سؤالات امتحان نهایی درس علوم و فنون ادبی رشته معارف دی ۱۴۰۰

«باسمه تعالی»

الف) تاریخ ادبیات: (۲ نمره)

۱- عبارت «او از پیشگامان نثر جدید فارسی است، او در نثر ساده و عامیانه، نقش مؤثری داشت. «امثال و حکم» یکی از آثار اوست.»، چه کسی را معرفی می‌کند؟ (۰/۲۵)

۱- علامه علی اکبر دهخدا (ص ۲۱-۲۰) (۰/۲۵)

۲- در سال‌های مشروطه، ………………………………………………………….. مجله «بهار» را که نشریه‌ای ادبی محسوب می‌شد، منتشر کرد. (۰/۲۵)

الف) سیداشرف الدین گیلانی

ب) ملک الشعرا محمد تقی بهار

ج) میرزا یوسف خان اعتصامی آشتیانی

د) میرزا محمدصادق امیری فراهانی

۲- ج یا میرزا یوسف خان اعتصامی آشتیانی (ص ۱۸) (۰/۲۵)

۳- کتاب «دستور زبان عشق» اثر کیست؟ (۰/۲۵)

۳- قیصر امین پور (ص ۷۷) ۰/۲۵

۴- واژه مناسب را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۵)

الف) در قصیده به سبک ناصرخسرو به روانی و لطافت سعدی شعر می‌سراید. اوج سخنش در قطعات اوست. برخی از اشعار او به صورت مناظره میان دو انسان، جاندار یا شیء است. (پروین اعتصامی – میرزاده عشقی)

ب) در داستان نویسی دهه شصت، اغلب نویسندگان موفق (نسل جوان – پیش کسوتان) هستند.

۴- الف) پروین اعتصامی (۰/۲۵) (ص ۷۰) ب) پیش کسوتان (۰/۲۵) (ص ۷۸)

۵- کدام یک از جملات زیر درست نیست؟ (۰/۲۵)

الف) اولین کنگره نویسندگان و شاعران ایران در تیرماه ۱۳۲۵ تشکیل شد و نیما در آنجا شعر «آی آدم ها» را خواند.

ب) تصرف نیما در ماهیت شعر معاصر و ارائه ماهیتی کهن از آن، به تغییر در قالب و ویژگی‌های شاعران قدیم انجامید.

۵- ب یا تصرف نیما در ماهیت شعر معاصر و ارائه ماهیتی کهن از آن، به تغییر در قالب و ویژگی‌های سخن شاعران قدیم انجامید. (ص ۶۹) (۰/۲۵)

۶- نام یکی از آثار هر یک از شخصیت‌های زیر را بنویسید. (۰/۵)

الف) سیمین دانشور

ب) سیدعلی موسوی گرمارودی ب)

۶- الف) آتش خاموش، شهری چون بهشت، سووشون یا هر اثر درست دیگر (یک مورد ۰/۲۵) (ص ۷۵-۷۶)

ب) صدای سبز، خواب ارغوانی، برآشفتن گیسوی تاک، گوشواره عرش یا هر اثر درست دیگر (یک مورد ۰/۲۵) (ص ۷۸-۷۷)

سبک شناسی: (۲ نمره)

۷- کاربرد کدام یک از کلمات زیر، بیانگر توجه به «واژگان کهن» در سطح زبانی شعر عصر بیداری است؟ (۰/۲۵)

الف) وصال

ب) گلخن

ج) رنگین

د) آزادی

۷- ب یا گلخن (ص ۴۳) (۰/۲۵)

۸- هر یک از جملات زیر، مربوط به کدام یک از ویژگی‌های زبانی – ادبی – فکری است؟ (۱ نمره)

الف) دشمنی با استعمار و استبداد، در نثر روزنامه ای عصر بیداری بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

ب) در دوره معاصر، گرایش به نماد در تصاویر شعری بیشتر می‌شود.

ج) با انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی، بسیاری از واژه‌های مربوط به فرهنگ ایثار و شهادت و مبارزه و مقاومت وارد زبان داستان این دوره شد.

