ماهیچه‌های اسکلتی به استخوان‌های بدن متصل هستند و یاخته‌های آن‌ها به دلیل وجود نوارهای تیره و روشن در زیر میکروسکوپ، مخطط به نظر می‌رسند. عملکرد این ماهیچه‌ها ارادی است و وظیفه اصلی آن‌ها کمک به حرکات بدن است.

بافت ماهیچه‌ای از یاخته‌های ماهیچه‌ای تشکیل شده که برای انقباض تخصص یافته‌اند و در سیتوپلاسم خود دارای رشته‌های پروتئینی منقبض شونده هستند و انقباض آن‌ها موجب انقباض ماهیچه می‌شود.

بافت ماهیچه‌ای مخطط بافت ماهیچه‌ای صاف و بافت ماهیچه‌ای قلب

بافت ماهیچه‌ای مخطط بافت ماهیچه‌ای قلبی بافت ماهیچه‌ای صاف

هدف مشاهده یاخته‌های بافت ماهیچه‌ای مخطط

ابزار و مواد ۱- میکروسکوپ نوری ۲- بشر ۳- تیغه ۴- تیغک ۵- پنس۶- سوزن تشریح یا سوزن ته گرد ۷- ماهیچه گوسفند ۸- استیک اسید (سرکه سفید) ۹- هماتوکسیلین

ایمنی و هشدار هنگام کار با اسید از دستکش استفاده کنید.

دستور کار

۱- حدود نیم سانتی‌متر مکعب از ماهیچه گوسفند را جدا کنید و حدود ۵ دقیقه در بشر دارای mL ۱۰ محلول رقیق استیک اسید (سرکه سفید رقیق) قرار دهید.

۲- تکه ماهیچه را با پنس بردارید، با آب شست و شو دهید و روی تیغه بگذارید.

۳- با کمک سوزن، الیاف (رشته‌های) ماهیچه را از هم جدا کنید و یک قطره محلول هماتوکسیلین به آن اضافه و چند دقیقه صبر کنید.

۴- روی نمونه، تیغک قرار دهید و آن را ابتدا با درشت نمایی کم و سپس با درشت نمایی بیشتر میکروسکوپ مشاهده کنید.

یاخته‌های ماهیچه‌ای

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- علت قرار دادن ماهیچه در محلول اسید چیست؟

اسید استیک برای رنگ‌زدایی از سلول‌های ماهیچه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲- چرا به نمونه، محلول هماتوکسیلین اضافه کردید؟

از رنگ آبی متیل برای رنگ‌آمیزی سلول‌ها استفاده می‌شود که این رنگ باعث مرگ سلول شده و هسته سلول قابل رؤیت می‌شود.

۳- چرا نمونه را ابتدا با درشت‌نمایی کم و سپس با درشت‌نمایی بیشتر مشاهده کردید؟

بزرگنمایی کم باعث پیدا کردن محل نمونه می‌شود که با آن ابتدا سلول مورد نظر را پیدا می‌کنیم و سپس با بزرگنمایی بیشتر جزئیات نمونه را مورد مطالعه قرار می‌دهیم.

۴- کدام اجزای یاخته‌ای را با میکروسکوپ، مشاهده کردید؟

با میکروسکوپ نوری می‌توان برخی اندامک‌ها مثل هسته، میتوکندری (راکیزه) و گلژی را مشاهده می‌کنیم.

۵- تصویر یکی از یاخته‌هایی را که مشاهده کردید، رسم و اجزای آن را نام‌گذاری کنید.

۹

نقاشی با بزاق دهان

بزاق انسان مخلوطی از ترشحات سه جفت غده بزاقی است. نقش بزاق به هم چسباندن ذرات غذایی جویده شده، آسان کردن عمل بلع، ضد عفونی و مرطوب کردن حفره دهان است، همچنین به حرکت زبان و لب‌ها هنگام سخن گفتن، حس چشایی و گوارش برخی مواد غذایی نیز کمک می‌کند. بزاق علاوه بر آب و مواد معدنی، ترکیبات پروتئینی نیز دارد؛ به عنوان نمونه در بزاق انسان آنزیم‌های لیزوزیم و پتیالین (نوعی آمیلاز ضعیف) وجود دارد.

