بانک اسپرم؛ فریز اسپرم؛ ناباروری مردان؛ خرید و فروش اسپرم

در حالت طبیعی در بدن، سلول‌های مغز استخوان همیشه در حالت تکثیر هستند و گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت را به‌وجود می‌آورند. در کسانی که تحت‌درمان با شیمی‌درمانی هستند، این سلول‌های در حال تکثیر در مغز استخوان نیز از بین می‌رود و فرد دچار کم‌خونی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها می‌شود که عوارض خطیری دارد.

سلامت: امروزه برخی از سرطان‌ها با روش‌های درمانی جدید کاملا درمان می‌شوند و بیمار به زندگی طبیعی برمی‌گردد. خیلی از سرطان‌ها در سنین جوانی سراغ فرد می‌آیند و بهبود هم می‌یابند ولی بیمار بعد از آن متوجه ایجاد مشکلاتی می‌شود که در مواردی به اندازه خود سرطان برای او مشکل‌ساز است. یکی از عوارض ابتلا به برخی سرطان‌ها و اقدام‌های درمانی آن، آسیب شدید به بیضه ها و ناباروری است…

به همین دلیل امروزه قبل از انتخاب روش‌های درمانی‌ای که ممکن است با آسیب دائمی به بیضه‌ها همراه باشد، به بیمار پیشنهاد می‌شود اسپرم‌ خود را در «بانک اسپرم» ذخیره کند.

بانک اسپرم به درد چه کسانی می‌خورد؟

در حالت طبیعی در بدن، سلول‌های مغز استخوان همیشه در حالت تکثیر هستند و گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت را به‌وجود می‌آورند. در کسانی که تحت‌درمان با شیمی‌درمانی هستند، این سلول‌های در حال تکثیر در مغز استخوان نیز از بین می‌رود و فرد دچار کم‌خونی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها می‌شود که عوارض خطیری دارد.

علاوه بر سلول‌های مغز استخوان، سلول‌های زایا در بیضه‌ نیز در حال تقسیم هستند. یعنی یک سلول زایا در بیضه، ۱۶ بار تقسیم و به اسپرم بالغ تبدیل می‌شود. با رادیوتراپی و شیمی‌درمانی، سلول‌های زایا در بیضه‌ها آسیب می‌بینند و در بسیاری از موارد بیمار برای همیشه نابارور می‌شود. بیضه‌ از دو نوع سلول اصلی تشکیل شده‌ است؛ سلول‌های زایا که به اسپرم بالغ تبدیل می‌شوند و سلول‌های لیدیگ که هورمون مردانه یا همان تستوسترون را تولید می‌کنند. از آنجا که سلول‌های لیدیگ در حال تقسیم نیستند، شیمی‌درمانی تاثیری روی آنها نمی‌گذارد. شدت آسیب به بیضه‌ها به نوع داروی مصرف‌شده و میزان آن بستگی دارد.

بیماری هوچکین

افرادی که دچار بیماری هوچکین (نوعی سرطان لنفاوی) هستند، قبل از شروع درمان در ۳۷ درصد موارد از قبل به اختلال در اسپرم (مثل کاهش تعداد، حرکت و شکل) مبتلا هستند. علت این مساله، همان اختلال‌های ژنتیکی است که باعث بیماری هوچکین شده است. پس از شروع شیمی‌درمانی و کامل شدن آن، تعداد بسیاری از بیماران تا ۵ سال به آزواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم‌ها به صفر) مبتلا می‌شوند و تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از آنها هرگز بهبود نمی‌یابند بنابراین اسپرم بیماران مبتلا به بیماری هوچکین، اگر قصد دارند در آینده بچه‌دار شوند، باید قبل از شروع اقدام‌های درمانی، به روش منجمد کردن (کرایو) در بانک اسپرم نگهداری شود.

سرطان بیضه

نیمی از کسانی که به سرطان بیضه دچارند، قبل از شروع دچار کاهش تعداد اسپرم‌ها هستند. داروهای شیمی‌درمانی انواع مختلفی دارند که گروهی از آنها، «داروهای آلکیله‌کننده» است. این داروها بیشترین اثر زیان‌آور را روی بیضه‌ها دارند. مهم‌ترین داروهای این گروه عبارتند از: سیکلوفسفامید، کلرآمبوسیل، موستین، ملفالان، بوسولفان، کارموستین و لوموستین.

