سوالات امتحان نهایی فلسفه رشته ادبیات و علوم انسانی خرداد ۱۴۰۱

«باسمه تعالی»

۱- تعیین کنید کدام عبارت صحیح و کدامیک غلط می‌باشد: (۱/۵ نمره)

الف) حملِ مفهوم «وجود» بر ماهیتی از جمله انسان، نیازمند دلیل است.

ب) مفاهیم «مربعِ سه ضلعی» و «پرنده» به ترتیب «واجب الوجود» و «ممکن الوجود» هستند.

ج) حالت ممکن الوجود، نسبت به وجود و عدم، حالت ترازویی با دو کفه‌ی متعادل است.

د) در دوره‌ی اوّل حاکمیّت کلیسا، حکمای مسیحی به عقل و تبیین عقلانی مسائل دینی روی آوردند.

هـ) یکی از اَشکال مخالفت با عقل در جهان اسلام، به صورت مخالفت با فلسفه ظهور کرد.

و) از نظر ملاصدرا «وجود» اصیل است و واقعیّت خارجی، مابازاء و مصداق «وجود» می‌باشد.

الف) صحیح (ص۵)

ب) غلط (ص ١١)

ج) صحیح (ص ١١ )

 د) غلط (ص ۵۶)

هـ) صحیح (ص ۶٢ )

و) صحیح(ص ٩٣) (هر مورد ۰/۲۵)

۲- جاهای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید: (۲/۲۵ نمره)

الف) انسان در هر چیزی که مشاهده می کند، دو جنبه می‌یابد: «……………..» و « ……………….».

ب) همه‌ی اشیایی که به واسطه‌ی علت‌هایشان موجودند، «واجب‌الوجودِ ……………………..» هستند.

ج) «وجود» از نظر ملاصدرا بر دو قسم می‌باشد: …………….. و ………………….. .

د) هراکلیتوس «لوگوس» را هم به معنای وجود متعالی و هم به معنای …………….. به کار می‌برد.

هـ) از نظر فارابی و ابن سینا، اولین مخلوق خدا «………………….» نام دارد.

و) دو کتابی که علامه طباطبایی برای تدریس فلسفه در دو سطح نوشتند، عبارت بود از: …………..و……………..

الف) هستی (یا وجود) – چیستی (یا ماهیت) (ص ٣)

ب) بالغیر (ص ١٢)

ج) وابسته (یا نیازمند) – غیروابسته (یا بی‌نیاز) (ص۴۶)

د) نُطق (یا سخن یا کلمه) (ص ۵۴)

هـ) عقل اوّل (ص ۶٣)

و) بدایه الحکمه- نهایه الحکمه (١٠۵) (هر مورد ۰/۲۵)

۳- گزینه‌ی مناسب را انتخاب کنید: (۱/۲۵ نمره)

الف) نوعِ حَمل، در قضیه‌ی «لوزی شکل است» با کدام یک از قضایای زیر تناسب دارد؟

۱- انسان حیوان است.

۲- انسان مخلوق است.

ب) رابطه‌ی میان موضوع و محمول، در قضیه‌ی «عدد هفت، زوج است» کدام است؟

۱- مکانی

۲- امتناعی

ج) از نظر نظر فارابی، مقام و منزلت عقل فعّال نسبت به انسان مانند کدام گزینه است؟

۱- آفتاب به چشم

۲- آب به حیات جسمانی

د) از نظر فیلسوفان مسلمان، نام دیگر «عقل هَیولانی» چیست؟

۱- عقلِ بالفِعل

۲- عقل بالقُوّه

هـ) کدام گزینه از آثارِ ملاصدرا می‌باشد؟

۱- الشواهد الرّبوبیّه

۲- عدل الهی

الف) ١ – انسان حیوان است. (ص٧)

ب) ٢ – امتناعی (ص٩ )

ج) ١ -آفتاب نسبت به چشم (ص۶٣)

د) ٢ – عقل بالقُوه (ص۶۴)

هـ) ١ – الشواهد الربوبیّه (ص ٩٠) (هر مورد ۰/۲۵)

به سؤال‌های زیر پاسخ کوتاه بدهید:

۴- تعیین کنید که هر یک از گزاره‌های زیر عقیده‌ی کدام فیلسوف است؟ (۰/۵ نمره)

الف) تداعیِ علّیت، چیزی جز یک حالت روانیِ ناشی از توالیِ پدیده‌ها نیست.

