انواع گلوبولین؛ آلفا گلوبولین؛ بتا گلوبولین؛ گاما گلوبولین

پروتئینهای بدن انسان به سه گروه اصلی پروتئین‌های غشایی (غشای سلول)، پروتئینهای حلقوی و پروتئینهای ساختاری یا فیبروز (مانند کلاژن، کراتین و الاستین) تقسیم می‌شوند. پروتئین‌های حلقوی شامل دو گروه اصلی گلوبین‌ها و آلبومینها هستند. گلوبین‌ها مانند هموگلوبین، میوگلوبین و گلوبولین‌ها.

سه پروتئین اصلی خون عبارتند از گلوبولین‌ها، آلبومین‌ها و فیبرینوژن. تمام پروتئین های پلاسما در ایجاد و تنظیم فشار اسمزی نقش دارند اما مهم ترین آن ها آلبومین می‌باشد هم‌چنین غلظت گلوبولین‌ها در خون حدود ۲٫۶-۴٫۶ گرم در دسی‌لیتر است.

گلوبولین‌ها به چهار گروه زیر تقسیم می‌شوند:

1. آلفا یک گلوبولین‌ها: آلفا یک آنتی کیموتریپسین، آلفا یک آنتی‌تریپسین، ترانس کورتین.
2. آلفا دو گلوبولین‌ها: سرولوپلاسمین، Retinol binding protein و هاپتوگلوبین.
3. بتا گلوبولین‌ها: پلاسمین، ترانسفرین، بتا دو میکروگلوبولین، آنژیواستاتین و هموپکسین.
4. گاماگلوبولین‌ها که اغلب پادتن هستند.

آلفا ۱- گلبولین

آلفا ۱- آنتی تریپسین یک پروتئین واکنشگر حاد است که بیشتر آلفا ۱- گلبولین ها را تشکیل می دهد. بعضی از پروتئین های ناقل نظیرگلوبولین پیوندشونده به کورتیکواستروئید  (CBG) و گلوبولین متصل به تیروکسین (TBG) نیز دراین ناحیه قرار می گیرند.

• آلفا ۱- آنتی تریپسین نوعی پروتئین فاز حاد است که در بیماری هایی که همراه با التهاب، نکروز، انفارکتوس، بدخیمی یا سوختگی افزایش می یابد.
• کاهش یا فقدان ژنتیکی آنزیمی آلفا ۱- آنتی تریپسین (آمفیزم ریوی جوانان) موجب کاهش سطح آلفا-۱- گلوبولین
• می شود این آنزیم نقش مهمی در عملکرد طبیعی ریه دارد.
• پروتئین بنس جونز (Bence Jones Protein) می تواند به α_۱ متصل شده و باعث تاخیر در حرکت باند α_۱ گردد.

مقادیر طبیعی: ۰.۳ – ۰.۱ گرم در دسی لیتر

آلفا ۲- گلبولین

آلفا ۲ گلبولین ها شامل سرولوپلاسمین، α_۲ ماکروگلوبولین، پروترومبین، کولین استراز و هاپتوگلوبین می باشند.

• سرولوپلاسمین و هاپتوگلوبولین از پروتئین های واکنشگر فاز حاد هستند که در بیماری های التهابی ، نکروز، انفارکتوس، بدخیمی یا سوختگی افزایش می یابند.
• سندرم نفروتیک همراه با افزایش سطح آلفا-۲- گلوبولین می باشد. . افزایش باند α_۲ ممکن است به دلیل وجود پروتئین های بزرگ و عدم توانایی عبور آنها از گلومرول باشد.
• آلفا ۲- ماکروگلوبولین در شرایط نفروپاتی در افراد دیابتیک مقدار کمی افزایش می یابد.
• همولیز (کاهش هاپتوگلوبولین)، بیماری ویلسون (کاهش سرولوپلاسمین)، پر کاری تیروئید و اختلال شدید عملکرد کبد (کاهش هاپتوگلوبولین) موجب کاهش سطح آلفا-۲- گلوبولین می شود.

مقادیر طبیعی: ۱-۰.۶ گرم در دسی لیتر

بتا گلوبولین ها

این ناحیه از دو بخش β_۱ و β_۲ تشکیل شده است اما به صورت یک تک باند مشاهده می شود. β_۱ از لیپو پروتئین ها، پلاسمینوژن، ترانسفرین و پروتئین های کمپلمان تشکیل شده است و  β_۲ شامل فیبرینوژن می شود.

• هیپرکلسترولمی (به تنهایی و یا همراه با سیروز صفراوی، کم کاری تیروئید یا نفروز روی می دهد) با افزایش سطح بتا گلوبولین ها همراه است.
• در شرایطی مثل آنمی فقر آهن (افزایش ترانسفرین) ، بارداری و درمان با استروژن سطح بتا گلوبولین ها افزایش می یابد.
• در سوء تغذیه ( کاهش ترانسفرین) موجب کاهش بتا گلوبولین ها می شود.