تاثیر شیمی‌درمانی بر اسپرم

معمولا در شیمی‌درمانی مبتلایان به سرطان خون و سرطان‌های لنفاوی از مجموعه چند دارو استفاده می‌شود که به آنها «پروتکل» می‌گویند و حرف اول نام داروهای مورد استفاده به دنبال آن می‌آید؛ برای مثال پروتکل MOPP یا ABVD یا CHOP. تقریبا صد درصد بیماران مبتلا به سرطان خون که با پروتکل MOPP درمان می‌شوند، ۶ ماه بعد دچار آزواسپرمی خواهند شد و ۵ سال پس از خاتمه شیمی‌درمانی نیز فقط در ۵ درصد از بیماران اندکی بهبود دیده می‌شود. آثار سمی پروتکل ABVD کمتر است و حدود ۶۰ درصد بیماران را دچار آزواسپرمی می‌کند.

یکی از پروتکل‌‌های درمانی رایج برای بیماری لنفوم (سرطان لنفاوی) پروتکل COPP است. صددرصد این بیماران ۶ ماه پس از درمان دچار آزواسپرمی می‌شوند. این بیماران حتی تا ۱۰ سال پس از شیمی‌درمانی هم بهبود نمی‌یابند.

سرطان لنفوم غیرهوچکینی با پروتکل CHOP درمان می‌شود. معمولا بیماران پس از درمان دچار آزواسپرمی می‌شوند ولی پس از ۵ سال، حدود ۶۰ درصد آنها دارای آزمایش تجزیه منی طبیعی خواهند بود. اگر هر پروتکل درمانی بدون پروکاربازین باشد، آثار سمی کمتری روی بیضه خواهد داشت.

بانک اسپرم

وظیفه تولید اسپرم و هورمون جنسی برعهده بیضه‌هاست. بیضه‌ها از هنگام بلوغ تا پایان عمر، اسپرم تولید می‌کنند. در بدن یک مرد بالغ، روزانه صدها میلیون اسپرم تولید می‌شود. تعداد، حرکت و شکل اسپرم در توانمندی مردان برای باروری اهمیت دارد. سلول‌های زایای مرد در مقابل ابتلا به عفونت، ضربه، داروهای شیمی‌درمانی، رادیوتراپی، آلودگی شغلی، حرارت و… بسیار حساس هستند تا جایی که این عوامل می‌توانند باعث توقف تولید اسپرم ‌شوند بنابراین قبل از هرگونه اقدام برای درمان سرطان‌ها که به شیمی‌درمانی و رادیوتراپی نیاز دارند یا عمل‌های جراحی مردانه یا هر اقدامی که فرایند تولید اسپرم را تهدید می‌کند، انجماد اسپرم و نگهداری آن توصیه می‌شود.

مردان جوان مبتلا به سرطان یا بیماری‌های خودایمنی قبل از هرگونه اقدامی برای شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی باید برای انجماد و نگهداری اسپرم اقدام کنند. منجمد کردن مایع منی این امکان را به این افراد می‌دهد که در آینده نزدیک پس از بهبود، نگران توقف اسپرم‌سازی بیضه‌ها یا نگران نقص‌های ژنتیکی اسپرم پس از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی نباشند.

باید توجه داشت در بیمارانی که به سن بلوغ نرسیده‌اند یا به عللی دچار مشکل در تعداد، شکل و حرکت اسپرم شده‌اند و قبل از شروع به هر نوع درمان مخصوص سرطان، نابارورند، ذخیره اسپرم در بانک اسپرم بی‌فایده خواهد بود. البته با اقدام‌هایی می‌توان احتمال آسیب به اسپرم‌ها را حین شیمی‌درمانی کاهش داد. مهم‌ترین آنها عبارتند از: تجویز داروهایی بنام آنالوگ‌های LHRH، دو هفته قبل از شروع شیمی‌درمانی و حین آن و تجویز برخی داروها پس از شیمی‌درمانی که مهم‌ترین آنها «گنادوتروپین‌ها» (هورمون‌های تحریک‌کننده غدد جنسی که در هیپوفیز تولید می‌شوند) هستند.

