تعریف و اهمیت بهداشت در مدارس، بهداشت حرفه‌ای و بهداشت روانی

بهداشت مدارس، حرفه‌ای و روانی

بهداشت مدارس

الف) تعریف: مجموعه اقداماتی است که به منظور حفظ و نگهداری و بالا بردن سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی دانش آموزان سراسر کشور انجام می‌شود.

ب) اهمیت: بهداشت مدارس از این نظر اهمیت دارد که اطفال پس از ۶-۵ سالگی قدم به مدرسه می‌گذارند و قسمت مهمی از سالهای زندگی خود را که مصادف با رشد جسمی، عاطفی و روانی آنهاست، در مدرسه می‌گذرانند. بنابراین، سلامت این سنین در کودکان، اهمیت خاصی دارد. در واقع دانش آموزان از نظر جسمی و روانی آسیب پذیرند، زیرا کودکان به علت بیماری‌های عفونی، حوادث و مسمومیت‌ها در معرض خطرند. همچنین برخورد این دوره سنی با زمان سریع و حساس رشد و تکامل جسمی، روانی و عاطفی یعنی دوران بلوغ از دلایل دیگر اهمیت این دوران می باشد.

بسیاری از بیماری‌ها خاص سنین کودکی است و در مدرسه به دلیل تماس نزدیک دانش آموزان به سرعت به صورت اپیدمیهای وسیع ظاهر می‌شود. مانند بیماری‌های اوریون، آبله مرغان.

دوران مدرسه، دوران سازندگی است و بیشتر عادات و طرز تلقیها، برای تمام عمر در این دوران کسب می‌شود. همچنین دانش آموز به عنوان پذیرنده و انتقال دهنده مطالب آموزشی آنچه در مدرسه آموخته به خانه خود منتقل می‌کند، که‌این امر می‌تواند تأثیرات مثبتی بر خانواده خود نیز داشته باشد.

ج) خدمات بهداشتی در مدارس: خدماتی که در بهداشت مدارس ارائه می‌شود، حداقل به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:

۱- ارائه خدمات بهداشتی

۲- آموزش بهداشت

٣- نظارت بر بهداشت محیط مدارس

۱- ارائه خدمات بهداشتی: شامل بینایی سنجی، سنجش شنوایی، کنترل قد و وزن، بهداشت دهان و دندان به منظور ارزشیابی سطح سلامت کودکان.

– بررسی اختلالات رفتاری و عقب ماندگی‌های تحصیلی دانش آموزان.

– بررسی تغذیه و برنامه ریزی تغذیه‌ای در آموزشگاه‌ها

– توجه به بهداشت روانی و راهنمایی دانش آموزان، اولیا و آموزگاران

– پیش بینی مراقبتهای فوری در صورت وقوع حادثه یا بیماری ناگهانی

۲- آموزش بهداشت: آموزش بهداشت به دانش آموزان در جهت رعایت بهداشت فردی، در آموزشگاه‌ها کاملا ضروری به نظر می‌رسد. در برنامه آموزش بهداشت در مدرسه، نه تنها آموزش به دانش آموزان بلکه به کارکنان مدرسه (مدیر، معاونین، معلمان و مستخدمین) لازم است.

همچنین آگاه سازی معلمین و مربیان از بیماری‌های شایع در مدارس در زمینه علائم بیماری‌ها، دوره کمون، راه‌های انتقال، مدت ممنوعیت از مدرسه و… از اقدامات پیشگیری‌کننده ضروری به نظر می‌رسد.

٣- نظارت بر بهداشت محیط مدارس: شامل رسیدگی به وضع آب آشامیدنی، دفع فاضلاب و زباله، تعداد دستشویی و توالت ها، آبخوریهای مدرسه و رعایت نکات بهداشتی برای نظافت آنها و و محیط فیزیکی کلاسها مثل ابعاد کلاس، نور، رنگ، تهویه، وضعیت پله‌ها، راهروها و نظایر آن نیز از خدمات بهداشت مدارس می‌باشد.