پتیالین گوارش کربوهیدرات‌های غذا را در دهان آغاز، و نشاسته غذا را به مالتوز تبدیل می‌کند. لیزوزیم نیز با تخریب دیواره یاخته‌ای باکتری‌ها، محیط دهان را ضدعفونی می‌کند.

غده‌های بزاقی

هدف بررسی و اثبات وجود آنزیم آمیلاز در بزاق انسان

ابزار و مواد ۱- کاغذ صافی ۲- گوش پاک کن ۳- پودر نشاسته ۴- محلول رقیق لوگول ۵- شیشه ساعت یا ظرف پتری ۶ – گیره

ایمنی ۱- هر فرد از یک گوش پاک کن تمیز استفاده کند.

۲- دقت کنید محلول لوگول با پوست شما تماس پیدا نکند.

۳- از دستکش استفاده کنید و پس از اجرای آزمایش، باقیمانده محلول لوگول را جمع‌آوری کنید و به مربی تحویل دهید.

دستور کار

۱- حدود g ۱۰ نشاسته را در mL ۵۰ آب بریزید و هم بزنید.

۲- در یک ظرف پتری، mL 10 مخلوط آب و نشاسته و در ظرف پتری دیگری mL 10 محلول لوگول بریزید.

۳- کاغذ صافی را در مخلوط آب و نشاسته خیس کنید، سپس آن را از ظرف خارج کرده و اجازه دهید خشک شود.

۴- با گوش پاک کن تمیزی که انتهای آن را به بزاق دهان خود آغشته کرده‌اید، روی کاغذ صافی آغشته شده به نشاسته، بنویسید یا تصویری نقاشی کرده و ۵ دقیقه صبر کنید.

۵- کاغذ صافی را با کمک پنس یا گیره درون محلول لوگول فرو ببرید؛ یک دقیقه صبر کنید و به آرامی کاغذ را از درون محلول لوگول خارج کنید.

نقاشی با بزاق دهان

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- چه تغییری در کاغذ صافی مشاهده می‌کنید؟

اطراف محلی که با گوش پاک کن (آغشته به بزاق) تصویر یا نوشته‌ای رسم کرده‌ایم به رنگ بنفش یا آبی تیره در می‌آید.

۲- چرا ابتدا کاغذ صافی را در مخلوط نشاسته و آب خیس کردید؟

به دلیل اینکه نشاسته سطح کاغذ صافی را بپوشاند.

۳- چرا پس از نوشتن روی کاغذ صافی باید کمی صبر کرد؟

به دلیل اینکه آب کاغذ صافی تبخیر شده و تا حدودی کاغذ صافی خشک شود.

۴- علت قرار دادن کاغذ صافی در محلول لوگول چیست؟

محلول لوگول (محلول یددار) شناساگر نشاسته است در اثر برخورد با نشاسته تغییر رنگ داده و به رنگ آبی تیره در می‌آید. زمانی که در محلول لوگول قرار می‌گیرد بخش‌هایی که نشاسته دارد (بخش‌هایی که بزاق برخورد نکرده) با محلول لوگول تغییر رنگ می‌دهد.

۱۰

نور و اثر آن بر تولید نشاسته در برگ

فتوسنتز، فرایندی است که طی آن انرژی نورانی خورشید به انرژی شیمیایی تبدیل و در مولکول‌های قند ذخیره می‌شود. فرآورده فتوسنتز کربوهیدرات است که درون کلروپلاست بخش‌های فتوسنتز کننده گیاه ساخته می‌شود. گیاهان کربوهیدرات (گلوکز) اضافی را به ترکیبات درشت‌تری مثل نشاسته تبدیل و در یاخته‌های خود ذخیره می‌کنند تا در موقع لزوم با تجزیه نشاسته، گلوکزها را آزاد، و از انرژی آن‌ها استفاده کنند.