شرایط ارائه نمونه به بانک اسپرم

افراد با نامه پزشک یا با تمایل خود می‌توانند درخواست انجماد اسپرم کنند. مراجعه‌کننده از نظر بیماری‌های عفونی (ایدز و هپاتیت) بررسی و پس از ویزیت در مرکز ناباروری، نمونه اسپرم تهیه می‌شود و اگر نمونه قابل‌انجماد باشد، منجد می‌شود. اسپرم‌های منجمدشده برای سال‌های متمادی قدرت ماندگاری دارند.

مبحث طب تولید مثل به سرعت در حال پیشرفت می باشد .طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی ۱۵_۱۰ درصد از زوجهای جهان با مشکل نازایی مواجه اند که بیش از ۱.۵میلیون از این زوج ها ،ایرانی می باشند از این تعداد حدود ۳۰درصد مشکلات ناباروری مربوط به اختلالات شاخص های باروری در مردان و ۲۰ درصد مربوط به اختلالات طرفین بوده که در کل اختلالات ناباروری مردان، در حدود ۵۰درصد موارد ناباروری زوجین را شامل می شود. از سالهای پیش استفاده از جراحی برای رفع نقایص ساختمان دستگاه تولید مثل، استفاده از داروهای باروری برای تحریک تخمک گذاری از جمله روشهای رایج درمانی بوده لیکن این اقدامات برای تنها گروهی از زوجهای نابارور مؤثر است در حالی که روش های جدید از جمله روش انتقال اسپرم به رحم(IUI) ،IVF، ICSI به عنوان گزینه هایی مناسب برای سایر زوج هایی که از روش های قبل بارور نشده اند، استفاده می شود. استفاده از تکنیک های انجماد و نگهداری سلول های جنسی افراد به منظور حفظ قدرت باروری آنها هم برای برخی بیماران به کار گرفته می شود. بکار گیری شیوه های انجماد در بیماران مبتلا به سرطان از لحاظ حفظ قدرت باروری آنها اهمیت ویژه ای خواهد. البته بعضاً دیده شده سرطان ارتباطی به اندام تولید مثلی نداشته، اما شیمی درمانی و پرتودرمانی که برای بیمار انجام می شود به طور غیر مستقیم به تخریب بسیاری از سلول های تولید مثلی (اسپرم و تخمک) می انجامد. شیمی درمانی، اشعه درمانی، جراحی و یا مجموع اقداماتی که در درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرد، براساس نوع، میزان و مدت استفاده می توانند موجب عقیمی و ناباروری فرد شود.

همچنین امروزه با گسترش فرهنگ تنظیم خانواده، اغلب مردان تمایل به عمل وازکتومی را نشان داده که بصورت مقطعی مانع از فرزند دار شدن زوجین میشود و پس از درخواست فرد برای برگشت به حالت طبیعی طی عمل بازگشت ممکن است فرد برای مدتی قادر به فرزند دار شدن نبوده ویا عمل با موفقیت انجام نشود، البته قابل ذکر است مدت زمانی که از عمل وازکتومی فرد میگذرد ، کیفیت عمل و نیز حالات روحی روانی فرد پس از بازگشت توان تولیدمثلی، بر روند قدرت باروری وی تأثیر گذار می باشند.

امروزه با کمک شیوه های انجماد سلول های جنسی، می توان قدرت باروری بیماران مبتلا به سرطان را که بعد از شیمی درمانی دچار آسیب می شوند را حفظ کرده و برای ادامه روند درمان از آن ها در پروسه هایی همچون IUI،ICSI،IVF استفاده کرد و نیز با این شیوه مشکلات برگشت قدرت باروری فرد و اضطراب های ناشی از عدم تولید اسپرم برای باروری پس از عمل وازکتومی، از بین خواهد رفت.

فریز اسپرم چیست؟

انجماد شاخه ای از علم کرایوبیولوژی است که به حفظ و نگهداری طولانی مدت سلول در دمای بسیار پایین می پردازد. کشفی که درسال ۱۹۴۸ توسط Polge- Smith –Parks بعمل آمد، نشان داد که اسپرم fowl(ماکیان) می تواند در دمای ۷۰ – درجه سانتیگراد در حضور گلیسرول زنده بماند،که در واقع شروع تئوری انجماد سلولهای جنسی و بافتها بود.

