«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: فلسفه ۲
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
تاریخ: ۱۴۰۰/۱۰/۱۱
تعداد صفحه: ۲
رشته: ادبیات و علوم انسانی – علوم و معارف اسلامی
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
ساعت شروع: ۱۰ صبح
دانش‌آموزان روزانه، بزرگسال و داوطلبان آزاد سراسر کشور در نوبت دی سال ۱۴۰۰
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
۱) تعیین کنید کدام عبارت صحیح و کدام یک غلط می‌باشد: (۱)
الف) حمل حیوان ناطق بر انسان، به دلیل نیاز دارد.
ب) افلاطون در مواردی از خداوند به عنوان «مثال خیر» یاد می‌کند.
ج) از نظر ابن سینا، برخی امور در جهان طبیعت، مصداق شرّ و بدی هستند.
د) از نظر ملاصدرا، وجود حقیقتی واحد است؛ پس جایی برای تکثر واقعی در عالم وجود ندارد.
الف) غلط (ص ۵)
ب) صحیح (ص ۳۲)
ج) غلط (ص ۸۱)
د) صحیح (ص ۹۵)
۲) جاهای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید. (۱)
الف) همه اشیائی که موجودند، واجب الوجود ……………… هستند.
بالغیر (ص ۱۱ و ۱۲)
ب) هراکلیتوس از حقیقتی به نام ……………… سخن می‌گوید که هم به معنای حقیقتی متعالی و هم نُطق و سخن و کلمه است.
لوگوس (ص ۵۴ و ۵۵)
ج) مرحله‌ای را که در آن، عقل هیچ ادراک عقلی ندارد، اما استعدادِ درک معقولات را دارد، عقلِ ……….. می‌نامند.
هیولانی (ص ۶۴)
د) از نظر فلاسفه مسلمان، «استدلال عقلی»، «شهود» و «………………»، هر سه ما را به حقیقت واحد می‌رسانند.
وحی (ص ۶۵ و ۶۶)
۳) گزینه مناسب را انتخاب کنید. (۱)
الف) کودک با استفاده از کلمه «این» یا «آن» نشان می‌دهد که به (۱: وجود / ۲: ماهیت) اشیاء پی برده است.
ب) از نظر دکارت، درک رابطه علیت توسط انسان به صورت (۱: حسی و تجربی / ۲: فطری) است.
ج) ملاصدرا، نظریه خود را که در مقابل نظر ابن سینا بود (۱: امکان ذاتی / ۲: امکان فقری) نامید.
د) علم موجودات عالم عقول یا همان فرشتگان، به حقایق اشیاء از طریق (۱: شهود / ۲: استدلال عقلی) است.
الف) ۱: وجود (ص ۳)
ب) ۲: فطری (ص ۱۵ و ۱۶)
ج) ۲: امکان فقری (ص ۴۶)
د) ۱: شهود (ص ۵۴)
۴) رابطه وجود با هر یک از مفاهیم ذکر شده در جدول، از نوع ضرورت است یا امکان یا امتناع؟ (۰/۷۵)
| دیو: | مثلثِ چهار ضلعی: | خدا: |
| الف: ؟ | ب: ؟ | ج: ؟ |
الف) امکانی
ب) امتناعی
ج) وجوبی (ضروری) (ص ۱۱)
۵) هر یک از گزاره‌های زیر، نظر کدام فیلسوف درباره خداوند است؟ (۰/۷۵)
| الف: حرکت در این عالم نیازمند یک محرکی است که خودش حرکت ندارد. ب: قبول خداوند، زندگی ما را در بستری قرار می‌دهد که آن را با ارزش می‌سازد. ج: اثبات ضرورت وجود خداوند از طریق وظایف اخلاقی امکان‌پذیر است. | ۱- ارسطو ۲- دکارت ۳- کانت ۴- کاتینگهام |
الف) ۱: ارسطو (ص ۳۴)
ب) ۴: کاتینگهام (ص ۳۸ و ۳۹)
ج) ۳: کانت (ص ۳۶)
به سؤال‌های زیر پاسخ کوتاه بدهید:
۶) یک فیلسوف مسلمان و یک فیلسوف اروپایی را که «نظریه مغایرت وجود و ماهیت» را پایه برهان خود در خداشناسی قرار داده‌اند، نام ببرید. (۰/۵)
ابن سینا – توماس آکوئیناس (ص ۶)
۷) دو مورد از معیارهای یک زندگی معنادار را از نظر فلاسفه مسلمان نام ببرید. (۰/۵)
۱- جهان را غایتمند بیابد. ۲- انسان را موجودی هدفمند بشناسد. (ص ۴۷)
۸) با توجه به فلسفه سهروردی به سؤال‌های زیر پاسخ بدهید: (۰/۷۵)
الف) نام عالم ماده یا جهان تاریکی در جغرافیای عرفانی او چیست؟
ب) تعبیری که برای خداوند به کار برده است، چه می‌باشد؟
ج) کسی که هم در صُوَر برهانی و هم در عرفان سرآمد است، چه نام دارد؟
الف) مغرب کامل (ص ۸۴)
ب) نورالانوار (ص ۸۴)
ج) حکیم متأله (ص ۸۵)
به سؤال‌های زیر، پاسخ کامل بدهید:
۹) تفاوت رابطه علیت و سایر روابط را با ذکر مثال توضیح دهید. (۰/۷۵)
علیت رابطه‌ای وجودی است، یعنی وجود یکی، ضرورتاً وابسته به وجود دیگری است؛ یعنی مانند رابطه دوستی نیست که در آن ابتدا وجود و فرد فرض می‌شود و سپس میان آن‌ها دوستی برقرار می‌گردد. (ص ۱۴)