نور و اثر آن بر تولید نشاسته در برگ

هدف بررسی اثر نور بر تولید نشاسته در بخش‌های فتوسنتز کننده گیاه

ابزار و مواد ۱- اسکالپل ۲- پنس ۳- لوله آزمایش بزرگ ۴- بشر ۵- قیچی ۶- چراغ بونزن یا گرمکن برقی ۷- ظرف پتری ۸- پوش برگ آلومینیمی ۹- گلدان شمعدانی ۱۰- اتانول ۱۱- آب ۱۲- محلول لوگول

ایمنی هشدار ۱- هنگام کار با شعله، مراقب دست خود باشید. ۲- برای جلوگیری از سوختگی، ظروف داغ مورد استفاده را با گیره یا پارچه جابه جا کنید.

۳- هنگام کار با الکل مراقب تماس آن با چشم خود باشید.

۴- از تماس مستقیم الکل با شعله یا قراردادن ظرف حاوی الکل به طور مستقیم روی شعله خودداری کنید.

دستور کار

۱- قسمتی از برگ گیاه را با پوش برگ آلومینیمی سوراخ¬دار بپوشانید. برای محکم کردن پوش برگ از چسب کاغذی یا گیره استفاده کنید و گلدان را دو روز در برابر نور قرار دهید.

۲- پس از دو روز پوش برگ آلومینیمی را برداشته و برگ را با قیچی از گیاه جدا کنید.

۳- مقداری آب در یک بشر بریزید و آن را روی حرارت قرار دهید تا آب به جوش آید؛ سپس برگ را درون آب جوش قرار داده، ۳ تا ۵ دقیقه گرما دهید و آن را با پنس خارج کنید

۴- در یک لوله آزمایش اتانول ریخته و لوله را درون بشر محتوی آب داغ بگذارید. برگ را وارد لوله آزمایش کرده و صبر کنید تا برگ کاملاً بی رنگ شود.

۵- برگ را با پنس از الکل خارج کنید و دوباره در آب قرار دهید، سپس برگ را از آب خارج کنید و در ظرف پتری قرار دهید.

۶- ظرف پتری را روی کاغذ سفیدی درون یک سینی قرار دهید و روی برگ، محلول لوگول بریزید و نتایج آزمایش خود را بررسی کنید.

دستور کار آزمایش نور و اثر آن بر تولید نشاسته در برگ

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- چرا برگ‌ها در مرحله اول، مدتی درون آب جوش قرار داده شد؟

گرما باعث مرگ بسیاری از سلول‌ها (یاخته‌ها) می‌شود و سلول (یاخته) دیگر فتوسنتز انجام نمی‌دهد.

۲- علت قراردادن برگ‌ها در الکل گرم چیست؟

برای اینکه کلروفیل در الکل حل می‌شود و برگ بی رنگ می‌شود.

۳- در بخش‌هایی از برگ که روی پوش برگ شکاف یا سوراخ ایجاد کرده بودید، ریختن لوگول چه رنگی را ایجاد می‌کند؟

در محل‌هایی که در پوش برگ شکاف ایجاد شده باشد؛ نور به برگ برخورد کرده و در آنجا فتوسنتز انجام می‌گیرد و نشاسته ذخیره می‌شود که در اثر برخورد لوگول به آن محل‌ها رنگ آن‌ها بنفش (آبی تیره) می‌شود.

۴- علت تفاوت رنگ در بخش‌های نوردیده و نورندیده برگ، پس از ریختن لوگول چیست؟ توضیح دهید.

محل‌های پوشیده شده در اثر عدم برخورد نور فتوسنتز انجام نمی‌گیرد. در نتیجه در آن محل‌ها نشاسته ذخیره نمی‌شود و در اثر برخورد لوکول محله‌ای زیر پوش برگ الومینیمی تغییر رنگ نمی‌دهد.

۱۱

استخوان‌های محکم و انعطاف‌پذیر

استخوان‌ها برای انجام وظایف خود، باید محکم و انعطاف-پذیر باشند. استخوان‌های محکم و قوی ولی بدون انعطاف، شکننده‌اند و به آسانی آسیب دیده و خرد می‌شوند، در حالی که استخوان‌های انعطاف‌پذیر ولی سست و ضعیف نخواهند توانست وزن بدن یا فشار حاصل از کشیده شدن توسط ماهیچدها را تحمل کنند.