د) گرایش به خیال بندی، شعر برخی شاعران دوره انقلاب اسلامی را گاه به شعر بیدل و صائب نزدیک کرده است.

۸- الف) فکری (۰/۲۵) (ص ۴۶) ب) ادبی (۰/۲۵) (ص ۹۷) ج) زبانی (۰/۲۵) (ص ۱۰۱) د) ادبی (۰/۲۵) (ص ۹۹)

۹- کدام یک از موارد ستون «ب» به جملات ستون «الف» مربوط است؟ (یک مورد در ستون «ب» اضافی است) (۰/۷۵)

گروه الف گروه ب

۱) در شعر ادبیات معاصر، انتخاب وزن، متناسب با لحن……………………… گفتار و زبان شعر است. مصنوع

۲) گونه‌های نثر فنی و …………………. در نثر ادبیات دوره معاصر جایگاهی ندارد. بینابین

۳) در نثر دوره انقلاب اسلامی ، زبان داستان ها به ویژه در زمان جنگ بیشتر …… است. عامیانه

طبیعی

۱) طبیعی (۰/۲۵) (ص ۹۷) ۲) مصنوع (۰/۲۵) (ص ۹۸) ۳) عامیانه (۰/۲۵) (ص ۱۰۰)

ج) موسیقی شعر: (۶ نمره)

۱۰- کدام یک از ابیات زیر، دو برش آوایی ندارد؟ (با دو وزن خوانده نمی‌شود؟) (۰/۲۵)

الف) از کرده خویشتن پشیمانم *** جز توبه ره دگر نمی دانم

ب) درد عشقی کشیده ام که مپرس زهر *** هجری چشیده ام که مپرس

۱۰- ب یا درد عشقی کشیده ام که مپرس / زهر هجری چشیده ام که مپرس (صص ۲۲ و ۲۵ و ۲۶) (۰/۲۵)

۱۱- برای هر یک از ابیات زیر، یکی از وزن‌های داخل کمانک را انتخاب کنید. (۰/۷۵)

ناهمسان – همسان دو لختی – همسان تک لختی)

الف) پیش از من و تو بسیار بودند و نقش بستند / دیوار زندگی را زین گونه یادگاران

ب) در غم ما روزها بی گاه شد / روزها با سوزها همراه شد

ج) ماه فروماند از جمال محمد اسرو نباشد به اعتدال محمد

۱۱- الف) همسان دولختی (۰/۲۵) ب) همسان تک لختی (۰/۲۵) ج) ناهمسان (۰/۲۵) (ص ۲۴)

۱۲- در بیت «پیش کمان ابرویش لابه همی‌کنم ولی / گوش کشیده است از آن گوش به من نمی‌کند»: (۱نمره)

الف) شاعر در هجای هفتم مصراع اول بیت، از کدام اختیار «زبانی» استفاده کرده است؟

ب) وزن این بیت چیست؟

۱۲- الف) تغییر کمیت مصوت یا کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند (۰/۵)

ب) مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (۰/۵) (ص ۵۳)

۱۳- در کدام بیت اختیار «وزنی» به کار رفته است؟ (۰/۵)

الف) به صد جان ارزد آن رغبت که جانان / نخواهم گوید و خواهد به صد جان

ب) سرو را مانی ولیکن سرو را رفتار نه / ماه را مانی ولیکن ماه را گفتار نیست

ج) همه کارم ز خودکامی به بدنامی‌کشید آخر / نهان کی ماند آن رازی کز او سازند محفل ها

۱۳- ب یا سرو را مانی ولیکن سرو را رفتار نه / ماه را مانی ولیکن ماه را گفتار نیست (صص ۸۳ و ۵۱-۵۰) (۰/۵)

۱۴- نام بحر کدام یک از ابیات زیر «رجز مربع سالم» است؟ (۰/۵)

الف) دریای هستی دم به دم / در چرخ و تاب و پیچ و خم

ب) ای خوش منادی‌های تو، در باغ شادی‌های تو / بر جای نان شادی خورد، جانی که شد مهمان تو

۱۴- الف یا دریای هستی دم به دم / در چرخ و تاب و پیچ و خم (ص ۱۰۸) (۰/۵)

۱۵- در شعر زیر، وزن مصراع مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)

«می‌تراود مهتاب / می درخشد شب تاب / نیست یک دم شکند خواب به چشم کس و لیک / غم این خفته چند خواب در چشم ترم می‌شکند.»

