تشخیص رگ درگیر در انفارکتوس مغزی
تشخیص رگ درگیر در انفارکتوس مغزی (Cerebral Infarction)
گردش خون مغزی (Cerebral Circulation) و شریان‌های اصلی
گردش خون در بخش قدامی مغز توسط دو شریان کاروتید داخلی (Internal Carotid Arteries) و شاخه‌های آن‌ها تأمین می‌شود. این سیستم وظیفه خونرسانی به بخش قدامی نیمکره‌های مغزی (Cerebral Hemispheres) و دیانسفالون (Diencephalon) را بر عهده دارد.
شاخه‌های اصلی شریان کاروتید داخلی:
شریان مغزی قدامی (Anterior Cerebral Artery – ACA):
این شریان مسئول خونرسانی به سطح داخلی نیمکره‌های مغزی است. درگیری آن موجب اختلال حرکتی و اختلال حسی در اندام تحتانی طرف مقابل می‌شود.
شریان مغزی میانی (Middle Cerebral Artery – MCA):
به‌عنوان ادامه مستقیم شریان کاروتید داخلی، خونرسانی به بخش خارجی نیمکره مغز را بر عهده دارد. انسداد آن باعث بروز همی‌پارزی (Hemiparesis)، آفازی (Aphasia) و اختلالات بینایی (Visual Disturbances) می‌گردد.
شریان افتالمیک (Ophthalmic Artery):
وظیفه خونرسانی به شبکیه چشم را دارد و انسداد آن موجب بروز کوری گذرای یک‌طرفه یا آموروزیس فوگاکس (Amaurosis Fugax) می‌شود.
تظاهرات بالینی سکته ایسکمیک (Ischemic Stroke) در شریان کاروتید داخلی
آموروزیس فوگاکس (Amaurosis Fugax):
کوری موقت یک‌چشمی که به علت ایسکمی در شریان افتالمیک اتفاق می‌افتد.
همی‌پارزی (Hemiparesis):
ضعف یک‌طرفه بدن که غالباً در اثر درگیری شریان MCA ایجاد می‌شود.
اختلال حسی یک‌طرفه (Hemisensory Deficit):
کاهش حس در سمت مقابل بدن.
همی‌آنوپسی (Hemianopia):
کاهش میدان بینایی در یک‌نیمه از فضای بینایی.
آفازی (Aphasia) و دیس‌فازی (Dysphasia):
در صورت درگیری نیمکره غالب مغز، ممکن است آفازی بروکا یا ورنیکه ظاهر شود.
نگلکت (Neglect):
در صورت آسیب به نیمکره غیرغالب، بیمار دچار بی‌توجهی به نیمه مقابل بدن خود می‌شود.
ارتباط علائم با انسداد تدریجی شریان کاروتید داخلی
بیمارانی که دچار انسداد آترواسکلروتیک پیشرونده در شریان کاروتید داخلی هستند، ممکن است سابقه حملات گذرای ایسکمیک (TIA) داشته باشند. آموروزیس فوگاکس یکی از علائم هشداردهنده‌ی مهم است و نشان‌دهنده درگیری شریان افتالمیک می‌باشد. این افراد در معرض خطر بالای سکته مغزی کامل در ناحیه ACA یا MCA قرار دارند.
روش‌های تصویربرداری برای تشخیص انسداد شریان کاروتید داخلی
-
داپلر کاروتید (Carotid Doppler Sonography): بررسی شدت تنگی و وجود پلاک‌های آترواسکلروتیک
-
آنژیوگرافی مغزی با CTA یا MRA: مشاهده جریان خون در شریان‌های مغزی
-
MRI با توالی DWI: شناسایی دقیق نواحی ایسکمیک مغز
مدیریت و درمان انسداد شریان کاروتید داخلی
اقدامات اولیه درمانی:
-
کنترل فشار خون، دیابت و چربی خون
-
تجویز داروهای ضدپلاکت (Antiplatelet) مانند آسپرین و کلوپیدوگرل
درمان جراحی:
-
اندآرترکتومی کاروتید (Carotid Endarterectomy): در بیماران با تنگی شدید بالای ۷۰٪
-
استنت‌گذاری کاروتید (Carotid Stenting): گزینه‌ای برای بیمارانی که مناسب جراحی نیستند
پیشگیری از سکته مغزی (Stroke Prevention):
-
ترک سیگار
-
ورزش منظم
-
رژیم غذایی سالم و کاهش چربی‌های اشباع‌شده
جمع‌بندی نهایی
انسداد شریان کاروتید داخلی می‌تواند منجر به بروز علائمی مانند کوری موقت (آموروزیس فوگاکس)، همی‌پارزی، آفازی و نگلکت شود.