بارها شنیده‌اید که نوشیدن شیر کافی برای سلامتی، بسیار سودمند است؛ زیرا شیر مقادیر زیادی کلسیم، فسفر و ویتامین D دارد که سبب استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها می‌شود. انعطاف‌پذیری استخوان‌ها هم به وجود ماده‌ای پروتئینی به نام کلاژن مربوط است. شما کلاژن را از غذاهایی مانند گوشت و تخم مرغ تأمین می‌کنید. منابع گیاهی دارای ویتامین ث مانند مرکبات و سبزیجات با رنگ سبز تیره مانند اسفناج و کلم نیز در تولید کلاژن در بدن بسیار مؤثر هستند.

استخوان‌های محکم و انعطاف‌پذیر

هدف نقش مواد معدنی در سلامتی استخوان‌ها

ابزار و مواد ۱- بطری دردار ۲- استیک اسید یا سرکه سفید ۳- دو عدد استخوان تقریباً یک اندازه و کوچک ران مرغ

ایمنی و هشدار مراقب باشید اسید با پوست بدن شما تماس پیدا نکند.

دستور کار

۱- دو استخوان ران مرغ را انتخاب، و آن‌ها را کاملاً از ماهیچه اطراف¬شان جدا کنید.

۲- یکی از استخوان‌ها را درون ظرف شیشه‌ای مناسب، دارای استیک اسید و استخوان دیگر را به عنوان شاهد در ظرف دارای آب قرار دهید و در شیشه را ببندید و حدود یک هفته یا بیشتر نگهدارید.

۳- پس از یک هفته، استخوان را از سرکه خارج کنید. با آب بشویید و خشک کنید.

آزمایش استخوان‌های محکم و انعطاف‌پذیر

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- استخوانی را که در سرکه قرار داده بودید با دست فشار دهید و سعی کنید آن را خم کنید. چه مشاهده می‌کنید؟ علت را توضیح دهید.

اسید استیک موجود در سرکه باعث حل املاحی مثل (کلسیم) استخوان می‌شود در نتیجه استخوان استحکام خود را از دست می‌دهد و شکننده می‌شود.

۲- وضعیت استخوان نگه، داری شده در اسید یا سرکه را با استخوان دیگر مقایسه، و تفاوت آن‌ها را با یکدیگر بررسی کنید.

استخوان نگهداری شده در سرکه (اسید استیک) شکننده است و استخوان نگهداری شده در آب تا حدود زیادی استحکام خود را حفظ کرده است.

۱۲

روزنه‌های هوایی در برگ‌ها

یاخته‌های نگهبان روزنه، یاخته‌های لوبیایی شکل هستند که دو به دو مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند و بین آن‌ها منفذی به نام روزنه هوایی تشکیل می‌شود. اکسیژن و کربن دی اکسید از این منفذها عبور می‌کند و بین برگ گیاه و محیط تبادل می‌شود. یاخته‌های نگهبان روزنه از تمایز یاخته‌های بشره (روپوست یا اپیدرم) به وجود می‌آیند و بخش زیادی از تعرق گیاه از طریق آن‌ها انجام می‌شود.

روزنه‌های هوایی در برگ‌ها

هدف ۱- پی بردن به وجود روزنه هوایی سطح برگ‌ها بدون استفاده از میکروسکوپ

۲- مقایسه تراکم روزنه‌های هوایی در سطح روپوست بالایی و پایینی برگ

ابزار و مواد ۱- کاغذ آغشته به کبالت (II) کلرید خشک ۲- چسب کاغذی ۳- گیاه شمعدانی

دستور کار

۱- کاغذ آغشته به کبالت (II) کلرید در حالت خشک، رنگ آبی دارد. دو قطعه از این کاغذ را ببرید و روی سطح بالایی و پایینی برگ قرار دهید و به کمک قطعات چسب کاغذی، ثابت کنید.

