فعالیت عمومی:
   رفتارهای غیر از بی‌حرکتی، مانند کاوش، می‌توانند اطلاعاتی درباره سطح اضطراب یا عوامل مداخله‌گر دیگر ارائه دهند.

پایه‌های نوروبیولوژیکی

1. آمیگدالا:
   آمیگدلای قاعده‌ای-جانبی (BLA) برای تشکیل ارتباط بین CS و US ضروری است، در حالی که آمیگدلای مرکزی (CeA) در ابراز پاسخ‌های ترس شرطی نقش دارد.

2. هیپوکامپ:
   هیپوکامپ برای شرطی‌سازی ترس زمینه‌ای حیاتی است، زیرا پردازش نشانه‌های مکانی و محیطی موردنیاز برای تمایز زمینه را انجام می‌دهد.

3. قشر پیش‌پیشانی (PFC):
   ناحیه‌های پیش‌لُب زیرین و پیش‌لُب میانی (Infralimbic و Prelimbic) در تنظیم ابراز و خاموش‌سازی ترس شرطی‌شده به‌ترتیب نقش دارند.

کاربردها و اهمیت

• مطالعه اختلالات ترس:
  این روش اغلب برای مدل‌سازی اختلالات اضطرابی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و فوبیاها در جوندگان استفاده می‌شود.

• آزمایش داروها:
  آزمایش‌های شرطی‌سازی ترس برای ارزیابی اثربخشی داروهای هدفمند بر ترس و اضطراب، مانند داروهای ضداضطراب یا تقویت‌کننده‌های شناختی، کاربرد دارند.

• پلاستیسیته عصبی:
  شرطی‌سازی ترس زمینه‌ای و محرکی چارچوبی برای مطالعه پلاستیسیته سیناپسی، مانند تقویت طولانی‌مدت (LTP) در آمیگدالا و هیپوکامپ فراهم می‌کند.

نتیجه‌گیری

شرطی‌سازی ترس زمینه‌ای-محرکی یک طراحی آزمایشی قوی برای بررسی مکانیسم‌های زیرین یادگیری ارتباطی، حافظه ترس و بیماری‌های مرتبط است. با تفکیک اجزای زمینه‌ای و محرکی ترس، محققان می‌توانند مدارهای عصبی خاص را شناسایی کرده و مداخلات درمانی احتمالی برای اختلالات مبتنی بر ترس را آزمایش کنند.