تشخیص دقیق با استفاده از داپلر کاروتید، CTA یا MRA انجام می‌گیرد.
درمان شامل مدیریت ریسک‌فاکتورها، درمان دارویی ضدپلاکت و در موارد شدید، جراحی یا استنت‌گذاری است.
پرسش‌هایی درباره تشخیص انفارکتوس در شریان کاروتید داخلی
مردی ۶۷ ساله با سابقه پرفشاری خون که تحت درمان دارویی است در چند هفته اخیر مکرراً دچار حملات نابینایی گذرای چشم راست در حد چند ثانیه شده است. در این فرد احتمال تنگی کدام شریان بیشتر است؟
(پرانترنی اسفند ۹۴ – قطب ۸ کشوری [دانشگاه کرمان])
الف) شریان مغزی خلفی
ب) شریان افتالمیک
ج) شریان بازیلر
د) شریان کاروتید داخلی
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه د
پاسخ تشریحی:
توضیح براساس کلیدواژه‌ها
نابینایی گذرا یا آموروزیس فوگاکس (Amaurosis Fugax) به معنای کاهش بینایی موقتی در یک چشم است که معمولاً چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد. این علامت مهم نورولوژیک نشانه‌ای از ایسکمی موقت در جریان خون شبکیه (Retinal Ischemia) بوده و از علائم هشداردهنده‌ی سکته مغزی (Stroke) محسوب می‌شود.
شریان افتالمیک (Ophthalmic Artery) که مسئول خونرسانی به شبکیه است، اولین شاخه‌ی شریان کاروتید داخلی (Internal Carotid Artery) می‌باشد. بنابراین هرگونه تنگی یا آترواسکلروز در کاروتید داخلی می‌تواند جریان خون شریان افتالمیک را کاهش داده و باعث حملات مکرر نابینایی گذرا شود.
سابقه پرفشاری خون (Hypertension) نیز یکی از مهم‌ترین ریسک فاکتورها برای بیماری آترواسکلروتیک و تنگی شریان‌های مغزی به ویژه کاروتید داخلی محسوب می‌شود.
تحلیل گزینه‌ها
الف) شریان مغزی خلفی (Posterior Cerebral Artery – PCA)
این شریان خونرسانی به لوب پس‌سری (Occipital Lobe) را بر عهده دارد و آسیب آن باعث اختلالات بینایی دوچشمی مانند همی‌آنوپسی می‌شود نه نابینایی یک‌طرفه گذرا. بنابراین این گزینه صحیح نیست.
ب) شریان افتالمیک (Ophthalmic Artery)
اگرچه این شریان مستقیماً خون‌رسان به شبکیه است، اما علت اصلی ایسکمی آن معمولاً تنگی در شریان مادر یعنی کاروتید داخلی است. پس در سؤال که علت تنگی را جویا شده، این گزینه نادرست است چون منشأ تنگی نیست.
ج) شریان بازیلر (Basilar Artery)
شریان بازیلر بخشی از سیستم خونرسانی خلفی مغز است و با علائمی مانند سرگیجه، دوبینی، آتاکسی، دیس‌آرتری همراه است. هیچ ارتباطی با آموروزیس فوگاکس ندارد.
د) شریان کاروتید داخلی (Internal Carotid Artery)
این شریان منشأ شریان افتالمیک است. تنگی کاروتید داخلی می‌تواند جریان خون به افتالمیک را کاهش دهد و باعث حملات مکرر نابینایی گذرا در یک چشم شود. این وضعیت کلاسیک‌ترین علت آموروزیس فوگاکس است و با سابقه پرفشاری خون تطابق دارد.
نتیجه‌گیری نهایی
بیماری که دچار نابینایی گذرای یک‌طرفه مکرر شده، احتمالاً دچار تنگی در شریان کاروتید داخلی سمت همان چشم است. این یافته پیش‌درآمد سکته مغزی است و بررسی فوری با سونوگرافی داپلر کاروتید یا CTA ضروری است.