۲- کاغذها حدود یک ساعت روی سطح برگ بماند؛ سپس کاغذها را از سطح برگ جدا کنید و آنچه را می‌بینید، یادداشت کنید.

بر روی کاغذ آبی نقاط صورتی رنگ مشاهده می‌شود که نشان دهنده محل روزنه‌های برگ می‌باشد.

آزمایش روزنه‌های هوایی در برگ‌ها

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- پس از برداشتن کاغذهای آغشته به کبالت (II) کلرید از سطوح روپوست برگ، چه تغییری در آن‌ها می‌بینید؟

کاغذ کبالت در حالت خشک آبی رنگ است و در اثر برخورد آب به آن رنگ آن به صورتی تغییر می‌کند. از منافذ (روزنه‌ها) برگ همراه با ورود و خروج گازها (O2 و CO2) مقداری بخار آب نیز خارج می‌شود که محل برخورد بخار آب (محل روزنه‌ها) صورتی رنگ می‌شود.

۲- در کاغذهایی که رو و زیر برگ قرار داده‌اید چه تفاوتی مشاهده می‌کنید؟ علت این تفاوت چیست؟

تعداد نقاط صورتی رنگ در زیر برگ بیشتر از روی برگ است در نتیجه می‌توان گفت که تعداد روزنه‌های زیر برگ بیشتر از روی برگ است.

۱۳

تقسیم رشتمان (میتوز) در یاخته‌های ریشه پیاز

بسیاری از موجودات زنده مانند گیاهان و جانوران برای رشد و نمو، ترمیم و تولید مثل غیرجنسی از تقسیمی به نام رشتمان استفاده می‌کنند. در این آزمایش از یاخته‌های ریشه پیاز خوراکی استفاده می‌شود؛ زیرا مطالعه فام‌تن‌ها در یاخته‌های ریشه پیاز نسبت به سایر گیاهان آسان‌تر است. پیاز خوراکی به راحتی در دسترس است و از طرف دیگر تعداد فام¬تن¬ها در یاخته‌های پیاز کم و اندازه آن‌ها بزرگ است.

تقسیم رشتمان (میتوز) در یاخته‌های ریشه پیاز

هدف مشاهده تقسیم رشتمان در یاخته‌های گیاهی

ابزار و مواد ۱- لیوان شیشه‌ای ۲- استیک اسید ۳- شیشه ساعت ۴-سوزن ته گرد ۵- دستمال کاغذی ۶- میکروسکوپ نوری ۷- پیاز خوراکی ۸- آب ۹- اتانول ۱۰- محلول کریستال ویوله

ایمنی و هشدار هنگام آزمایش از دستکش و عینک استفاده شود. مراقب باشید اسید با پوست بدن شما تماس پیدا نکند.

دستور کار

۱- مطابق شکل، پیازی را روی یک شیشه پر از آب قرار دهید.

۲- لیوان را چند روز در جای نسبتاً تاریک قرار دهید و هر بار مقداری آب در شیشه بریزید تا انتهای پیاز همیشه در آب باشد.

۳- محلول‌های زیر را تهیه کنید:

محلول mL :A 5 هیدروکلریدریک اسید رقیق+ mL 5 آب مقطر

محلولmL :B 5 استیک اسید خالص + mL 15 اتانول ۹۶%

محلول :C یک حجم محلول+ A یک حجم محلول B

۴- از نوک ریشه‌های سفید رنگ پیاز، قطعاتی به طول دو تا سه میلی‌متر ببرید و در یک شیشه ساعت بریزید.

آزمایش تقسیم رشتمان (میتوز) در یاخته‌های ریشه پیاز

۵- دو تا سه قطره از محلول C را به شیشه ساعت اضافه کنید و اجازه دهید، قطعات ریشه پیاز به مدت حدود ۱۵ دقیقه در محلول C بماند.

۶- سپس این قطعات را از محلول C خارج کنید و ۲۰ ثانیه در شیشه ساعت دیگری قرار دهید که در آن محلول B را ریخته‌اید.

۷- قطعات ریشه را از محلول B خارج کنید و روی یک تیغه تمیز قرار دهید و روی آن‌ها یک تا دو قطره محلول کریستال ویوله بریزید.