مقادیر طبیعی: ۱.۲-۰.۷ گرم در دسی لیتر

گاما گلوبولین ها

گاما گلبولین ها، ایمونوگلوبولین ها هستند که شامل lgD،lgG،lgM،lgA و IgE می شوند.

• سندرم فقدان و یا نقص گاما گلبولین ها نظیر نقص IgA با کاهش سطح گاما گلبولین ها در ارتباط هستند.
• بیماری های مولتیپل میلوما، ماکروگلوبولینمی والدن اشتروم،بیماری های التهابی مزمن (نظیرآرتریت روماتوئید، لوپوس اریتروماتوز سیستمیک و اسکلرودرما)، بیماری های بدخیم  (بیماری هوچگین، لنفوم و لوسمی)، عفونت حاد و مزمن، سیروز واختلالات خونی  باعث افزایش سطح گاماگلوبولین می شوند.
• بیماران با سیروز دارای افزایش سطح گاماگلوبولین و گاهی افزایش بتاگلوبولین می باشند.
• اختلالات ژنتیکی در سیستم ایمنی و عواملی نظیر مصرف استروئیدها، سندرم نفروتیک، عفونت شدید با باکتری های گرم منفی، لنفوم و لوسمی با کاهش سطح ایمونوگلوبولین ها همراه هستند.

مقادیر طبیعی: ۱.۶ -۰.۶ گرم در دسی لیتر

توجه:

• در صورت مشاهده افزایش قله γ، اولین گام در تفسیر، باریک یا پهن بودن ناحیه است.
• در صورتی که افزایش آن به صورت تک قله باریک و میخ مانند (Spike like) باشد نشان دهنده تولید آنتی بادی مونوکلونال یک ایمونوگلوبولین است (گاماپاتی مونوکلونال) (شکل الف)، در حالی که یک قله پهن و تاول مانند (Swell like) نشان دهنده تولید ایمونوگلوبولین پلی کلونال است (شکل ب).
• بیماری های کبدی، خود ایمنی بیماری های بافت همبند (روماتوئید آرتریت، لوپوس، اسکلرودرما و سندرم شوگرن)، بیماری های مزمن ویروسی و باکتریایی و بسیاری از بدخیمی های خونی (لوکمی لنفوپاتیک مزمن، تالاسمی و آنمی سیکل سل) و غیر خونی کارسینومای تخمدان، ریه و..) می توانند باعث افزایش پلی کلونال ناحیه γ شوند.
• ایمونوفیکساسیون الکتروفورز برای تشخیص و تأیید ایمونوگلوبولین های مونوکلونال انجام می شوند. این آزمایش اجزای تشکیل دهنده گاما گلبولین ها (ایمونوگلبولین ها) اندازه گیری می شود.
• ایمونوفیکساسیون الکتروفورز به ویژه برای شناسایی گاماپاتی های منوکلونال از قبیل مولتیپل میلوما و ماکروگلوبینمی والدن اشترم مفید است.
• هایپوگاماگلوبولینمیا (فقدان یا کاهش ناحیه ی γ ) در بیماران مبتلا به X-Linked agammaglobulinemia به راحتی درالکتروفورز پروتئین قابل شناسایی می باشد.
• میزان IgG یا IgA با مقادیر بیش از ۳ گرم در دسی لیتر ممکن است با بیماری مولتیپل میلوما در ارتباط باشد.
• میزان آلبومین (۲>گرم در دسی لیتر)، آلفا ۲ (۱.۱ < گرم در دسی لیتر) و باند گاما (۱ > گرم در دسی لیتر) با سندرم نفروتیک در ارتباط می باشد و باید پروتئین مونوکلونال مورد پیگیری قرار گیرد.

گلوبولین کم: بیماری‌های همراه

با انجام پروتئینوگرام (سطح پروتئین پلاسمای تکه تکه) می توان تعیین کرد که آیا سطح گلوبولین در محدوده طبیعی است (تقریباً ۲۰٪ پروتئین های پلاسما).

وقتی این اتفاق نیفتد، معمولاً به دلیل کاهش برخی از گلوبولین‌های پلاسما است که با توجه به گلوبولین متعهد، یک مجموعه سندرومی خاص ایجاد می‌کند.

با توجه به طیف گسترده ای از پروتئین ها که این گروه را تشکیل می دهند و همچنین عملکردهای متنوع آنها، خلاصه کردن تمام بیماری‌های مرتبط با کمبود گلوبولین در یک مقاله غیرممکن است.

بنابراین، تنها شایع‌ترین بیماریها ذکر خواهد شد و فقط توضیحاتی در مورد خطرناک‌ترین بیماری معروف به هیپوگاماگلوبولینمیا ارائه می شود.

بنابراین، علاوه بر هیپوگاماگلوبولینمیا (همچنین به عنوان آگاماگلوبولینمی شناخته می شود)، موارد بالینی دیگری نیز در ارتباط با کمبود یک گلوبولین خاص وجود دارد، مانند:

– کم خونی مزمن (کاهش سطح ترانسفرین).

