نورولوژی بالینی آینده نگاران مغز؛ مالتیپل اسکلروزیس: درمان

درمان مالتیپل اسکلروزیس
درمان مرحله حاد
در مرحله حاد بیماری، هدف اصلی کاهش التهاب و تسریع بهبود علائم است. روشهای درمانی شامل موارد زیر میشوند:
۱. کورتیکواستروئیدها:
- متیل پردنیزولون (Methylprednisolone):
- دوز: 1000 میلیگرم روزانه، تزریق وریدی (IV) به مدت ۳ تا ۵ روز.
- هدف: کاهش التهاب در مناطق دمیلینه و تسریع بهبود علائم.
- پردنیزولون خوراکی:
- میتوان بعد از تزریق، دورهای از پردنیزولون خوراکی را به مدت ۲ هفته ادامه داد.
- توجه: تجویز پردنیزولون خوراکی پس از متیل پردنیزولون الزامی نیست و به تصمیم پزشک و وضعیت بیمار بستگی دارد.
۲. تعویض پلاسما (Plasmapheresis):
- در حملات شدید که به درمان با کورتیکواستروئید پاسخ نمیدهند یا در موارد تهدیدکننده زندگی، از تعویض پلاسما استفاده میشود.
- هدف: حذف آنتیبادیها و واسطههای ایمنی مضر از خون.
نکات مهم:
- استفاده از کورتیکواستروئیدها به کنترل حمله حاد کمک میکند اما تأثیری بر پیشگیری از حملات بعدی یا سیر بیماری ندارد.
- درمانهای مرحله حاد باید با مراقبتهای طولانیمدت و داروهای تعدیلکننده بیماری (DMTs) برای کاهش عودها و پیشرفت بیماری ترکیب شوند.
درمانهای تغییر دهنده سیر بیماری
داروهایی که سیر بیمار را تغییر می دهند عبارتند از:
۱- اینترفرون بتا
موارد استفاده:
- اینترفرون بتا به طور عمده در نوع عودکننده-بهبود یابنده (RRMS) به کار میرود.
- هدف اصلی آن کاهش عود حملات و کاهش التهاب در سیستم عصبی مرکزی است.
اثربخشی:
- کاهش عود:
- اینترفرون بتا تعداد حملات را ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش میدهد.
- همچنین ممکن است پیشرفت ناتوانی را تا حدودی به تأخیر بیندازد.
عوارض جانبی:
- علائم شبیه به سرماخوردگی (Flu-like Symptoms):
- شایعترین عارضه شامل تب، خستگی، سردرد، و لرز است.
- این علائم معمولاً طی چند ماه اول درمان کاهش مییابند.
- واکنش در محل تزریق:
- قرمزی، درد، یا التهاب ممکن است در محل تزریق رخ دهد.
- تغییرات آزمایشگاهی:
- افزایش آنزیمهای کبدی یا تغییرات در شمارش سلولهای خونی.
نکات مهم:
- بیماران باید تحت نظر پزشک باشند تا عوارض به درستی مدیریت شوند.
- این داروها تأثیری بر درمان مرحله حاد بیماری ندارند و فقط برای کنترل طولانیمدت MS استفاده میشوند.
- پایبندی به برنامه درمانی برای کاهش عودها و پیشگیری از پیشرفت بیماری ضروری است.
۲- گلاتیر امراستات (Glatiramer Acetate)
دوز و روش مصرف:
- دوز استاندارد:
- روزانه ۲۰ میلیگرم، تزریق زیرجلدی (SC).
- گزینه جایگزین:
- ۴۰ میلیگرم، سه بار در هفته (در برخی موارد بر اساس صلاحدید پزشک).
موارد استفاده:
- این دارو برای بیماران مبتلا به نوع عودکننده-بهبود یابنده (RRMS) به کار میرود.
- هدف اصلی کاهش دفعات عود و کاهش پیشرفت آسیبهای عصبی است.
مکانیسم عمل:
- گلاتیرامر استات با تغییر پاسخهای ایمنی و کاهش فعالیت سلولهای ایمنی که به میلین حمله میکنند، به محافظت از میلین کمک میکند.
عوارض جانبی:
- واکنشهای موضعی در محل تزریق:
- درد، قرمزی، تورم یا خارش.
- واکنشهای سیستمیک کوتاهمدت:
- تپش قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس یا گرگرفتگی ممکن است در مدت کوتاهی پس از تزریق رخ دهد و معمولاً خودبهخود بهبود مییابد.
- عارضههای خفیف عمومی:
- سردرد، ضعف، یا اضطراب.
مزایا:
- به طور کلی عوارض کمتری نسبت به اینترفرونها دارد.