پاسخ صحیح: گزینه د) شریان کاروتید داخلی
خانم ۶۰ ساله‌ای با همی‌پارزی و فاسیال پارزی چپ به صورت ناگهانی از ۲ ساعت قبل مراجعه نموده است. ایشان ذکر می‌کند ۵ روز قبل کوری گذرای چشم راست را نیز تجربه کرده که هر نوبت پس از چند دقیقه برطرف شده است. احتمال پاتولوژی در کدام شریان زیر بیشتر است؟
(پرانترنی اسفند ۹۶ – قطب ۱۰ کشوری [دانشگاه تهران])
الف) شریان مغزی قدامی راست
ب) شریان کاروتید داخلی راست
ج) شریان ورتبرال راست
د) شریان مغزی میانی راست
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
پاسخ تشریحی:
توضیح براساس کلیدواژه‌ها
همی‌پارزی (Hemiparesis) و فاسیال پارزی (Facial Palsy) ناگهانی از علائم مهم سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke) در ناحیه قشر حرکتی نیمکره مغز هستند. در صورت درگیری نیمکره راست مغز، علائم در سمت چپ بدن ظاهر می‌شوند.
کوری گذرای چشم راست که بیمار آن را ۵ روز قبل تجربه کرده، همان آموروزیس فوگاکس (Amaurosis Fugax) است و به‌عنوان یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) محسوب می‌شود. این علامت هشداردهنده معمولاً ناشی از تنگی یا انسداد در شریان کاروتید داخلی (Internal Carotid Artery) است که منجر به کاهش جریان خون در شریان افتالمیک (Ophthalmic Artery) می‌شود.
ترکیب دو علامت کلیدی:
-
کوری گذرای یک‌طرفه (راست) در روزهای قبل
-
همی‌پارزی و فاسیال پارزی سمت مقابل (چپ)
این ترکیب به‌شدت بیانگر درگیری شریان کاروتید داخلی راست است، زیرا این شریان مسئول خونرسانی به شبکیه چشم (از طریق شاخه افتالمیک) و همچنین نیمکره راست مغز (از طریق شاخه‌های ACA و MCA) است.
تحلیل گزینه‌ها
الف) شریان مغزی قدامی راست (Right Anterior Cerebral Artery – ACA)
درگیری ACA باعث ضعف در اندام‌های تحتانی طرف مقابل می‌شود، ولی همی‌پارزی کامل به همراه فاسیال پارزی به‌ویژه در نیمه فوقانی بدن بیشتر با MCA مرتبط است، نه ACA. ضمناً ACA نقشی در خونرسانی شبکیه ندارد. بنابراین این گزینه نادرست است.
ب) شریان کاروتید داخلی راست (Right Internal Carotid Artery)
این شریان منشأ اصلی خونرسانی به شبکیه (از طریق افتالمیک) و مغز قدامی است (از طریق MCA و ACA). کوری گذرای چشم راست و سکته در نیمکره راست مغز (علائم در سمت چپ بدن) هر دو با درگیری کاروتید داخلی راست کاملاً تطابق دارند. این گزینه درست است.
ج) شریان ورتبرال راست (Right Vertebral Artery)
این شریان بخشی از گردش خون خلفی مغز است و درگیری آن موجب علائمی چون سرگیجه، دوبینی، آتاکسی، و دیس‌آرتری می‌شود، نه کوری گذرای یک‌چشمی یا همی‌پارزی واضح. این گزینه رد می‌شود.
د) شریان مغزی میانی راست (Right Middle Cerebral Artery – MCA)
درگیری MCA می‌تواند همی‌پارزی و فاسیال پارزی ایجاد کند، اما کوری گذرای یک‌چشمی از آن ناشی نمی‌شود، زیرا شاخه‌ای برای خونرسانی به شبکیه ندارد. بنابراین، در حالی‌که MCA می‌تواند سکته را توضیح دهد، علت هر دو علامت فقط کاروتید داخلی است.
نتیجه‌گیری نهایی
در بیماری که همزمان آموروزیس فوگاکس و سکته در نیمکره راست مغز را تجربه کرده، محتمل‌ترین علت، انسداد یا تنگی در شریان کاروتید داخلی راست است که هم به شبکیه و هم به مغز خونرسانی می‌کند.
پاسخ صحیح: گزینه ب) شریان کاروتید داخلی راست
»» تمامی کتاب