ب) اصل علّیت، اصول اولیّه‌ای است که درک انسان از آن فطری است.

الف) هیوم (ص ١٧)

ب) دکارت (ص١۶) (هر مورد ۰/۲۵)

۵- ارسطو برای اثبات وجود خداوند از دو برهان استفاده نمود، نام آن‌ها را بنویسید. (۰/۵ نمره)

برهان درجات کمال – برهان حرکت (ص ٣٣ و ٣۴) (هر مورد ۰/۲۵)

۶- برهان فارابی برای اثبات وجود خدا، مبتنی بر چه اصلی است؟ (۰/۵ نمره)

محال بودن تسلسل نامتناهی علت‌ها (ص ۴٢)

۷- تعیین کنید فلاسفه‌ی زیر «عقل‌گرا» هستند یا «تجربه‌‌گرا»؟ (۰/۵ نمره)

الف) اوگوست کُنت

ب) فرانسیس بیکن

الف) تجربه‌گرا

ب) تجربه‌گرا (ص ۵٧) (هر مورد ۰/۲۵)

۸- دو مورد از ویژگی‌های «موجودات عالَم عقل» را از نظر فیلسوفان الهی بنویسید. (۰/۵ نمره)

از ماده و جسم مجردند- در قید زمان و مکان نیستند – در افعال خود به ابزار مادی نیاز ندارند – علم آن‌ها به حقایق شهودی است – با حواس ظاهری قابل درک نیستند. ( دو مورد کافی است.) (ص ۵۴) (هر مورد ۰/۲۵)

۹- از نظر فلاسفه‌ی مسلمان علاوه بر استدلال عقلی، دو روش دیگری که ما را به حقیقت می‌رسانند، چیست؟ (۰/۵ نمره)

شهود – وحی (ص ۶۶) (هر مورد ۰/۲۵)

۱۰- درباره‌ی «حکمت مشّاء» به سؤالات زیر پاسخ دهید: (۰/۵ نمره)

الف) مؤسس آن در جهان اسلام چه کسی بود؟

ب) مُتَکی بر آرای کدام فیلسوف یونانی بود؟

الف) فارابی ب) ارسطو (ص ٧۴) (هر مورد ۰/۲۵)

۱۱- سفر عرفانیِ «در خلق با حقّ» با کدام مبحثِ کتاب اَسفار ملاصدرا تطبیق دارد؟ (۰/۵ نمره)

با مبحث علم النفس و مراحل شکلگیری آن تا رسیدن به مرحله‌ی معاد (اشاره به دو کلمه‌ی نفس و معاد کافی است) (ص ٩١) (هر مورد ۰/۲۵)

۱۲- دو مورد از اقداماتِ علمی و فرهنگیِ علامه طباطبایی را نام ببرید. (۱ نمره)

تدریس فلسفه ناظر بر مسائل روز فلسفی – احیای تدریس و تفسیر قرآن کریم – ارتباط با مراکز دانشگاهی و فرهنگی – تربیت شاگردان (دو مورد کافی است.) (ص ١٠۴ تا ١٠۶) (هر مورد ۰/۵)

به سؤال‌های زیر پاسخ کامل بدهید:

۱۳- تفاوت «رابطه‌ی علّیت» با سایر روابط میان موجودات چیست؟ با استفاده ازیک مثال توضیح دهید. (۱ نمره)

در رابطه علیت یا همان رابطه‌ی وجودی، وجود یک چیز ضرورتاًوابسته به وجود دیگری است، و اگر علت باشد،معلول آن هم حتماً خواهد بود و اگر علت نباشد، معلول هم نخواهد بود. (۰/۵) این رابطه با روابط دیگری که میان موجودات برقرار است تفاوت دارد، مثلاً رابطه علّیت همانند رابطه دوستی نیست که در آن ابتدا وجود دو فرد فرض می‌شود و سپس میان آن‌ها دوستی برقرار می‌گردد. (۰/۵) (ص ١۴)

۱۴- «علّت تامه» و «علّت ناقصه» را تعریف کنید. (۱ نمره)

مجموعه عوامل ایجاد کننده معلول را علّت تامه می‌گویند. (۰/۵) و هر یک به تنهایی را علت ناقصه می‌گویند. (۰/۵) (ص ٢۵)

۱۵- استدلال «دکارت» بر اثبات وجود خدا را در قالب دو مقدمه و یک نتیجه بنویسید. (۱ نمره)

