اعمال تحریکی و مهاری سمپاتیک و پاراسمپاتیک در اندام های ویژه

برخی اندامها توسط هر دو قسمت سیستم اعصاب خودمختار عصبدهی میشوند و برخی دیگر فقط با یک قسمت. مثلاً
بافتهای دارای عصبگیری دوگانه (دارای سمپاتیک و پاراسمپاتیک) با اثرات آنتاگونیستی: مجاری گوارشی، مجاری هوایی، مثانه و قلب.
بافتهایی که دو بخش سیستم عصبی خودمختار مکمل همدیگرند: غدد بزاقی (سمپاتیک تولید بزاق غلیظ و چسبنده و پاراسمپاتیک تولید بزاق آبکی).
بافتهای دارای اثرات تقویتی (synergistic) یا همکاری اجزای خودمختار با هم: کنترل قطر مردمک (سمپاتیک و پاراسمپاتیک هر دو تحریکیاند اما به ترتیب موجب گشادی و تنگی قطر مردمک میشوند)، عمل سینرژیتیک در اعمال جنسی (پاراسمپاتیک باعث نعوظ و سمپاتیک موجب انزال میشود).
بافتهایی که فقط دارای یک جزء سیستم عصبی خودمختار میباشند: غده آدرنال (سمپاتیک)، بیشتر عروق خونی (سمپاتیک)، عضله راست کننده مو (سمپاتیک)، غدد عرق (سمپاتیک)، غدد اشکی یا لاکریمال (پاراسمپاتیک)، عضله مژگانی (پاراسمپاتیک) غده بزاقی (پاراسمپاتیک)
پرسش: غدد بزاقی اگر فقط دریافت کننده عصب پاراسمپاتیکی هستند چگونه سمپاتیک موجب تولید بزاق غلیظ و چسبنده در آنها میشود؟
پاسخ: سمپاتیک بخش آبی ترشح را با تنگ کردن عروق خونی غده کاهش میدهد
کتاب مروری جامع بر نوروبیولوژی و نوروفیزیولوژی مولف آقای دکتر داود نورآبادی