شایان ذکر است که واژه «گیرنده» (Receptor) که در فیزیولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرد نه تنها برای گیرنده‌های حسی به کار می‌رود بلکه همچنین در مورد پروتئین‌های مختلفی که نوروترانسمیترها، هورمون‌ها و سایر موادی که با میل ترکیبی و ویژگی‌های مختلف به این پروتئین‌ها متصل می‌شوند نیز به کار می‌رود.
کوشش‌های زیادی برای تقسیم بندی گیرنده‌های حسی در گروه‌های مختلف انجام گرفته اما هیچ یک از آنها به طور کامل موفقیت آمیز نبوده است. یک تقسیم بندی این گیرنده‌ها را به:
- تله‌سپتورها (Teleceptor) یا گیرنده‌های دور که وقایع محیطی را از فاصله‌های دور حس می‌کنند.
- اکستراسپتورها (Exteroceptors) یا گیرنده‌های خارجی که وقایع محیطی را در ناحیه دست حس می‌کنند.
- اینتروسپتورها (Interoceptors) یا گیرنده‌های داخلی که وقایع محیط داخلی را حس می‌کنند.
- پروپریوسپتورها (proprioceptors) یا گیرنده‌های وضعیت که اطلاعاتی در مورد موقعیت بدن به مراکز عصبی ارسال می‌نمایند.
همچنین بخش آگاهانه درک موقعیت بدن فقط از پروپریوسپتورهای موجود در مفاصل و اطراف آنها نشات نمی‌گیرد. بلکه اطلاعات ارسال شده از گیرنده‌های پوستی مربوط به لمس و فشار نیز در آن نقش دارند.
در مورد گیرنده‌های حسی برخی از اصطلاحات تخصصی نیز کاربرد دارند.
- گیرنده‌های پوستی مربوط به لمس و فشار، مکانورسپتورها (mechanoreceptors) یا گیرنده‌های مکانیکی نامیده می‌شوند.
- محرک‌های آسیب‌رسان مثل درد، گرمای بسیار زیاد، سرمای شدید توسط گیرنده‌های نوسیسپتورها (nociceptors) یا گیرنده‌های درد دریافت می‌شوند.
- اصطلاح کمورسپتورها (chemoreceptors) یا گیرنده‌های شیمیایی در مورد گیرنده‌هایی به کار می‌رود که بتوانند تغییر ترکیب شیمیایی محیطی که آنها در آن قرار گرفته‌اند را شناسایی کنند. این گیرنده‌ها شامل گیرنده‌های چشایی و بویایی و همچنین گیرنده‌های احشایی که مسئول دریافت تغییرات سطح اکسیژن، pH و اسمولاریته هستند نیز می‌شود.
- ترمورسپتورها (گیرنده‌های حرارت thermoreceptors) اطلاعات مربوط به حس‌های حرارتی (سرما و گرما) را منتقل می‌کنند.
پنج نوع گیرنده حسی اصلی وجود دارد:
- گیرنده‌های مکانیکی که فشرده شدن یا تحت فشار قرار گرفتن مکانیکی گیرنده یا بافت‌های مجاور گیرنده را درک می‌کنند.
- گیرنده‌های حرارتی که تغییرات دما را درک می‌کنند بیشتر آنها نسبت به سرما و برخی نسبت به گرما حساس هستند.
- گیرنده‌های درد که آسیب‌های شیمیایی و فیزیکی وارد به بافت‌ها را درک می‌کنند.
- گیرنده‌های الکترومغناطیسی که در شبکیه چشم، نور را دریافت می‌کنند.
- گیرنده‌های شیمیایی که طعم غذا در دهان، بو در بینی، سطح اکسیژن خون شریانی، اسمولالیته مایعات بدن، غلظت دی اکسید کربن و شاید سایر عواملی که ساختار شیمیایی بدن را تشکیل می‌دهند درک می‌کنند.
۱- گیرنده‌های مکانیکی
۱-۱- اندام‌های حسی لامسه پوست (اپیدرم و درم)
انتهاهای عصبی آزاد
انتهاهای نوک پهن شامل دیسک مرکل به اضافه چند نوع دیگر
انتهاهای افشان
انتهاهای رافینی
انتهاهای کپسول‌دار شامل جسمک‌های مایسنر و جسمک‌های کراوز
اندام‌های انتهایی مو
۲-۱- اندام‌های حسی بافت عمقی
انتهاهای آزاد عصبی
انتهاهای نوک پهن
انتهاهای افشان شامل انتهاهای پاچینی
انتهاهای کپسول‌دار شامل جسمک‌های پاچینی به اضافه چند نوع دیگر
انتهاهای عضلانی شامل دوک‌های عضلانی و گیرنده‌های تاندونی گلژی
۳-۱- شنوایی
گیرنده های صوتی حلزونی
۴-۱- تعادل
گیرنده های دهلیزی
۵-۱- فشار شریانی
گیرنده های فشار در سینوس های کاروتید و آئورت
۲- گیرنده های حرارتی
۱-۲- سرما شامل گیرنده های سرما
۲-۲- گرما شامل گیرنده های گرما
۳- گیرنده های درد
درد شامل انتهای عصبی آزاد
۴- گیرنده‌های الکترومغناطیسی
بینایی شامل استوانه‌ها و مخروط‌ها
۵- گیرنده‌های شیمیایی
۱-۵- مزه شامل گیرنده‌های جوانه چشایی
۲-۵- بویایی شامل گیرنده‌های اپیتلیوم بویایی
۳-۵- اکسیژن شریانی شامل گیرنده‌های اجسام آئورتی و کاروتید
۴-۵- اسمولاریته شامل نورون‌های داخل یا نزدیک هسته‌های سوپرا اپتیک
۵-۵- دی اکسید کربن شامل گیرنده‌های داخل یا روی سطح بصل النخاع و درون اجسام آئورتی و کاروتید
۶-۵- گلوکز اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب خون شامل گیرنده‌های هیپوتالاموس
اندام‌های حسی
گیرنده‌های حسی می‌توانند انتهای دندریت تخصصی عمل یافته فیبرهای عصبی آوران باشند که اغلب توسط سلول‌های غیرعصبی احاطه شده و تشکیل یک اندام حسی (Sense organ) را می‌دهند.