مقدمه اول: من از حقیقتی نامتناهی و دانا و توانا که خود من و هر چیز دیگری به وسیله او خلق شدهایم، تصوری دارم. (۰/۲۵) مقدمه دوم: این تصور نمی‌تواند از خودم باشد، زیرا من موجودی متناهی‌ام، (۰/۲۵) این تصور از هیچ موجود متناهی دیگر هم نیست. (۰/۲۵)

 نتیجه: پس این تصور از یک وجود نامتناهی است. اوست که می‌تواند چنین ادراکی را به من بدهد. (۰/۲۵) (ص ٣۴ و ۳۵) (ارائه پاسخ به صورت مفهومی نیز قابل قبول است).

۱۶- ارسطو قوه‌ی عقل را بر اساس کاری که انجام می‌دهد به دو قسم تقسیم کرده است، آن‌ها را نام برده و تعریف کنید. (۱/۵ نمره)

عقل نظری: (۰/۲۵) عقل از آن جهت که درباره‌ی اشیا و موجودات و چگونگی آن‌ها بحث می‌کند.(۰/۵)

 عقل عملی: (۰/۲۵) عقل از آن جهت که درباره‌ی رفتارهای اختیاری انسان و بایدها و نبایدهای او بحث می‌کند. (۰/۵) (ص ۵۵)

۱۷- ضمن تعریفِ «عقل بِالملَکه» و «عقل بِالمستَفاد» تفاوت آ‌ن‌ها را توضیح دهید. (۱/۵ نمره)

عقل بالملَکه: در این مرحله عقل مفاهیم و قضایای بدیهی را درک می‌کند (۰/۲۵) مثلاً می‌داند که یک چیز نمی‌تواند هم باشد و هم نباشد. (۰/۲۵) و آمادگی دریافت علم را پیدا می‌کند. (۰.۲۵) عقل بالمستفاد: در این مرحله انسان به طوری بر دانش‌هایی که کسب کرده مسلّط است (۰/۲۵) که از هر کدام که بخواهد می‌تواند استفاده نماید. (۰/۲۵) مانند یک استاد ریاضی که هر مسئله‌ی ریاضی را جلوی او بگذارند، به راحتی حل می‌کند. (۰/۲۵) (ص ۶۴ و ۶۵)

۱۸- تعریف «مدینه فاضله» از نظر فارابی چیست؟مهم‌ترین تفاوت آن با«مدینه‌ جاهله» را بنویسید؟ (۱ نمره)

دینه فاضله مدینه‌ای است که مردم آن به اموری مشغول هستند و به فضایلی آراسته‌اند که مجموعه‌ی مدینه را به سوی سعادت می‌برد.(۰/۷۵) مهمترین تفاوت آن با مدینه جاهله در هدف آن‌ها است. (۰/۲۵) (ص ٧۶ و ٧٧)

۱۹- از نظر ابن سینا علّت نامگذاریِ عالَم ماده، به «عالم طبیعت» چیست؟ (۱ نمره)

بدان جهت است که اجزای این عالم هر کدام طبع و ذات خاصی دارند که منشأ حرکات و تغییرات اجزاء و افراد عالم طبیعت می‌باشد. (۰/۵) خود این عالم نیز به عنوان یک کل طبع و ذاتی دارد که منشأ و مبدأ حرکات و تحولات آن است. (۰/۵) (ص ٨٠ و ٨١)

۲۰- اصطلاحات زیر را از نظر سهروردی تعریف کنید: (۱ نمره)

الف) مشرقِ جهان

ب) حکیم متأله

الف) مشرقِ جهان: نورِ محض یا محل فرشتگان مقرّب است. (۰/۵) (ص ٨۴)

ب) حکیم متألّه: کسانی که هم درصورِ برهانی و هم در اشراق و عرفان به کمال رسیده‌اند. (۰/۵) (ص ۸۵)

۲۱- از نظر ملاصدرا اختلاف موجودات، ناشی از چیست؟ تشبیه او را در این زمینه بنویسید. (۱ نمره)

با اینکه هستی یک حقیقتِ واحد است، اما این حقیقتِ واحد دارای درجات، مراتب و شدت و ضعف است. (۰/۵) در مقام تشبیه، این حقیقتِ واحد مانند یک کانون نور درخشان است که اشعه‌ی آن به میزانی که از کانون دور می‌شود، ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود. (۰/۵) (ص ٩۵)

جمع نمره ۲۰

سربلند و پیروز باشید