۱۵- فعلاتن فعلن (ص ۱۰۵) (۰/۵)

۱۶- با توجه به بیت « می‌کوش به هر ورق که خوانی / کان دانش را تمام دانی» به پرسش ها پاسخ دهید.

الف) بیت را تقطیع هجایی کنید. (۲/۵)

ب) نشانه‌های هجایی آن را بگذارید.

ج) کدام اختیار وزنی در بیت به کار رفته است؟

د) وزن بیت چیست؟

الف) تقطیع هجایی می کو ش ب هَر وَ رَق کِ خا نی

ب) نشانه‌های هجایی – – U U – U – U – –

الف) تقطیع هجایی کان دا نِش را تَ ما م دا نی

ب) نشانه‌های هجایی – – U U – U – U – –

الف) تقطیع هجایی (۰/۷۵) ب) نشانه‌های هجایی (۰/۷۵)

ج) ابدال ۰/۲۵ د) مستفعل فاعلات فع لن یا مفعول مفاعلن فعولن (۰/۷۵) (ص ۸۵)

د) زیبایی شناسی: (۶ نمره)

۱۷- در هر یک از بیت‌های گروه «الف» کدام آرایه ادبی گروه «ب» به کار رفته است؟ (در ستون «ب» یک مورد اضافی است.) (۱/۲۵)

گروه الف گروه ب

۱) گر چه گاهی شهابی / مشق‌های شب آسمان را / زود خط می زد و محو می‌شد/ باز در آن

هوای مه آلود/ پاک کن هایی از ابر تیره | خط خورشید را پاک می‌کرد

۲) گوش ترمی‌کو کز ما نظر نپوشد / دست غریق یعنی فریاد بی صداییم

۳) دلم گرفته از این روزها دلم تنگ است / میان ما و رسیدن هزار فرسنگ است

۴) سپهبد پرستنده را گفت گرم / سخن‌های شیرین به آوای نرم

۵) خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم / کز نسیمش «بوی جوی مولیان آید همی» متناقض نما

تضمین

حس آمیزی

مراعات نظیر

اغراق

اسلوب معادله

۱۷- ۱- مراعات نظیر (۰/۲۵) (ص ۳۱) ۲- متناقض نما (پارادوکس) (۰/۲۵) (ص ۶۱) ۳- اغراق (۰/۲۵) (ص ۸۹) ۴- حس آمیزی (۰/۲۵) (ص ۱۱۳) ۵- تضمین (۰/۲۵) (ص ۳۳)

۱۸- در بیت زیر، یک «لف» و یک «نشر» مربوط به آن را بنویسید. (۰/۵)

روی و چشمی دارم اندر مهر او / کاین گهر می ریزد آن زر می زند»

۱۸- روی ( لف) (۰/۲۵) زر می زند (نشر) (۰/۲۵ یا چشم (لف) (۰/۲۵) گهر می ریزد (نشر)

(۰/۲۵) (ص ۵۹)

۱۹- بیت زیر، به چه موضوعی «تلمیح» دارد؟ (۰/۵)

«یارب این آتش که بر جان من است / سرد کن زان سان که کردی بر خلیل»

۱۹- به داستان حضرت ابراهیم (ع) و گلستان شدن آتش (ص ۳۲) (۰/۵)

۲۰- با توجه به شعر و نثر زیر، تفاوت آرایه‌های «تضاد» و «متناقض نما» را بنویسید. (۰/۵)

الف) عصر جدید / عصری که هیچ اصلی / جز اصل احتمال، یقینی نیست.

ب) زمین را از آسمان نثار است و آسمان را از زمین غبار.

