نورولوژی بالینی؛ دمانس با علل برگشت پذیر؛ هیدروسفالی با فشار طبیعی

هیدروسفالی با فشار طبیعی 

تعریف:
هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH – Normal Pressure Hydrocephalus) یک علت قابل درمان دمانس که به دلیل اختلال در جذب مایع مغزی-نخاعی (CSF) ایجاد می‌شود و منجر به اتساع بطن‌های مغزی بدون افزایش فشار داخل جمجمه می‌گردد.

اتیولوژی

• ایدیوپاتیک (بدون علت مشخص، شایع‌ترین نوع)
• ثانویه به ضربه مغزی، خونریزی ساب‌آراکنوئید، مننژیت یا جراحی‌های مغزی

علائم بالینی

سه‌گانه کلاسیک (Hakim’s Triad) که به مرور و طی هفته‌ها تا ماه‌ها پیشرفت می‌کند:

1. اختلال راه رفتن (Gait Disturbance) ← اولین و بارزترین علامت

   • راه رفتن مغناطیسی (Magnetic Gait): بیمار پاهایش را روی زمین می‌کشد، گویی به سطح مغناطیسی چسبیده‌اند.
   • اختلال در شروع حرکت و حفظ تعادل

2. اختلال شناختی (دمانس)

   • بیشتر به صورت اختلال حافظه و کندی تفکر
   • علائم گرفتاری لوب فرونتال (بی‌انگیزگی، بی‌تفاوتی) در مراحل پیشرفته

3. بی‌اختیاری ادرار (Urinary Incontinence)

   • ابتدا احساس فوریت ادرار (Urinary Urgency)
   • در مراحل پیشرفته، بی‌اختیاری کامل

نکات مهم

• سردرد و ادم پاپی در NPH دیده نمی‌شود (برخلاف سایر انواع هیدروسفالی)
• علائم پیرامیدال و فرونتال در مراحل پیشرفته بروز می‌کنند.

تشخیص

1. تصویربرداری مغزی (MRI یا CT):

   • بزرگ شدن بطن‌های جانبی (هیدروسفالی بدون افزایش فشار داخل جمجمه)
   • از بین رفتن شیارهای ساب‌آراکنوئید در قشر مغز (Disproportionate Ventriculomegaly)

2. تست تخلیه موقت CSF (Lumbar Tap Test):

   • خارج کردن ۵۰-۳۰ میلی‌لیتر مایع مغزی-نخاعی
   • بهبود موقت علائم حرکتی و شناختی تشخیص← را تأیید می‌کند.

درمان

• شانت‌گذاری بطن-صفاقی (VP Shunt): روش درمانی اصلی که در بیشتر بیماران باعث بهبود علائم می‌شود.
• فیزیوتراپی برای کمک به بهبود راه رفتن.

جمع‌بندی

NPH یک علت قابل درمان دمانس است که با سه‌گانه اختلال راه رفتن (اولین و مهم‌ترین علامت)، دمانس، و بی‌اختیاری ادرار شناخته می‌شود. تشخیص با تصویربرداری و تست تخلیه CSF انجام شده و درمان اصلی، شانت‌گذاری است.

پرسش‌هایی در مورد هیدروسفالی با فشار طبیعی

بیمار ۷۸ ساله با شروع ۴ ماهه دمانس، اختلال راه رفتن بدون ضعف اندامهای تحتانی و همچنین بی اختیاری ادراری مراجعه کرده است. بیمار در معاینه علائم پارکینسونیسم نیز دارد و با توجه به علائم بالینی بیمار، در
CT یا MRI مغز انتظار کدامیک از موارد زیر را دارید؟ (پرانترنی اسفند ۹۴ – قطب ۱ کشوری [دانشگاه گیلان و مازندران]) 
الف) آتروفی کورتکس همراه با هیدروسفالی جبرانی
ب) آتروفی فرونتوتمپورال
ج) آتروفی کودیت دو طرفه
د) بزرگ شدن بطن‌های جانبی

الف) بی‌اختیاری ادرار
ب) دمانس
ج) تشنج
د) اختلال راه رفتن

کرده است. در CT-Scan بیمار دیلاتاسیون بطن‌های طرفی مشاهده می‌شود؛ محتمل‌ترین تشخیص کدام
است؟ (پرانترنی – شهریور ۹۵)
الف) هیدروسفالی با فشار طبیعی
ب) آلزایمر
ج) خونریزی مغزی ساب‌دورال
د) دمانس عروقی