۸- به کمک سوزن ته گرد، سعی کنید انتهای قطعات ریشه را درون محلول متلاشی کنید.

۹- در ادامه کار، روی قطعات متلاشی شده ریشه یک تیغک قرار دهید و تیغه و تیغک را بین دستمال کاغذی بگذارید و با فشار انگشت از دو طرف تیغه و تیغک، ریشه‌ها را کاملاً له، و در سطح تیغه پخش کنید.

۱۰- رنگ اضافی را به کمک قرار دادن یک قطره آب در یک سوی تیغک و کشیدن آن با تکه‌ای پنبه یا دستمال کاغذی از طرف دیگر تیغک خارج کنید و تیغه آماده شده را زیر میکروسکوپ مشاهده کنید.

آزمایش تقسیم رشتمان (میتوز) در یاخته‌های ریشه پیاز کتاب دهم

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- هیدروکلریک اسید و استیک اسید در این آزمایش چه کاربردی دارد؟

اسید کلریدریک باعث نرم شدن ریشه می‌شود و سلول‌ها جدا شده و شست می‌شود تا دیدن فام تنها (کروموزوم‌ها) و دوک تقسیم هستک آسان‌تر شود و اسید استیک نیز باعث ثابت ماندن (فیکس شدن) مراحل تقسیم می‌شود.

۲- آیا فام‌تن‌ها را در یاخته‌ها مشاهده کردید؟

بله قابل مشاهده هستند.

۳- تصویری از آنچه زیر میکروسکوپ مشاهده کردید، رسم کنید.

Photographs of cells of Allium cepa showing untreated cells in normal division stages and pesticides treated cells with the different types of chromosomal abnormalities. Magnification is 1000 X (a) Normal prophase cell (b) Normal metaphase (c) Normal anaphase (d) Normal telophase (e) Sticky metaphase (f) Chromosome bridges at telophase (g) Sticky telophase bridge (h) C-mitosis (i) Vagrant or laggard chromosome (j) Multipolar anaphase (k) Multipolar late anaphase.

۱۴

یاخته‌های مبارز بدن

در پیرامون ما انواع میکروب‌های بیماری‌زا، مانند برخی باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و آغازیان به فراوانی وجود دارند. این میکروب‌ها می‌توانند از راه‌های مختلف وارد بدن شوند، در آنجا تکثیر پیدا کنند و بیماری به وجود آورند، ولی دستگاه ایمنی ما بیشتر اوقات مانع فعالیت عوامل بیماری زا و بروز بیماری می‌شود.

هرگاه میکروب‌های بیماری زا وارد بدن شوند، فعالیت یاخته‌های دفاعی یا گویچه‌های سفید در بدن افزایش پیدا می‌کند. گویچه‌های سفید در مغز استخوان ساخته می‌شوند و به تعداد تقریبی ۷۰۰۰ در هر میلی‌متر مکعب خون یافت شده و با عملکردهای مختلف، سبب نابودی عوامل بیگانه در بدن می‌شوند.

یاخته‌های مبارز بدن

هدف مشاهده و شناسایی انواع گویچه‌های سفید

ابزار و مواد ۱- میکروسکوپ نوری ۲- تیغه ۳- تیغک ۴- لانست یک بار مصرف ۵- پنبه ۶- اتانول ۷- قطره چکان ۸- محلول گیمسا ۹- روغن ایمرسیون

ایمنی و هشدار ۱- برای سوراخ کردن نوک انگشت دست خود از لانست استریل یک بار مصرف استفاده کنید.

۲- هنگام کار با لانست احتیاط کنید.

۳- قبل از استفاده از لانست، انگشت خود را حتماً با الکل ضدعفونی کنید.

۴- تیغه‌های استفاده شده را پس از استفاده در ظرف حاوی الکل قرار دهید و سپس دور بیندازید.

دستور کار

۱- نوک انگشت خود را با پنبه آغشته به الکل، ضدعفونی و سپس با استفاده از لانست ایک بار مصرف به نوک انگشت، ضربه بزنید و یک قطره خون در گوشۀ یک تیغه تمیز شیشه‌ای قرار دهید.

