منابع المپیاد زیست‌شناسی
برای موفقیت در المپیاد زیست‌شناسی بهتر است برخی از منابع مهم زیست‌شناسی مطالعه شود. در این بخش به تدریج این منابع را معرفی کرده و به تدریج سعی خواهیم کرد لیست کامل و جامعی از منابع مورد نیاز برای دانش‌آموزان داوطلب شرکت در المپیاد زیست‌شناسی تهیه کنیم.
برای دانلود هر یک از کتاب‌های نامبرده شده می‌توانید از این بخش استفاده کنید: دانلود کتاب‌های زیست‌شناسی
منابع المپیاد زیست‌شناسی (مرحله اول)
۱_ بیولوژی کمپبل (زیست‌شناسی کمپبل)
۲_ بیولوژی سولومون (زیست‌شناسی سولومون)
در مرحله اول برای دانش‌آموزانی که قصد آماده شدن برای المپیاد زیست‌شناسی را دارند – در کنار مطالعه کتاب‌های درسی و موازی با آن – مطالعه یک کتاب زیست‌شناسی عمومی‌ضروری است. در بین کتاب‌های زیست‌شناسی عمومی – بیولوژی کمپبل و بیولوژی سولومون از محبوبیت و مقبولیت بیشتری برخوردار هستند. بیولوژی کمپبل که به دو شکل ترجمه شده (در چهار جلد) و انگلیسی (زبان اصلی در یک جلد) موجود می‌باشد تا قبل از چاپ و انتشار نسخه ترجمه شده بیولوژی سولومون اصلی ترین منبع مطالعاتی دانش‌آموزان داوطلب شرکت در المپیاد زیست‌شناسی بود. هنوز نیز برخی از افراد از این کتاب استفاده می‌کنند. انتخاب بین بیولوژی کمپبل و بیولوژی سولومون به خود دانش پژوه بستگی دارد ولی در ادامه نکاتی را خواهیم گفت که به این انتخاب کمک کند:
- از لحاظ سطح علمی – بیولوژی سولومون اندکی بالاتر و در نتیجه دشوارتر از بیولوژی کمپبل است.
- در نتیجه مطالعه بیولوژی سولومون برای دانش‌آموزان سال‌های آغازین مقطع دبیرستان باید با کمک دبیر و معلم زیست‌شناسی صورت بگیرد.
- بیولوژی کمپبل ترجمه شده حداقل در ترجمه‌های پیشین از ترجمه خوبی برخوردار نبود و اشتباهات املایی یا دستوری فراوانی در آن وجود داشت. احتمالا این مشکل در چاپ‌های جدید رفع شده است.
- واژه‌هایی که دانش‌آموز برای اولین بار با آن‌ها مواجه می‌شود و هیچ‌گونه توضیحی در مورد آن‌ها داده نشده است در بیولوژی سولومون بسیار بیشتر است.
- متن و نحوه بیان بیولوژی کمپبل انگلیسی ساده تر روان تر و قابل فهم تر است.
به طور کلی برای دانش‌آموزانی که قصد دارند کاملا مستقل کار کرده و خودخوانی کنند توصیه می‌کنیم از بیولوژی کمپبل استفاده کرده و دانش‌آموزانی که قصد دارند به همراه یک معلم یا استاد کار کنند بیولوژی سولومون را توصیه می‌کنیم.
منابع تخصصی المپیاد زیست‌شناسی (مرحله دوم)
بعد از مطالعه کامل و دقیق یک کتاب زیست‌شناسی عمومی‌مثل سولومون یا کمپبل و بعد از حل کردن نمونه سوالات زیادی برای مطالب مطالعه شده – دانش پژوه تا حدود زیادی برای شرکت در مرحله اول المپیاد زیست شناس آماده شده است و اگر مطالعه خوبی انجام داده و سوال‌های زیادی حل کرده باشد احتمال قبولی در مرحله اول زیاد است. در این قسمت نوبت به مطالعه کتاب‌های تخصصی برای شرکت در آزمون مرحله دوم و دوره تابستانی است. هر چند مطالعه این کتاب‌ها برای مرحله دو است ولی مطالعه قبل از آزمون مرحله اول نیز می‌تواند به افزایش شانسی قبولی کمک زیادی بنماید.
فقط دقت به این نکته ضروری است: بارها از دانش‌آموزان شنیده ایم که ده‌ها کتاب مختلف را خوانده اند ولی وقتی سوال‌هایی بسیار ساده از این کتاب‌ها طرح می‌شود قادر به پاسخگویی نیستند. به یاد داشته باشیم که فقط خواندن مهم نیست. باید علاوه بر خواندن خوب بفهمید – یاد بگیرید و به خاطر بسپارید.