۲۰- «تضاد» آوردن دو امر متضاد است، بدون آنکه متناقض هم باشند، اما در متناقض نما، تضاد در یک امر است؛ نه دو امر (یا ذکر مفاهیم مشابه) (صص ۶۱-۶۰-۵۹) (۰/۵)

۲۱- با توجه به بیت «گر هزار است بلبل این باغ / همه را نغمه و ترانه یکی است» به پرسش ها پاسخ دهید:

الف) در کدام واژه، آرایه ایهام تناسب» به کار رفته است؟ (۱نمره)

ب) معانی مختلف این واژه را بنویسید.

ج) این واژه ، با کدام یک از واژه‌های بیت، تناسب دارد؟ (یک مورد)

۲۱- الف) هزار (۰/۲۵) ب) عدد هزار (۲۵/۰)، بلبل (۰/۲۵) ج) بلبل، باغ، نغمه ، ترانه (ذکر یک مورد کافی است) (۰/۲۵) (ص ۹۱)

۲۲- برای هر یک از ابیات زیر، آرایه مناسب را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۱نمره)

الف) به سرو گفت کسی میوه ای نمی آری؟ / جواب داد که آزادگان تهی دستند (لف و نشر – حسن تعلیل) ب) چشم عاشق نتوان دوخت که معشوق نبیند / پای بلبل نتوان بست که بر گل نسراید (اسلوب معادله – تضمین)

ج) چو رامین گه گهی بنواختی چنگ از شادی بر سر آب آمدی سنگ (حس آمیزی – اغراق)

د) عهد کردی که کشی فرصت خود را روزی | فرصت ار یافتی، آن عهد فراموش نکن (متناقض نما- ایهام)

۲۲- الف) حسن تعلیل (۰/۲۵) (ص ۱۱۲)

ب) اسلوب معادله (۰/۲۵) (ص ۱۱۵)

ج) اغراق (۰/۲۵) (ص ۸۹)

د) ایهام (۰/۲۵) (ص ۹۰)

۲۳- با ذکر یک دلیل ثابت کنید در بیت زیر، آرایه «اسلوب معادله » به کار رفته است. (۰/۵)

سعدی از سرزنش خلق نترسد، هیهات / غرقه در نیل چه اندیشه کند باران را »

۲۳- هر یک از دو مصراع استقلال نحوی و معنایی دارند و مصراع دوم با مفهومی محسوس در حکم مصداق و تأییدی برای مصراع اول است. شاعر بر پایه تشبیه بین دو مصراع ارتباط معنایی برقرار کرده است. (ذکر یک دلیل کافی است) (۰/۵) (صص ۱۱۴ و ۱۱۵)

۲۴- در شعر زیر: (۰/۷۵)

«رود می‌نالد جغد می خواند / غم بیاویخته با رنگ غروب / می‌تراود ز لبم قصته سرد/ دلم افسرده در این تنگ غروب»

الف) آرایه قسمت مشخص شده چه نام دارد؟

ب) چگونه به وجود این آرایه، پی برده اید؟

۲۴- الف) حس آمیزی (۰/۲۵) ب) زیرا شاعر دو حس شنوایی و لامسه را با هم آمیخته است. (۰/۵) (ص ۱۱۴)

هـ) نقد و تحلیل نظم و نثر: (۴ نمره )

۲۵- به پرسش‌های مربوط به سروده زیر از «نیما یوشیج» پاسخ دهید . (۰/۷۵)

«در شب تیره دیوانه ای کاو/ دل به رنگی گریزان سپرده / در دره سرد و خلوت نشسته/ همچو ساقه گیاهی فسرده می‌کند داستانی غم آور…»

الف) قالب این شعر چیست؟

ب) دو ویژگی این شعر را بنویسید.