۲- از تیغه شیشه‌ای دیگری استفاده کنید و لبه آن را با زاویه روی قطره خون قرار دهید، قطره خون را در یک سمت جمع کنید. سپس با کشیدن تیغه دوم، خون را روی تیغه اول پخش کنید تا گستره نازکی از خون تشکیل شود.

آزمایش یاخته‌های مبارز بدن

۳- پس از خشک شدن گستره خون روی تیغه، چند قطره اتانول روی گستره خون بریزید و صبر کنید تا الکل تبخیر شود.

۴- چند قطره محلول گیمسا روی گستره خون بریزید و بعد از گذشت حدود ۱۵ دقیقه، رنگ اضافی را با آب مقطر و به آرامی شستشو دهید.

۵- پس از خشک شدن نمونه و قراردادن تیغک، آن را زیر میکروسکوپ مشاهده کنید.

۶- برای تشخیص درست انواع یاخته‌ها از بزرگ نمایی X ۱۰۰و روغن ایمرسیون استفاده کنید.

آزمایش مشاهده یاخته‌های مبارز بدن

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- در گستره خونی سطح تیغه چند نوع یاخته مشاهده می‌شود؟

دو نوع یاخته مشاهده می‌شود ۱- گویچه قرمز ۲- گویچه سفید

۲- مهم‌ترین تفاوت یاخته‌های مشاهده شده از نظر ویژگی‌های ظاهری چیست؟

مهم‌ترین تفاوت آنها شکل ظاهری آن‌ها است به طوری که گویچه قرمز به صورت دیسک‌های مقعر الطرفین و فاقد هسته هستند ولی گویچه‌های سفید کاملاً کروی و دارای هسته هستند.

۳- کدام یک از یاخته‌هایی که مشاهده کردید، گویچه سفید است؟ چگونه تشخیص دادید؟

یاخته‌هایی که آهسته دارند مطمئناً گویچه سفید هستند چون گویچه قرمز فاقد هسته هستند.

۴- کدام یاخته‌های خونی را در گستره خونی ندیدید؟ چرا؟

پلاکت‌ها دیده نمی‌شوند چون اندازه آن‌ها بسیار کوچک است.

۵- آیا ویژگی‌های ظاهری همه یاخته‌های هسته‌داری که در نمونه مشاهده کردید، مشابه است؟

خیر، برخی از یاخته‌های هسته‌دار (گویچه سفید) دارای یک هسته هستند (آگرانولوسیت‌ها) و برخی دیگر هسته چند قسمتی دارند (گرانولوسیت‌ها)

۱۵

تخمیر (تنفس بی‌هوازی)

تنفس یاخته‌ای در همه موجودات زنده روی می‌دهد و با انجام آن انرژی نهفته در مولکول‌های آلی آزاد می‌شود و به صورت بسته‌های انرژی قابل استفاده (ATP) برای یاخته‌های زنده، در می‌آید.

واکنش‌های شیمیایی لازم برای تنفس یاخته‌ای، درون یاخته و در صورت وجود پایگاه‌های تنفسی یا راکیزه‌ها (میتوکندری) در این اندامک یاخته‌ای روی داده و به پایان می‌رسد. در اجرای این آزمایش از مخمر نان که در شیرینی‌پزی و تهیه انواع نان‌ها به منظور ورآمدن خمیر کاربرد دارد. استفاده می‌شود. مخمرها، قارچ‌های تک یاخته‌ای کروی یا بیضی شکل و فاقد ریسه‌اند. این جانداران برای فعالیت به غذا، رطوبت و دمای مناسب نیاز دارند. قندها و مایعات موجود در ترکیبات خمیر، غذا و رطوبت مورد نیاز آن‌ها را فراهم می‌کند. بعد از اضافه شدن مخمر نانوایی به خمیر، مخمر فعال می‌شود، فرایند تخمیر را آغاز می‌کند و سبب تولید گازکربن دی اکسید می‌شود. این گاز بین لایه‌های خمیر به دام می افتد و باعث پف کردن و سبک شدن بافت نان می‌شود. حتی در نان‌هایی که قندهای ساده ندارند، مخمر نان می‌تواند با آنزیم‌های خاصی، نشاسته موجود در آرد را به قندهای ساده تبدیل، و از آن‌ها استفاده کند.

