بررسی خطر سکته مغزی بر اثر ابتلا به کووید-۱۹ در گفت و گو با دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب
سکته مغزی کرونایی
علائم ویروس کرونا کووید-۱۹ با گذشت حدود چهار ماه از ظهور این ویروس، همچنان برای محققان و متخصصان ویروس شناس ناشناخته است. عوارض بیماری کووید-۱۹ ابتدا به تب، سرفه های خشک، خستگی شدید و اختلالات تنفسی معطوف می شد. اما به تدریج، تظاهرات دیگری مانند از بین رفتن بویایی و شنوایی، قرمزی و سوزش چشم ها و تظاهرات پوستی نیز در دسته ای از مبتلایان گزارش شد. اخیرا نیز طبق گزارشی که واشنگتن پست ارائه کرده تعدادی از جوانان در دهه ۳۰ و ۴۰ زندگی شان به نوعی سکته مغزی ناشی از گرفتگی عروق مغزی و انسداد شریان ها مبتلا شده اند که باعث مرگ آنها شده است. در این رابطه پزشکان به این فرضیه رسیده اند که احتمالا این آمار ممکن است با شیوع کووید-۱۹ مرتبط باشد. با توجه به این یافته جدید با دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب گفت وگو کرده ایم که خود شاهد ابتلای ۲۴ بیمار مبتلا به سکته مغزی از بین ۱۵۰۰ بیمار مبتلا به کووید-۱۹ در بیمارستان شهدای تجریش بوده است که ۴۰ درصد آنها در سن زیر ۴۰ سال بوده اند. تحقیقات اخیر نشان داده است که کووید-۱۹ می تواند باعث ایجاد سکته مغزی در برخی جوانان شود.
شما این پدیده را چطور توضیح می دهید؟
در مطالعه روی پنج بیمار مبتلا به کووید-۱۹ که دچار سکته مغزی شده بودند، مشخص شد که برخلاف موارد معمول سکته مغزی که اکثرا در سنین بالا اتفاق می افتد، در این بیماران که همه زیر ۵۰ سال داشتند و در آزمایش ها و اقدامات تشخیصی سکته مغزی داشته یا علائم تنفسی نداشته اند یا این که علائم تنفسی خفیف داشته اند.
همچنین نکته جالب توجه دیگر این بوده که در این پنج بیمار عروق مغزی با اندازه بزرگ تر درگیر شده اند، برخلاف آن که معمولا در موارد سکته مغزی معمول عروق کوچک تر درگیر می شوند. به نظر می رسد دلیل این که در بیماران مبتلا به کووید-۱۹، سکته مغزی در سنین پایین تر اتفاق می افتد، این است که این بیماری باعث افزایش ایجاد لخته در عروق مغزی می شود.
از آنجا که در برخی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ عروق بزرگ مغزی درگیر می شوند، علائم عصبی هم به صورت شدیدتر بروز می کند؟
همین طور است. بیشتر علائم در این بیماران به صورت علائم حرکتی و حسی به همراه اختلالات تکلم است. نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در مطالعات مشخص شده بسیاری از بیماران به دنبال ایجاد علائم عصبی به دلیل ترس از ابتلا به کرونا به بیمارستان مراجعه نمی کنند و در نتیجه زمان طلایی آنها از دست می رود. پس بسیار مهم است که بیماران در صورت ایجاد علائم مشکوک سریعا پیگیری کنند.
آلودگی با ویروس کرونا با چه عوارضی در سیستم اعصاب مرکزی بیمار ممکن است همراه باشد؟
بیماری کووید-۱۹ معمولا با علائمی نظیر تب، سرفه های خشک، تنگی نفس و گاهی مشکلات تنفسی شناخته می شود. اما آخرین تحقیقات نشان داده است که در بیش از ۳۰ درصد بیماران علاوه بر سیستم تنفسی، علائم در سیستم عصبی نیز ایجاد می شود. این علائم می تواند به صورت سردرد، اختلال در هوشیاری، سرگیجه، آتاکسی (یک نشانگر عصبی است که اختلال در سیستم عصبی را نشان می دهد)، تشنج، کاهش حس های چشایی و بویایی، گزگز اندام ها و اختلالات عروق مغزی بروز کند.