سلول های زایای مرد درمقابل ابتلا به عفونت ها، ضربه، تأثیر عوامل محیطی همانند آلودگی های شغلی و همچنین داروها به خصوص شیمی درمانی و اشعه درمانی بسیار قابل توجه است، به گونه ای که این عوامل می توانند منجر به تخریب فرآیند اسپرماتوژنزشده و تا مرحله توقف کامل روند تولید اسپرم، پیش روند.از روش های تجربه شده و قابل قبول، حفظ باروری مردان مبتلا به سرطان و یا افراد در معرض تخریب اسپرماتوژنز قبل از هرگونه اقدام درمانی، انجماد اسپرم و نگهداری آن در بانک اسپرم می باشد. نزدیک به نیم قرن است که روش فریز اسپرم ابداع شده وامروزه از آن به عنوان یکی از روشهای کمک باروری ART)) مورد استفاده قرار می گیرد.اسپرم ها را میتوان برای استفاده در آینده فریز کرد، استفاده هایی چون لقاح مصنوعی یا سایردرمان های ناباروری ونیز اهداء اسپرم. در بحث اهداء اسپرم ، اسپرم اهدایی بهتر است ۶ ماه قبل از استفاده در درمان ، در بخش مربوطه برای بررسی آزمایشات خاص نگهداری شود و سپس مورد استفاده قرار گیرد.

بعد از طی شدن آزمایشات مخصوص، انجماد نمونه های اسپرم در ظروف حاوی نیتروژن مایع با دمای ۱۹۶_ درجه سانتیگراد صورت می گیرد. پس از انجماد اسپرم، زمانی که فرد نیاز به ذوب نمونه داشته باشد با به کارگیری روش های پیشرفته ، نمونه از حالت فریز خارج شده و برای استفاده در تکنیک های IUI،ICSI،IVF آماده می شود. در واقع تکنیک های لقاح خارج رحمی، به ویژه ICSI اثرات مخرب ایجاد شده برروی سلولهای زایای مرد را پس از پروسه فریز جبران می نماید.

مزایای فریز اسپرم

اسپرم فرد نمونه دهنده برای استفاده وی در موارد ذیل گرفته و فریز می گردد:

• حفظ قدرت تولید مثل در تمام طول زندگی برای همه افراد

• ذخیره و نگهداری اسپرم قبل از اعمال جراحی سیستم تناسلی که توانایی انزال و روند تغییر تولید اسپرم را مختل می نمایند.

• تضمین باروری با ذخیره و نگهداری دراز مدت اسپرم برای مردانی که تحت عمل وازکتومی قرار می گیرند.

• ذخیره و نگهداری اسپرم برای مردانی که مایلند اسپرم وی در غیابشان برای همسر در دسترس باشد.

• فرد نمونه دهنده بزودی در معرض درمان های خاص قرار خواهد گرفت (شیمی درمانی، رادیوتراپی و …)

• فرد دارای تعداد کمی اسپرم بوده و یا تعداد اسپرمهای وی در هربارنمونه دهی، کاهش چشمگیری را نشان می دهد.

• فرد در روز نمونه گیری برای انجام عمل IVF نخواهد توانست درزمان و مکان درمان حضور پیدا کند.

• ذخیره و نگهداری اسپرم برای مردانی که با موادرادیواکتیو، اشعه X، سموم و مواد شیمیایی خطرناک و مضر برای دستگاه تولید مثل سروکار دارند.

• فرد خواهان اهدای اسپرم باشد.

قبل از انجام پروسه فریز اسپرم، آزمایشگاه موظف است پروسه فریز را برای فرد نمونه دهنده توضیح داده و موافقت و رضایت وی را برای اتمام دوره کسب کند، سپس فرد برای بررسی و کنترل برخی بیماریها مانند:هپاتیت B&C، ایدزو… مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. نمونه گیری منی در خود آزمایشگاه به صورت fresh انجام می گیرد.سپس نمونه با شرایط خاص و طبق قوانین، فریز شده و در تانک نیتروژن نگهداری خواهند شد. زمان استاندارد نگهداری از اسپرم فریز شده ۱۰ سال می باشد اما در هر آزمایشگاه تنها ۱سال از اسپرم فریز شده در قبال رضایت فرد نگهداری می شود، تمدید دوره منوط به درخواست فرد نمونه دهنده می باشد. فرد حق این را خواهد داشت در صورت پشیمانی با رعایت مقررات آزمایشگاه نمونه خود را پس گرفته یا اهدا کرده و یا برای مصارف تحقیقاتی در اختیار سایر موسسات قرار دهد.