هدف آشنا شدن با مواد مورد نیاز و شرایط لازم برای انجام تخمیر یا تنفس بی‌هوازی

ابزار و مواد ۱- برای هر گروه ۵ عدد بطری پلاستیکی نوشابه کوچک ۲- بادکنک هم اندازه ۳- دماسنج ۴- ماژیک ۵- مخمر نانوایی ۶- نمک سدیم کلرید ۷- شکر ۸- آب.

تخمیر

دستور کار

۱- دانش‌آموزان گروه یک، بطری‌ها را مطابق جدول زیر آماده، و با ماژیک آن‌ها را شماره‌گذاری کنید.

محتویات	بطری
فقط یک گرم مخمر + mL ۱۰آب °C ۳۰	۱
یک گرم مخمر + یک گرم نمک سدیم کلرید + mL ۱۰آب C° ۳۰	۲
یک گرم مخمر + ۲ گرم نمک شکر + mL ۱۰آب C° ۳۰	۳
یک گرم مخمر + ۱۰ گرم شکر + mL ۱۰آب C° ۳۰	۴
۲ گرم شکر + mL ۱۰آب C° ۳۰ ۵	۵

۲- به دهانه هر بطری یک بادکنک را محکم کنید.

۳- با گذشت زمان با دقت به بطری‌ها و بادکنک‌ها توجه، و مشاهدات خود را در جدول زیر یادداشت کنید.

مشاهدات	بطری
	۱
	۲
	۳
	۴
	۵

۴- دانش‌آموزان گروه دوم، این مراحل را با آب C°۰ انجام دهند.

۵- دانش‌آموزان گروه سوم، این مراحل را با آب C°۱۰ انجام دهند.

۶- دانش‌آموزان گروه چهارم، این مراحل را با آب C°۴۰ انجام دهند.

۷- دانش‌آموزان گروه پنجم، این مراحل را با آب C°۶۰ انجام دهند.

تنفس بی‌هوازی

پرسش و فعالیت‌های تکمیلی

۱- در این آزمایش، تولید چه ماده‌ای بیانگر انجام تخمیر است؟ آیا تنها محصول تخمیر، تولید این ماده است؟

تولید CO2 بیانگر انجام تخمیر است اما در تخمیر علاوه بر CO2، اتانول نیز تولید می‌شود.

۲- در کدام بطری، تخمیر شدیدتر انجام می‌شود؟ علت را توضیح دهید.

در بطری شماره ۴ به دلیل اینکه مخمرها غذای کافی (شکر) در اختیار دارند و با مصرف آن مقدار تخمیری که انجام می‌دهند بیشتر خواهد بود.

۳- گروه‌ها نتایج کار را با یکدیگر مقایسه و مورد بحث و تبادل نظر قرار دهند.

۱- تولید CO2 بیانگر انجام تخمیر می‌باشد اما در تخمیر علاوه بر CO2، اتانول نیز تولید می‌شود.

۲- در بطری شماره ۴ به دلیل اینکه مخمرها غذای کافی (شکر) در اختیار دارند و با مصرف آن مقدار تخمیری که انجام می‌دهند بیشتر خواهد بود.

۳- بعد از انجام کار، کارها را در کنار هم قرار دهید و نتایج انجام کار را در زمینه‌های مختلف با هم مقایسه کنید.

۴- اگر دمای آب ثابت بمانند هر چقدر مقدار شکر افزایش یابد تخمیر بهتر و بیشتر صورت می‌گیرد. از طرفی دیگر اگر دمای آب بیش از اندازه افزایش یابد بدلیل اینکه دمای بالا (۶۰ و ۴۰ درجه سانتی‌گراد) به مخمرها آسیب می‌زند، شدت تخمیر کاهش خواهد یافت.