به یاد داشته باشیم که در المپیاد سوال‌هایی طرح نمی‌شوند که با یک دور روزنامه وار خواندن یک کتاب بتوان به آن‌ها پاسخ داد. باید مطالب کتاب‌ها را خوب یاد بگیرید به خاطر بسپارید به یاد داشته باشید و بتوانید تحلیل کنید تا اگر از قدرت حل مسئله‌ی خوبی هم برخوردار بودید بتوانید به سوالات به درستی پاسخ دهید.
کیفیت مطالعه (چگونه خواندن) بسیار مهم‌تر از کمیت آن (چقدر خواندن) است
۳_ بیوشیمی (لنینجر – هارپر – استرایر – دولین)
برای مطالعه منابع تخصصی چند راه وجود دارد. یکی اینکه به ترتیب سر فصل‌های کتاب‌های زیست‌شناسی عمومی– همان مباحث را به ترتیب از کتاب‌های تخصصی مطالعه کنیم. همچنین می‌توان همه منابع مهم را کنار هم و موازی هم پیش برد.
یکی از موضوعات مهمی‌که باید مطالعه شود بیوشیمی‌است. بیوشیمی که هر سال بخشی از سوالات آزمون‌های مرحله اول و دوم را به خود اختصاص می‌دهد علم مطالعه ملکول‌های زیستی است. برای مطالعه بیوشیمی، ۴ کتاب تخصصی وجود دارد که عبارت اند از: بیوشیمی لنینجر – بیوشیمی پزشکی هارپر – بیوشیمی استرایر – بیوشیمی دولین
در بین این کتاب‌ها از نظر بنده بیوشیمی لنینجر می‌تواند برای دانش‌آموزان داوطلب شرکت در المپیاد زیست‌شناسی مفید واقع شود. چرا که در مرحله اول نسبت سایر کتاب‌ها از ترجمه مناسب و متن ساده و روانی برخوردار است. همچنین در این کتاب سعی شده تمام واژه‌های تخصصی توضیح داده شوند و دانش‌آموز در مطالعه این کتاب سردرگم نمی‌شود. علاوه بر این‌ها دیدگاه نویسنده این کتاب به بیوشیمی یک دیدگاه زیست‌شناسی سلولی و مولکولی است و به نحو مناسبی به آموزش مفاهیم پرداخته است.
در بیوشیمی‌هارپر همانگونه که از نامش پیداست به بررسی بیوشیمی پزشکی پرداخته شده و علم بیوشیمی از دیدگاه بالینی بررسی شده است (که چندان به درد دانش‌آموزان المپیادی نمی‌خورد) در بیوشیمی استرایر دانش‌آموز با واژگان تخصصی ای مواجه می‌شود که تعریف برای آن‌ها در کتاب وجود ندارد و این موضوع باعث سردرگمی‌دانش پژوه می‌شود. بیوشیمی دولین نیز علاوه بر داشتن رویکرد بالینی و پزشکی – از حجم بسیار زیادی نیز برخوردار است.
۴_ زیست‌شناسی سلولی و مولکولی
برای دانش‌آموز داوطلب المپیاد زیست‌شناسی، کتاب‌های تخصصی زیست‌شناسی سلول و مولکولی مثل آلبرتز و لودیش و … بسیار پیشرفته و پیچیده هستند و در مراحل ابتدایی هیچ نیازی به مطالعه این کتاب‌ها وجود ندارد. برخی از کتاب‌ها در رابطه با موضوع زیست‌شناسی سلولی و مولکولی وجود دارند که مخصوص داوطلبان شرکت در المپیادهای زیست‌شناسی تالیف شده اند. یکی از این کتاب‌ها که بسیار توصیه می‌شود، کتاب زیست‌شناسی سلولی تالیف محمدحسین امیری است. در این کتاب علاوه بر آموزش مفاهیم مورد نیاز در هر فصل، در انتهای فصل نیز سوالات المپیادی پیشرفته و دشواری آورده شده است که دانش پژوه را به فکر کردن وا می‌دارد. بیشتر این سوالات از آزمون‌های مرحله دوم یا دوره تابستانی المپیادهای زیست‌شناسی جمع آوری شده اند.
در زیر لیست کتاب‌های پیشنهادی و مناسب برای داوطلبان شرکت در المپیادهای علمی دانش‌آموزی را می‌نویسیم. به تدریج این منابع را توضیح داده و مزایا و معایب هر مورد نیز درج خواهیم کرد.
زیست‌شناسی عمومی: بیولوژی کمپبل، بیولوژی سولومون، Life , Raven و …
بیوشیمی: لینینجر، هارپر، استرایز، دولین، شهبازی ملک نیا و …
سلولی؛ حسین امیری، آلبرتز، لودیش
فیزیولوژی: گایتون، گانونگ، برن و لوی و بدن انسان (انتشارات مدرسه)
گیاهی: رُست، تایز و زایگر
اکولوژی: کوشا پایداری
رفتار شناسی: اکولوژی رفتار وهابزاده
تکامل: بیولوژی کمپبل
رده‌بندی (سیستماتیک) بیولوژی کمپبل، جانور شناسی مقایسه‌ای (عرفان خسروی)