شانس فرزند دار شدن پس از فریز اسپرم چه میزان خواهد بود؟

برخی از اسپرم ها در طول پروسه فریز زنده نمانده و یا دچار تغیرات ساختاری می شوند.از این پروسه بیشتر برای درمان ناباروری به روش ICSI((Intra_Cytoplasmic Sperm Injectionاستفاده می شود.اما موفقیت در روشهای IVF و DI نیز نسبی بوده که بیشتر به سن زن گیرنده اسپرم وابسته است .

نازایی یا عدم باروری یکی ازبیماری هایی است که به نظر می رسد امروزه بیشتر از قبل نمایان شده است. این عارضه هم در زنان و هم در مردان مشاهده میشود.آمارها نشان میدهد که ۴۰% از ناباروری ها مربوط به زنان، ۴۰% مربوط به مردان و ۲۰% باقیمانده نیز سد ها و موانعی است که مانع لقاح اسپرم و تخمک می شوند می باشد. با این حال بیشترین تاکید در ارزیابی زوج نابارور بروی زنان است. این مسئله به این دلیل می تواند باشد که زن حامل جنین آینده است. اما به طور دقیق زوجین باید هر دو به صورت تخصصی مورد ارزیابی و در صورت تشخیص ناباروری در هر یک مورد درمان قرار گیرند.

ناباروری در مردان

عوامل متعددی سبب ایجاد ناباروری در مردان می شوند. از جمله آنها می توان به فاکتور های زیر اشاره نمود:

۱- عوامل پیش بیضه ای یا pre- testicular causes

۲- عوامل بیضه ای یا Testicular causes

۳- عوامل پس بیضه ای یا pas- testicular causes

۴- عوامل متفرقه

عوامل پیش بیضه ای : در این نوع ، بیضه ها سالم بوده اما عوامل هورمونی دچار اختلال بوده و به این ترتیب بیضه های سالم قدرت باروری ندارند. به طور کلی ۳ دسته از ریز فاکتورها باعث ایجاد این اختلال می گردند. این عوامل عبارتند از:

– بیماری های هیپوفیزی : ضربه، جراحی ، عوامل رشد غیر طبیعی سلول ها ، انواع تومور و اثر اشعه های مضری چون γ و x بر روی هیپوفیز تاثیر می گذارند و اختلالات هیپوفیزی را سبب می شوند. برای مثال ترشح زیاد پرولاکتین که یک اختلال در اثر تومور در سلول های لاکتوتروف مستقر در هیپوفیز می باشد سبب کاهش اسپرم سازی در مردان می گردد. تحقیقات نشان می دهد که توموری با اندازه کمتر از ۱۰ میلی متر سبب ایجاد کاهش اسپرم سازی در ۸۵% از مردان مبتلا به این تومور می گردد. همچنین ناتوانی جنسی و کاهش میل جنسی در این افراد مشاهده می شود.گاهی هورمون های اگزوژن یا برون زا به صورت دارو و به میزان زیاد وارد بدن یک فرد می شوند و اثرات جانبی آنها به صورت افزایش ناباروری اعمال می شوند. برای مثال استفاده بیش ازحد از استروژن سبب کاهش شدیدی در گنادوتروفین ها شده در نتیجه باعث ناباروری می گردند. همچنین مشابه این حالت در بیماری سیروز کبدی است که ترشح زیاد استروژن اثرات مشابه را ایجاد می کند.مطالعات بر روی دارو های آنابولیک مورد استفاده توسط ورزشکاران نشان داد که با افزایش استروژن در بدن باعث کاهش توان باروری می گردند و همچنین مصرف زیاد دارو های گلوکوکورتیکوئیدی که برای درمان بیماری های التهابی و رماتیسم مفصلی تجوبز می گردد باعث مهار تولید گنادوتروفین ها می شود.Prednizolone مثالی از داروهای گلوکوکورتیکوئیدی است.