- مناسب برای بیمارانی که نمیتوانند اینترفرونها را تحمل کنند.
توجه: پیش از شروع درمان، مشورت با پزشک و بررسی شرایط بیمار ضروری است. نظارت منظم برای ارزیابی اثربخشی و مدیریت عوارض جانبی توصیه میشود.
۳- میتوکسانترون (Mitoxantrone)
موارد استفاده:
- در بیمارانی که به داروهای استاندارد MS پاسخ نمیدهند.
- نوع پیشرونده ثانویه (SPMS):
- کاهش سرعت پیشرفت بیماری و ناتوانی.
- نوع پیشرونده-عودکننده (PRMS):
- کنترل عودها و پیشرفت تدریجی علائم.
دوز و روش مصرف:
- فواصل تزریق: هر ۳ ماه یکبار، تزریق وریدی.
- حداکثر دوز تجمعی: معمولاً دوز کل نباید از ۱۴۰ میلیگرم/مترمربع تجاوز کند به دلیل خطر عوارض قلبی.
عوارض جانبی:
-
عوارض قلبی:
- کاردیومیوپاتی یا نارسایی قلبی: مهمترین عارضه جدی دارو.
- نیاز به ارزیابی عملکرد قلب (اکوکاردیوگرافی یا اندازهگیری EF) قبل از هر تزریق.
-
سرکوب مغز استخوان:
- کاهش سلولهای خونی (لکوپنی، ترومبوسیتوپنی).
- ارزیابی شمارش کامل خون (CBC) قبل از هر تزریق ضروری است.
-
ریسک افزایشیافته سرطان:
- احتمال افزایش خطر لوسمی با مصرف طولانیمدت دارو.
-
عوارض عمومی:
- تهوع، استفراغ، ریزش مو، و عفونتهای مکرر.
نکات مهم:
- میتوکسانترون به دلیل عوارض جانبی شدید به عنوان داروی خط آخر استفاده میشود.
- پایش مداوم:
- ارزیابی قلبی و خونی قبل از هر تزریق ضروری است.
- محدودیت در طول درمان:
- درمان معمولاً برای دورههای کوتاهمدت به دلیل خطرات تجمعی محدود میشود.
توجه: مصرف این دارو باید تحت نظر دقیق پزشک متخصص و با توجه به مزایا و خطرات احتمالی باشد.
۴- ناتالیزوماب (Natalizumab)
موارد استفاده:
- در بیماران مبتلا به نوع عودکننده-بهبود یابنده (RRMS) که:
- به سایر درمانها پاسخ ندادهاند.
- بیماری شدید دارند.
- اثربخشی این دارو در کاهش دفعات عود و پیشرفت ناتوانی تقریباً دو برابر اینترفرونها است.
مکانیسم عمل:
- یک آنتیبادی منوکلونال که از ورود سلولهای ایمنی التهابی به سیستم عصبی مرکزی جلوگیری میکند.
دوز و روش مصرف:
- دوز: 300 میلیگرم هر ۴ هفته یک بار، تزریق وریدی.
عوارض جانبی:
-
لکوآنسفالوپاتی مولتیفوکال پیشرونده (PML):
- جدیترین و نادرترین عارضه.
- ناشی از فعال شدن ویروس JC در مغز.
- برای کاهش ریسک:
- انجام تست ویروس JC قبل از شروع درمان و بهطور دورهای.
- استفاده محدود در بیماران با ریسک بالا.
-
عوارض دیگر:
- واکنشهای آلرژیک یا حساسیتی (تب، بثورات جلدی، یا خارش).
- سردرد، خستگی، یا عفونت.
نکات مهم:
- پایش:
- بیماران باید از نظر عفونتهای سیستم عصبی مرکزی (مانند PML) به دقت پایش شوند.
- در MS پیشرونده اولیه:
- درمان مؤثری وجود ندارد. درمان این بیماران بیشتر شامل کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی است.
نتیجهگیری: ناتالیزوماب یک داروی قوی و مؤثر برای MS است، اما به دلیل عوارض جدی نیاز به پایش دقیق و استفاده محدود در بیماران خاص دارد.
درمانهای علامتی برای ام. اس.
برای علائم ام اس از بعضی داروها برای رفع علائم استفاده میشود که عبارتند از:
-
اسپاستیسیتی (انقباضات عضلانی غیرارادی):
- باکلوفن: داروی شلکننده عضلات که به کاهش اسپاستیسیتی کمک میکند.
- تیزانیدین: شلکننده عضلات که تأثیر مشابه با باکلوفن دارد.
- دانترولن: برای درمان اسپاستیسیتی در موارد خاص.
-
خستگی:
- آمانتادین: دارویی که میتواند به کاهش خستگی در MS کمک کند.