بهداشت حرفه‌ای

الف) تعریف: برای پیشرفت و رشد اقتصادی و صنعتی کشور، باید از نیروهای سالم انسانی و مغزهای طبیعی رشد یافته استفاده کرد. زیرا استفاده از نیروی سالم جسمی و فکری انسانی در بالا بردن سطح تولید، تأثیر به سزایی دارد و در همین رابطه است که بهداشت حرفهای مطرح می‌شود. بهداشت حرفه‌ای، علمی است که «از رابطه انسان با کار و محیط کار گفتگو می‌کند.»

ب) هدف‌های بهداشت حرفه‌ای عبارتند از: ارتقای بهداشت جسمی، روانی و اجتماعی کارگران، جلوگیری از حوادث و بیماری‌های ناشی از کار، حمایت کارگران در برابر خطراتی که سلامتی آنها را تهدید می‌کند، به کار گماردن کارگران در محیطی که برازنده قابلیت جسمی و روانی آنها باشد. پس هدف بهداشت حرفه‌ای نه تنها حفظ سلامت کارگران است بلکه بالا بردن سطح کاری و بالا بردن سطح تولید در ارتباط با توانایی‌های کارگران می باشد.

ج) بیماری‌های شغلی: بیماری شغلی، به آن دسته از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که مستقیما در رابطه با کار و محیط کارگری به وجود می آید.» عواملی که سبب بیماری کارگر خواهد شد به پنج دسته تقسیم می‌شوند:

۱- عوامل فیزیکی محیط کار (حرارت، سرو صدا، فشار، اشعه‌ایکس، آلودگی‌های هوا و…)

۲- عوامل شیمیایی محیط کار (گردو غبارات ناشی از مواد شیمیایی مختلف)

۳- عوامل بیولوژیکی محیط کار (ویروسها، قارچها، باکتریها)

۴- عوامل مکانیکی محیط کار (کار با ابزار و ادوات دستی)

۵- عوامل روانی محیط کار (روابط کارگر و کارفرما و تنوع ساعات کار)

اگر شرایط مطلوب و مناسب از نظر بهداشت و ایمنی در محیط‌های کاری فراهم نباشد، بیماری‌های جسمی، روانی و بروز حوادث و مسمومیت‌ها را سبب می‌شود. اگر کارگری به کاری گمارده شود که کار مذکور با وضع جسمی و روانی او منطبق نباشد، یا به آن کار بی علاقه بوده و با مهارت لازم را برای انجام آن کار نداشته باشد طبیعی است پی آمد این کار صدمه دیدن سلامت جسمی و روانی کارگر و وقوع حوادث و مسمومیت‌ها خواهد بود. بنابراین، می‌توان بیماری‌هایی را که بدین طریق پیدا می‌شوند، بیماری‌های حرفه‌ای نامید.

راه‌های جلوگیری از پیدایش بیماری‌های حرفه‌ای:

– شناسایی عوامل مؤثر فیزیکی مانند حرارت، گرد و غبار، سر و صدا و وضع انطباق بدن با دستگاهی که کار می‌کند و کنترل آلودگی هوا در داخل و خارج کارخانجات. توجه نکردن به هر کدام از عوامل یاد شده سبب بیماری به خصوص در کارگر شده، باعث از دست رفتن توان جسمی و روانی او خواهد شد.

– شناسایی عوامل مؤثر روانی مانند ظرفیت بدنی و روانی و ساعات کار و عوامل مولد فشارهای روحی

– حفاظت کارگران در برابر بیماری‌های واگیر به کمک واکسیناسیون و مراقبت‌های بهداشتی لازم از نظر تغذیه و بهداشت محل، وضع غذاخوری، نظافت محیط کارگاه، دست شویی، توالت، حمام و رختکن

– حفاظت کارگران در برابر حوادث ناشی از کار با اقدامات لازم جهت پیشگیری از تصادفات مانند نصب صحیح ماشین آلات، انجام کار به طریق صحیح از راه آموزش، حفاظت کارگران با وسایل حفاظت فردی و جلوگیری از خطرات برق گرفتگی

از آنجا که رسیدگی به امر بهداشت محیط کار، از جمله وظایف بهداشت حرفه‌ای است نکات یاد شده به وسیله کارشناس بهداشت حرفه‌ای همراه با همیاری پزشک قابل کنترل خواهد بود.