– بیماری های هیپوتالاموسی: اختلالی به نام سندرم کالمن یا اختلال کمبود گنادوتروفین ها یک بیماری اتوزومال غالب می باشد و علائم آن کمبود هورمون های هیپوفیزی یعنی FSH وLH می باشد.بعد ازکلاین فلتر به عنوان دومین علت هیپوگنادیسم معرفی می شود. در این افراد GnRH وجود ندارد. بنابراین FSH وLH وجود ندارد و اسپرم سازی متوقف شده است. در افراد کورنگی و مشکلات ادراری هم مشاهده می گردد. بیماری Fertile eunuch مورد دیگریست که سبب کاهش ترشح و تولید LH می گردد. در افراد مبتلا به این عارضه اندازه بیضه ها بزرگ بوده اما اسپرم سازی در آنها کم می باشد. تولید و ترشح LH و تستوسترون در این افراد کاهش یافته و شکل ظاهری آنها از حالت مردانگی به زنانگی تبدیل می شود.

– اثرات محیطی: شامل انواع استرس های محیطی که سبب افزایش مرگ سلولی و اختلال در بدن از جمله کاهش ترشح GnRH می شوند. در معرض برخی مواد شیمیایی قرار گرفتن، مانند: آفت کش ها و ترکیبات سازنده پلاستیک (Bisphenol) سبب کاهش توان باروری می گردند. این مواد اثرات خود را از طریق کاهش هورمون های هیپوتالاموسی و هیپوفیزی با کاهش تولید و ترشح هورمون های جنسی و کاهش اسپرم سازی القا می کنند. همچنین رادیاسیون یا در معرض امواج قرار گرفتن نیز می تواند سبب کاهش فعالیت های هیپوتالامیکی شود. البته هنوز به درستی مشخص نشده است که آیا امواج الکترومگنتیک هم می تواند سبب بروز ناباروری گردد یا نه. با این حال این امواج باعث کاهش اندکی در کیفیت و کمیت اسپرم می شوند اما این به معنی کاهش باروری نیست.

عوامل بیضه ای: مشکل اصلی در این نوع عارضه عدم وجود ساختار های طبیعی در بافت بیضه است.که شامل موارد زیر است.

أ‌- سندرم کلاین فلتر یا سندرم xxکه در آنها یک کروموزوم x اضافی وجود دارد.تیپ ژنی این افراد به دو صورت xxy47 و xx 46 مشاهده می شود. میزان فراوانی آنها ۱ در ۵۰۰ مورد می باشد. در این افراد اندازه بیضه ها کوچک و بافت سفت و سختی دارد و در آنها حالت عدم وجود اسپرم مشاهده می شود در حالیکه میزان استرادیول خون آنها زیاد می باشد.

ب‌- سندرم نونان : که به ترنر مردان هم شناخته می شود. در افراد مبتلا به این سندرم کروموزوم Y مشاهده نمی شوند. تیپ ژنی آنها به صورت XO است. این افراد دارای قدرت اندکی برای تولید اسپرم دارند.

ت‌- سندرم سرتولی: اشکال در عملکرد سلول های سرتولیست. در واقع سرتولی ها به آندروژن مقاوم اند که در نتیجه آن ساختار سلول های سمینیفر از هم می پاشد و در واقع سلول های ژرم در آنها وجود ندارد.

ث‌- گنادوتوکسین ها: این ها سموم خطرناکی هستند که گناد ها را ازبین می برند. برای مثال استفاده مداوم از مواد آمفتامین دار بر روی GnRH مترشحه از هیپوتالاموس اثر گذاشته و سبب کاهش تستوسترون در لوله های سمینیفر و کاهش اسپرماتوژنز می شود. همچنین موادی مثل دی بروموکلروپروپان سلول های زاینده را به طور مستقیم از بین می برند.