- متیلفنیدیت: یک محرک CNS که میتواند به کاهش خستگی کمک کند.
- مودافینیل: داروی دیگر برای مدیریت خستگی.
-
اختلالات جنسی و نعوظ:
- سیلدنافیل: داروی درمان اختلال نعوظ که میتواند در MS به کار رود.
-
درد:
- کاربامازپین: برای درمان دردهای عصبی (نورالژی) استفاده میشود.
- گاباپنتین: دارویی برای دردهای عصبی مزمن.
- نورترپتیلین: داروی ضدافسردگی که برای دردهای عصبی نیز مؤثر است.
-
افسردگی:
- فلوکستین: یک داروی ضدافسردگی از گروه SSRIs که برای درمان افسردگی در MS استفاده میشود.
- آمیتریپتیلین: داروی ضدافسردگی از گروه TCA که میتواند به کاهش علائم افسردگی و درد کمک کند.
این داروها به طور اختصاصی برای مدیریت علائم MS استفاده میشوند و نه برای درمان خود بیماری. انتخاب دارو بستگی به نوع و شدت علائم فرد دارد.
پرسشهایی درباره مالتیپل اسکلروزیس
خانمی ۳۵ ساله با سابقه بیماری MS به علت تاری دید ناگهانی چشم راست که از ۲ روز قبل شروع شده، مراجعه کرده است. در معاینه، رفلکس به نور مردمک چشم راست از بین رفته و در معاینه ته چشم، ادم دیسک اپتیک مشاهده میشود. کدام اقدام درمانی پیشنهاد میشود؟ (پرانترنی میان دوره آبان ۹۶)
الف) آمپول متیل پردنیزولون یک گرم روزانه به مدت ۳ روز
ب) آمپول سینووکس عضلانی هفتهای یک عدد
ج) یک دوره IVIG
د) یک دوره پلاسمافرز
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه الف
خانم ۲۷ سالهای به علت ضعف اندامهای تحتانی که از دیروز شروع شده، مراجعه کرده است. در معاینه، رفلکسهای پوستی کفپایی اکستانسور است و سطح حسی در حد T10 دارد. سابقه تاریدید ۴ ماه پیش داشته است که پس از ۲ هفته بدون درمان خاصی بهبود یافته است. در MRI، ضایعات متعدد در نیمکرهها و یک ضایعه در نخاع دارد. کدام درمان زیر را پیشنهاد میکنید؟ (پرانترنی اسفند ۹۴ – قطب ۹ کشوری [دانشگاه مشهد])
الف) پالس متیل پردنیزولون
ب) ایمونوگلوبولین داخل وریدی
ج) درمان ضد سل با چهار دارو
د) مستینون خوراکی
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه الف
خانم ۳۵ ساله با سابقه بیماری MS تائید شده به علت حمله جدید با ضعف شدید اندامهای تحتانی (پاراپلژی) بستری شده است و تحت درمان با یک دوره کامل پالس متیل پردنیزولون ۵ روزه قرار میگیرد، اما بهبودی حاصل نشده است. درمان بعدی کدام است؟ (پرانترنی اسفند ۹۳ – قطب ۳ کشوری [دانشگاه همدان و کرمانشاه])
الف) IVIG
ب) پلاسمافرز
ج) دگزامتازون
د) ACTH
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
بیماری مبتلا به مولتیپل اسکلروز به دلیل حمله حاد مراجعه نموده است. بعد از دریافت استروئید پاسخ مناسبی دیده نشد. کدامیک از اقدامات زیر میتواند در بهبودی حمله کاربرد درمانی داشته باشد؟ (پرانترنی اسفند ۹۴ – قطب ۸ کشوری [دانشگاه کرمان])
الف) پلاسمافرز
ج) تجویز ناتالیزوماب
ب) تجویز فینگولیمود
د) تجویز میتوکسانترون
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه الف
اینترفرون بتا در درمان بیماری اسکلروز مولتیپل چه جایگاهی دارد؟ (پرانترنی شهریور ۸۱)
الف) درمان حمله حاد
ج) درمان علامتی اسپاستیسیته
ب) درمان اختلال ادراری
د) کاهش دفعات حمله
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه د
بیمار مبتلا به مولتیپل اسکلروز به درمانگاه مراجعه کرده است. نامبرده از خستگی شدید شکایت دارد. کدامیک از درمانهای زیر برای وی مناسبتر است؟
(پرانترنی شهریور ۹۴ – قطب ۷ کشوری [دانشگاه اصفهان])
الف) اوندانسترون
ب) آمانتادین
ج) گاباپنتین
د) استازولامید
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
»» تمامی کتاب