بهداشت روانی

الف) تعریف: بهداشت روانی عبارت از «پیشگیری از پیدایش بیماری‌های روانی و سالم سازی محیط روانی اجتماعی است تا افراد جامعه بتوانند با برخورداری از تعادل روانی با عوامل محیط خود رابطه و سازگاری صحیح برقرار کرده و بتوانند به هدف‌های اعلای تکامل انسانی برسند.»

بهداشت روانی به منظور پیشگیری اولیه، شامل کلیه اقدامات و تدابیری است که از شیوع و بروز بیماری‌های روانی جلوگیری کرده و سلامت کلیه افراد جامعه را تأمین می‌کند.

بهداشت روانی، مفهومی عام دارد و شامل کلیه افراد و گروههای جامعه است و تنها منحصر به بیماران روانی نیست. به عبارت دیگر بهداشت روانی یک امر همگانی است و مربوط به تمام طبقات و گروه‌ها اعم از پیر و جوان و کودک و بزرگسال می‌شود.

ب) اهمیت: اساسا نباید گذاشت بیماری روانی به وجود بیاید و اگر ناراحتی عصبی از فشارهای درونی یا محیطی حادث گردید باید پیشگیری کرد که تبدیل به ناراحتی روانی نشود، آنچه که مسلم است و جامعه نمی‌تواند و نباید موضوع بیماری‌های عصبی و روانی را امری شوخی و سرسری تلقی کند. جامعه و نیاز به انسان‌هایی دارد که نه تنها از سلامت جسمانی برخوردار باشند، بلکه از سلامت روانی نیز بهره مند فی باشند. از آنجا که منشأ بسیاری از ناراحتی‌های روانی، خانواده، مدرسه و اجتماع است و پیشگیری از عوارض بیمارگونه در این سه عامل آسان تر از دیگر عوامل است باید در فعالیتهای بهداشت روانی به هر سه عامل فوق توجه لازم مبذول گردد و در ارائه چنین خدمت مردمی، مدارس، دانشگاهها، مساجد، بازار، کوچه و خیابان باید به مراکز آموزش متقابل و کمک اخلاقی، معنوی و انسانی مبدل گردند و در ارتباط صحیح با مردم قرار گیرند.

توضیحات بیشتر در زمینه بهداشت روانی و دامنه فعالیتهای آن را در کتاب جداگانه‌ای تحت همین عنوان در سال تحصیلی آینده خواهید خواند.

خودآزمایی

١- هدف‌های آموزش بهداشت را شرح دهید.

۲- مراحل آموزش بهداشت را نام برید.

۳- روش‌های آموزش بهداشت را با هم مقایسه کنید.

۴- عوامل مؤثر در انتشار و اپیدمی بیماری‌ها را شرح دهید.

۵- اصول کلی پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیر را توضیح دهید.

۶- مصونیت را تعریف کنید.

۷- انواع مصونیت را توضیح دهید.

۸- آب سالم را تعریف کنید.

۹- خصوصیات آب سالم را شرح دهید.

۱۰- گردش آب را در طبیعت توضیح دهید.

۱۱- بیماری‌های منتقله از طریق آب را نام برید.

۱۲- هدف تصفیه آب را شرح دهید.

۱۳- روش‌های تصفیه آب را توضیح دهید.

۱۴- اثرات فاضلاب بر محیط زیست را شرح دهید.

۱۵- شرایط دفع بهداشتی فضولات انسانی را توضیح دهید.

۱۶- زباله را تعریف کنید.

۱۷- روش‌های دفع زباله را توضیح دهید.

۱۸- عوامل بیماری زای آلوده‌کننده خاک را توضیح دهید.

۱۹- عوامل طبیعی کاهش و یا تشدید آلودگی هوا را شرح دهید.

۲۰- هدف‌های مبارزه با آلودگی هوا را شرح دهید.

۲۱- بهداشت کارگران مواد غذایی را توضیح دهید.

۲۲- اهمیت بهداشت مدارس را توضیح دهید.

۲۳- خدمات بهداشتی ارائه شده در مدارس را توضیح دهید.

۲۴- اهداف بهداشت حرفه‌ای را توضیح دهید.

۲۵- بیماری شغلی را تعریف کنید.

۲۶- عوامل بیماری‌های شغلی را با ذکر مثال نام ببرید.

۲۷- بهداشت روانی را تعریف کنید.