ج‌- واریکوسل: یک اختلال در ورید های بیضه ای می باشد و بیشتر در بیضه سمت چپ مشاهده می شود. این اختلال به این صورت مشاهده می شوند که یک پیچ خوردگی در یکی از سیاهرگ ها به وجود می آید و متعاقب آن گشاد شدن سیاهرگ دیده می شود. بین ۲۰ تا ۴۰% از مردان نا بارور دچار واریکوسل هستند. در این بیماری به علت افزایش گردش خون میزان حرارت اطراف بیضه افزایش پیدا می کند و این افزایش دما سبب مرگ اسپرم ها می شود. این دسته از عوارض قابل درمان می باشد. به طوری که توسط اعمال جراحی بخش سیاهرگ گشاد شده برداشته می شود.

عوامل پس بیضه ای: در اینجا بیضه ها عملکرد طبیعی دارند و اسپرم به صورت سالم و کافی تولید می شود اما بنا به دلایلی خروج آن با مشکل مواجه است. دو اختلال سبب کاهش میزان باروری دراین دسته افراد می گردد.

آ- اختلال در مجاری انتقال دهنده اسپرم: این مشکل می تواند به علت عفونت، ضربه و تومور ایجاد گردد. عوامل مذکور سبب انسداد و تنگی مجاری عبور اسپرم شده ، در نتیجه خروج اسپرم از بیضه با مشکل مواجه می شود. همچنین اختلال عصبی در مجاری دفران می تواند باعث از بین رفتن موج دودی یا پریستالتیک در طول مجاری دفران شود. با کاهش یا عدم حضور این امواج در مجاری انتقال اسپرم های بالغ و رسیده به خارج از بیضه ها به انجام نمی رسد.

ب– کاهش قدرت تحرک اسپرمهایی که تولید می شوند. این دسته از اسپرم ها شکل و ظاهری طبیعی دارند اما قابلیت تحرک آنها کم می باشد بنابراین نمی توانند خود را برای انجام لقاح به تخمک برسانند. حذف ژن bp4977 در DNA میتوکندریایی اسپرم سبب کاهش تحرک اسپرم می گردد. حذف ژنی، ژن های Yو USP علاوه بر کاهش تحرک باعث کاهش تعداد اسپرم ها نیز می شود.

در برخی از افراد نابارور یا عقیم ممکن است برخی ژن ها بر روی کروموزوم Y دچار حذف شوند. سه ژن به نام های AZFa و AZFb و AZFc بر روی کروموزوم مذکور واقع اند و در این زمینه مهم می باشند. در اثر حذف AZFa به دلیل اختلال در کار سرتولی ها هیچ سلول ژرمی باقی نمی ماند.

در اثر حذف AZFb روند اسپرماتوژنز قطع می شود درست در جایی که قرار است اسپرماتوسیت ها تولید شوند.

در اثر حذف AZFc کاهش شدیدی درتعداد سلول های اسپرم مشاهده می شود. این کاهش با درجات مختلفی ازکم اسپرمی تا بی اسپرمی می باشد.

خرید و فروش اسپرم چه حکمی در اسلام دارد؟

اهدای اسپرم مرد برای حل مشکل ناباروری

راهکاری که چندی سر از آگهی ها و تبلیغات در آورده است خرید و فروش اسپرم است تا زوج ها علاوه بر حل مشکل ناباروریخود به ادعای این افراد سودجو مشخصات مطلوب فرزند آینده خود را از لحاظ ظاهری و ژنتیکی بدست بیاورند. خرید و فروش اسپرم در برخی از کیلینیک های پزشکی در مناطق متمول تهران متاسفانه به یک شغل پر درآمد تبدیل شده است.

پژوهشکده رویان نیز که به عنوان بزرگترین مرکز علمی در ایران در زمینه ناباروی فعالیت می کند خرید و فروش اسپرم در این پژوهشکده را تکذیب می کند. رضا سامانی دبیر کمیته اخلاق پزشکی پژوهشکده رویان در ارتباط با خبری مبنی بر فروش و اهدا اسپرم در پژوهشگاه رویان، گفته بود: در پژوهشگاه رویان به هیچ عنوان اهدا و خرید و فروش اسپرم انجام نمی پذیرد.

کلینیک های ناباروری خاصی در تهران در این زمینه مشغول به کار شده اند و برای مشتریان خاص خود در این زمینه قیمت های خاصی ارائه می کنند. به عنوان مثال اگر اهدا کننده اسپرم مدل، ورزشکار و یا یک بازیگر خوشتیپ باشد اسپرم های آنها از ۲۵ میلیون تا صد میلیون تومان به فروش می رود. در این بین اسپرم افراد با ضریب هوش بالا هم تا ۲۵ میلیون تومان به فروش رسیده است تا شاید نوزادی که از این طریق پا به عرصه حیات می گذارد در آینده دانشمند بزرگی شود!