– بیماری کمبود کمپلکس C3 (بسیار نادر، که با مشکلات مزمن مربوط به ایمنی هومورال ظاهر می شود).

– کمبود آنتی تریپسین آلفا ۱ (بیماری تهدید کننده زندگی که می تواند منجر به ایجاد آمفیزم ریوی و سیروز شود).

– کمبود انعقاد فاکتور II (این می تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد و با خونریزی های ناشی از فقدان کامل یا جزئی پروترومبین همراه است، که بر عملکرد طبیعی آبشار لخته شدن تأثیر می گذارد).

اینها فقط برخی از شایع‌ترین شرایط مرتبط با کمبود گلوبولین است. لیست بسیار طولانی تر است و از دامنه این ورودی فراتر رفته است.

در اینجا توضیح مفصلی از یکی از جدی ترین بیماری های پزشکی مرتبط با کمبود گلوبولین آورده شده است: هیپوگاماگلوبولینمیا.

هیپوگاماگلوبولینمی

همانطور که از نام آن پیداست، این کمبود گاما گلوبولین یا همان چیزی است که کمبود ایمونوگلوبولین است.

با تولید نکردن آنتی بادی کافی، فرد مبتلا به مشکل ایمنی اکتسابی دچار می شود که با عفونت های مکرر و همچنین عفونت های فرصت طلب و نادر مشاهده می شود.

این وضعیت به عنوان یک نقص ایمنی طبقه بندی می شود که می تواند هم مادرزادی باشد و هم اکتسابی.

علل

در موارد کمبود مادرزادی ایمونوگلوبولین (که شامل چندین نوع مختلف است)، مشکلاتی در مورد ماده ژنتیکی وجود دارد که سلول های B را قادر به تولید آنتی بادی نمی کند.

در این موارد، هیپوگاماگلوبولینمیا از ماه های اول زندگی ظاهر می شود، که بیشترین تظاهرات آن عفونت های شدید و عود کننده است.

از طرف دیگر، موارد اکتسابی هیپوگاماگلوبولینمیا در بیماری های دیگری که از دست دادن ایمونوگلوبولین ها را شرطی می کنند، ثانویه است مانند مورد پروتئینوری گلومرولی غیر انتخابی.

موارد به دست آمده همچنین می تواند به دلیل سنتز ناکافی ایمونوگلوبولین‌ها به دلیل به خطر افتادن سلول های مسئول این کار باشد، همانطور که در لوسمی لنفاوی مزمن (CLL) و میلوم چندگانه رخ می دهد.

علائم

کمبود هیپوگاماگلوبولین به خودی خود علائم خاصی ندارد. در عوض، تظاهرات بالینی اصلی، بروز عفونت های مکرر است که اغلب شدید و گاهی اوقات با میکروارگانیسم های غیرمعمول همراه است.

گاهی اوقات می تواند یک بیماری بدون علامت و حتی موقت باشد که می‌تواند مورد توجه قرار نگیرد، اگرچه بیشتر موارد با عفونت های مکرر و بدون دلیل مشخص وجود دارد که این امر تیم پزشکی را به وجود مشکلات ایمنی هومورال شک می کند.

تشخیص

تشخیص هیپوگاماگلوبولینمیا پیچیده است و مبتنی بر ترکیبی از تاریخچه پزشکی دقیق ، از جمله سابقه خانوادگی است که می تواند تشخیص را هدایت کند ، همراه با تست های آزمایشگاهی تخصصی ، از جمله:

– سطح آنتی بادی خاص.

– آنالیز زیرمجموعه های لنفوسیت ها و کمی سازی سلول های NK.

– تاخیر در آزمایشات حساسیت به آنتی ژن های شناخته شده ای که بیمار در معرض آنها قرار گرفته است.

– ارزیابی عملکرد هومورال در شرایط آزمایشگاهی.

– مطالعات عملکرد سلولهای آزمایشگاهی.

رفتار

درمان هیپوگاماگلوبولینمی به اولیه یا ثانویه بودن آن و در حالت دوم به علت آن بستگی دارد.

هر زمان که علت هیپوگاماگلوبولینمیای ثانویه قابل اصلاح باشد، باید تلاشی در این زمینه انجام شود که باید مسئله را حل کند یا حداقل بهبود بخشد.

در صورت عدم امکان انجام این کار، مانند موارد هیپوگاماگلوبولینمیای اولیه، استراتژی های درمانی مختلفی در دسترس است، اعم از تزریق تزریقی ایمونوگلوبولین های انسانی، از طریق انتقال آنتی بادی از طریق پلاسمای تازه، تا تجویز آنتی بادی های مونوکلونال.

حتی در موارد انتخاب شده، بیماران می توانند از پیوند مغز استخوان بهره‌مند شوند.

برای تعیین بهترین روش درمانی موجود براساس علت هیپوگاماگلوبولینمیا و شرایط خاص بالینی هر بیمار، هر مورد باید بصورت فردی تنظیم شود.