۲۵- الف) نو یا نیمایی (۰/۲۵) ب) تغییر در آوردن جایگاه قافیه و کوتاهی و بلندی مصراع ها، نگاه نو و نگرش عاطفی به واقعیات ملموس – سیر آزاد تخیل – نزدیکی به ادبیات نمایشی از ویژگی‌های این شعر نیما است. (ذکر دو مورد کافی است.) (۰/۵) (ص ۷۱)

۲۶- بیت زیر از «عارف قزوینی» بیانگر چه مضمونی از شعر این شاعر دوره بازگشت و بیداری است؟ (۰/۵)

«از خون جوانان وطن لاله دمیده / از ماتم سرو قدشان سرو خمیده»

۲۶- سوز و شور شاعر نسبت به وطن، و نشان دادن دردمندی و عشق او به میهن و جوانان (ص ۱۷) (۰/۵)

۲۷ شعر انتقادی «ای قلم» که با بیت زیر آغاز می‌شود، سروده کدام یک از شاعران زیر است؟ (۰/۲۵)

«غلغلی انداختی در شهر تهران ای قلم / خوش حمایت می‌کنی از شرع قرآن ای قلم»

الف) سیداشرف الدین گیلانی

ب) فرخی یزدی

ج) ادیب الممالک فراهانی

د) ایرج میرزا

۲۷- الف یا سیداشرف الدین گیلانی (نسیم شمال) (ص ۱۶) (۰/۲۵)

۲۸- سه مورد از درون مایه‌های «نثر» دوره بیداری را بنویسید. (۰/۷۵)

۲۸- آزادی، وطن، قانون، تعلیم و تربیت جدید، توجه به مردم، دانش ها و فنون نوین (ذکر سه مورد هر کدام ۰/۲۵) (صص ۴۶-۴۵-۴۴)

۲۹- متن زیر از «سیدمحمدعلی جمال زاده» است، دو مورد از ویژگی‌های آن را بنویسید. (۰/۵)

گفت: «خوب دستگیرم شد. خاطر جمع باشید که از عهده برخواهم آمد» چندین بار درسش را تکرار کردم تا از بر شد، بعد برای تبدیل لباس و آراستن سر و وضع او را به اتاق دیگر فرستادم.»

۲۹- ۱) بسیاری از واژه ها، کنایات و اصطلاحات عامیانه در آن به کار رفته است. ۲) نثر داستانی تحت تاثیر زبان گفتار و محاوره است. ۳) کوتاهی جملات و کاربرد افعال فراوان در متن دیده می‌شود. ۴) در این متن گونه‌های نثر فنی و مصنوع جایگاهی ندارند (ذکر در مورد کافی است. هر کدام (۰/۲۵) به موارد صحیح دیگر نمره تعلق می‌گیرد) (ص ۹۸)

۳۰- با توجه به شعر زیر که سرودۀ «مهدی اخوان ثالث» است، به پرسش ها پاسخ دهید: (۰/۷۵)

«سلامت را نمی خواهند پاسخ گفت / سرها در گریبان است کسی سر برنیارد کرد پاسخ گفتن و دیدار یاران را نگه جز پیش پا را دید نتواند که ره تاریک و لغزان است و گر دست محبت سوی کس یازی به اکراه آورد دست از بغل بیرون / که سرما سخت سوزان است»

الف) دو ویژگی شعر «اخوان» را بنویسید.

ب) یک اثر از این شاعر نام ببرید.

۳۰- الف) بیان روایی و داستانی، حماسی بودن زبان، کهن گرایی، به کار گیری ترکیبات زیبا و خوش آهنگ، کاربردهای نحوی سبک خراسانی، شعر اجتماعی، انعکاس حوادث زندگی مردم در شعر. هر مورد (۰/۲۵) (ذکر دو مورد کافی است.) ب) آخر شاهنامه، زمستان، از این اوستا یا هر اثر درست دیگر. (۰/۲۵) (ذکر یک مورد کافی است) (ص ۷۲)

۳۱- در ابیات زیر، دو آرایه مشترک بیابید. (۰/۵)

۱) «بی مهر ژخت روز مرا نور نمانده است / وز عمر مرا جز شب دیجور نمانده است»

۲) چون جام شفق موج زند خون به دل من / با این همه دور از تو مرا چهره زردی است»

ایهام، تشبیه (به هر آرایه مشترک دیگر هم نمره تعلق می‌گیرد.) هر کدام (۰/۲۵) (صص ۸۹ و ۹۰)

فرجامتان نیک باد