این موضوع جنبه های بسیاری از لحاظ پزشکی، حقوقی و شرعی دارد. «مجله تصویر زندگی» این موضوع را از لحاظ شرعی مورد بررسی قرار داد و با ارائه سوالی به دفاتر محترم ۴ مرجع معظم تقلید پرسشی در این خصوص مطرح کرد. در ادامه پاسخ مراجع معظم تقلید برای هر چه روشن تر شدن اذهان مخاطبان درج می گردد.

باسمه تعالی

با سلام و عرض تحیات وافره و آرزوی طول عمر برای آن مرجع بزرگوار

اخیرا مشاهده شده است که عده ای با قبح زدایی و سوء استفاده از موضوع اهدای اسپرم به دنبال ایجاد مراکز داد و ستد اسپرم با مبالغ سنگین هستند. این افراد که با راه اندازی دفاتری در تهران به دنبال کسب درامدهای هنگفت از این کار هستند برای جذب زوج های جوان و پر کردن جیبشان از اهدای اسپرم آقای بازیگر، اهدای تخمک خانم ورزشکار یا فروش اسپرم یک فوتبالیست با قیمت میلیونی می پردازند. سوالی که در این بین بوجود می آید این است که:

۱٫ از نظر شرع مقدس چنین کاری مجاز است؟

۲٫ با توجه به اینکه بین اهدا کننده اسپرم و دریافت کننده ازدواجی صورت نگرفته و از طرفی عمل زنا هم صورت نگرفته حکم فقهی چیست؟ اولا حلال زاده یا حرام زاده بودن بچه ای که به دنیا می آید؟ ثانیا محرمیت و ارث بین اهدا کننده اسپرم و فرزند چگونه خواهد بود؟

حکم شرعی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در خصوص خرید و فروش اسپرم

تلقیح زن از طریق نطفه مرد نامحرم فی نفسه اشکال ندارد؛ ولی باید از مقدّمات حرام مثل لمس ونگاه حرام اجتناب شود. به حال چنانچه از این طریق فرزندی به دنیا بیاید، ملحق به شوهر زن نمی شود؛ بلکه ملحق به صاحب اسپرم وتخمک است و در احکام نسب رعایت احتیاط شود.

حکم شرعی حضرت آیت الله العظمی سیستانی در خصوص خرید و فروش اسپرم

اگر اسپرم مردى دیگر وارد رحم زن کنند که قطعا جایز نیست ولى اگر تخمک زن را در خارج از رحم با اسپرم مردى دیگر بارور کنند ودر رحم او جاى دهند از این جهت حرام نیست گرچه خلاف احتیاط است ولى چون این امر مستلزم کشف عورت مى شود از این جهت در غیر حال ضرورت جایز نیست و ضرورت بر فرض که باشد با یک فرزند برطرف مى شود ودر هر حال این بچه فرزند شوهر نیست وجایز نیست اورا به نام خود ثبت کند و او را فرزند خود بداند یا بخواند.

حکم شرعی حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در خصوص خرید و فروش اسپرم

پاسخ: اسپرم به معنای اسپرمی که در منی غرق است نجس است و اگر منافع مشروعی داشته باشد مالیت داشته و قابل خرید و فروش است. البته توجه داشته باشید تلقیح نطفه بیگانه، شرعا حرام است و فرزند حاصل نامشروع خواهد بود. تنها راه برای استفاده از نطفه مرد بیگانه این است که مرد موقتا همسر خود را طلاق دهد و آن زن پس از عده به عقد موقت مرد مورد نظر درآید(هر چند اصلا همدیگر را نبینند) سپس نطفه آن مرد را برداشته و در زمان عقد با تخمک زن ترکیب کنند و پس از بخشش باقیمانده مدت عقد موقت و تجدید عقد دایم با شوهر سابق، نطفه ترکیب شده را در رحم او بکارند. فرزندی که متولد می شود بر آن مرد و زن محرم است، ولی تنها از آن زن و صاحب نطفه ارث می برد.