در چه مواردی احتمال ابتلا به سکته مغزی در بیماران وجود دارد؟
سکته مغزی به آسیب بافت مغز در اثر اختلالات عروقی گفته می شود که علائم عصبی طولانی مدت ایجاد می کند. سکته مغزی بر اثر قطع خون رسانی به سلول های مغز و مرگ این سلول ها اتفاق می افتد. سلول هایی که پس از مرگ، امکان بازسازی آنها وجود ندارد. در واقع قطع جریان خون رسانی سبب می شود اکسیژنی که سلول های مغز به آنها به شدت احتیاج دارند به سلول های مغز نرسد. بر اثر عواملی که مطرح شد فقط چند دقیقه زمان لازم است تا سلول های مغز از بین بروند، آنگاه سلول هایی که دیگر ساخته نمی شوند و بعد از آن قطع خون رسانی و در نهایت سکته مغزی ایجاد می شود.
احتمال بروز سکته مغزی با بالا رفتن فشار خون از مقدار ۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه، شروع به افزایش می کند. همین طور، کشیدن سیگار یا در معرض دود آن قرار گرفتن، کلسترول بالا، دیابت، اضافه وزن یا چاقی، نداشتن فعالیت فیزیکی، بیماری قلبی – عروقی، استفاده از بعضی از انواع قرص های پیشگیری از بارداری یا درمان های هورمونی که حاوی استروژن هستند، اعتیاد به الکل، استفاده از داروهای مخدر غیرمجاز یا مواد مخدر مثل کوکائین و متامفتامین ها، سابقه فردی یا خانوادگی سکته مغزی، حمله قلبی و همچنین سن ۵۵ سال یا بالاتر از آن از عوامل افزایش دهنده بروز سکته مغزی هستند.
عوارض سکته مغزی در افراد (چه مبتلا به کرونا باشند یا خیر) چیست؟
این علائم شامل بی حسی ناگهانی و ضعف به خصوص در یک سمت از بدن، گیج شدن و دشواری در حرف زدن یا مشکل در فهم حرف دیگران، اختلال ناگهانی در بینایی یک یا هردو چشم، اختلال ناگهانی در راه رفتن و سرگیجه و اختلال تعادل یا شروع ناگهانی یک سردرد شدید که دلیل مشخصی ندارد را شامل می شود.
هر فردی که علائم یا نشانه های سکته مغزی را داشته باشد، نیازمند توجه و مراقبت فوری پزشکی در یک بخش اورژانس یا در بیمارستان است. در تشخیص سکته های مغزی بعد از معاینه و مرور شرح حال بیمار، پزشک معمولا درخواست آزمایش های خونی و تصویربرداری (مثل سی تی اسکن یا ام آرآی) مغز و عروق خونی اطراف در سر و گردن (که خون رسانی مغز را فراهم می کنند) را می دهد. تصویربرداری به پزشک اجازه می دهد مناطقی از مغز را ببیند که تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته اند.
آیا مبتلایان به کرونا که دچار سکته مغزی شده اند، نقص سیستم ایمنی یا مشکلات عروقی نیز داشته اند؟
دقیقا همین طور است. یعنی بیشتر افرادی که سکته کرده اند عوامل خطر مثل فشار خون بالا، چربی بالا، مشکلات زمینه ای قلبی، دیابت و چاقی داشته اند. به این معنا که هر فردی که مبتلا به کرونا شود، سکته مغزی نمی کند. بلکه فقط کسانی که مشکلات عروقی دارند ممکن است به دنبال ابتلا به کووید-۱۹ دچار سکته مغزی شوند. به همین دلیل نیز نوار قلب از بیشتر افرادی که به نظر می رسد دچار سکته مغزی شده اند گرفته می شود، زیرا بسیاری از افراد با سکته های مغزی، بیماری عروق تغذیه کننده قلب را نیز دارند و ممکن است یک نقص جریان خون در قلب در طول سکته مغزی وجود داشته باشد.
آیا درمان سکته مغزی در بیماران مبتلا به کرونا مشابه دیگر بیماران دچار سکته مغزی است؟
بله. این افراد هم به موازات درمان کرونا، تحت بررسی های عروقی و درمان های دارویی ضروری قرار می گیرند و چه بسا زودتر از دیگر مبتلایان به سکته مغزی نیز بهبود یابند و ترخیص شوند.