۱۰) از نظر فلاسفه مسلمان منشأ اعتقاد به علیت چیست؟ توضیح دهید. (۱)
آنان می‌گویند همین که ذهن انسان شکل گرفت و متوجه اصل امتناع اجتماع نقیضین شد (متوجه می‌شود که وجود یک چیز با عدم آن جمع نمی‌شود)، درمی‌یابد که پدیده‌ها خود به خود به وجود نمی‌آیند؛ زیرا این‌که چیزی خودش به خودش وجود بدهد، به معنای آن است که چیزی که نیست، قبلاً هست باشد و این همان اجتماع نقیضین است که محال بودن آن بدیهی است. (ص ۱۷)
۱۱) انتقاد هیوم بر «برهان نظم» را توضیح دهید. (۱)
این برهان توانایی اثبات یک وجود ازلی و ابدی و نامتناهی را ندارد؛ این برهان فقط می‌تواند وجود یک ناظم و خالق را اثبات کند (که این جهان را اداره می‌کند)، اما این برهان نمی‌تواند اثبات کند که این ناظم (و خالق) همان خداوندی است که نیاز به علت ندارد و واجب الوجود بالذات است. (و وجودی ازلی و ابدی دارد.) (ص ۳۵)
۱۲) برهان فارابی در اثبات وجود خداوند را شرح دهید. (۱/۲۵)
فارابی می‌گوید در جهان پیرامون ما اشیایی هستند که وجودشان از خودشان نیست و معلول هستند؛ معلول نیازمند علتی مقدم بر خود است و اگر این علت هم خودش معلول و نیازمند علت باشد و آن علت هم نیازمند علتی دیگر باشد و این سلسله تا بی‌نهایت ادامه یابد و ابتدایی در کار نباشد؛ یعنی باید بی‌نهایت موجود به وجود بیاید و چنین چیزی امکان‌پذیر نیست. (ص ۴۲ و ۴۳)
۱۳) عقل نظری و عقل عملی را از نظر ارسطو با ذکر مثال تعریف کنید. (۲)
عقل از آن جهت که درباره اشیاء و موجودات و چگونگی آن‌ها بحث می‌کند، عقل نظری نام دارد؛ مانند: بحث درباره خدا و کهکشان و…
عقل از آن جهت که درباره رفتارهای اختیاری انسان‌ها و بایدها و نبایدهای او بحث می‌کند، عقل عملی نام دارد؛ مانند: انسان باید راست بگوید، نباید دروغ بگوید و… (ص ۵۵ و ۵۶)
۱۴) نظر دکارت در مورد عقل و جایگاه آن را توضیح دهید. (۱)
دکارت به همه توانایی‌های عقل مانند بدیهیات عقلی، استدلال‌های عقلی محض و نیز تجربه توجه داشت. او معتقد بود که عقل می‌تواند وجود خدا و نفس مجرد انسان و اختیار او را اثبات کند. او دیگر به عقل به عنوان یک حقیقت (عالم) برتر و متعالی در جهان (و انسان) قائل نبود. او عقل را صرفاً یک دستگاه تفکر و استدلال به حساب می‌آورد. (ص ۵۷ و ۵۸)
۱۵) یکی از اشکال مخالفت با عقل در جهان اسلام، به صورت مخالفت با فلسفه بود، پاسخ فلاسفه به این مخالفان چه بود؟ توضیح دهید. (۱/۵)
فیلسوفان در پاسخ این مخالفان می‌گویند اولاً بسیاری از نظرات سقراط و افلاطون و ارسطو با عقاید اسلامی (آموزه‌های اسلامی) سازگار است. و ثانیاً فلسفه دانش و شاخه‌ای از معرفت است که هر فردی از هر ملت و نژاد می‌تواند وارد آن شود. (ص ۶۱ و ۶۲)
۱۶) از نظر فارابی مقام و منزلت «عقل فعال» نسبت به «انسان» مانند چیست؟ توضیح دهید. (۱/۵)
مانند آفتاب است نسبت به چشم – همان‌طور که آفتاب نوربخشی می‌کند تا چشم انسان ببیند و بینا شود، عقل فعال نیز نخست چیزی به قوه عقلی آدمی می‌رساند به طوری که فعالیت عقلی برای انسان ممکن می‌شود و در نتیجه، عقل شروع به فعالیت می‌کند و به ادراک حقایق نائل می‌شود. (ص ۶۳)
۱۷) تعریفِ «طبیعت» از نظر ابن سینا چیست؟ (۱)
طبیعت مرتبه‌ای از هستی است که رو به سوی مقصدی خاص دارد و این مقصد در ذات عالم طبیعت است. (و از آن جدایی‌ناپذیر است.) (ص ۸۰)
۱۸) «اصالت ماهیت» را تعریف کرده و یک فیلسوف پیرو «اصالت ماهیت» ببرید. (۱/۲۵)
اصالت ماهیت: از میان دو مفهوم وجود و ماهیت، «ماهیت» است که اصیل و واقعی است و واقعیت خارجی مابه ازاء و مصداق ماهیت است و وجود صرفاً یک مفهوم انتزاعی ذهنی (و اعتباری) است. میرداماد معتقد به اصالت ماهیت بود. (ص ۹۳)
۱۹) مقصود ملاصدرا از «مراتب داشتن وجود» چیست؟ با ذکر تشبیهی که بیان کرده، شرح دهید. (۱/۵)
از نظر ملاصدرا هستی یک حقیقت واحد است، اما این حقیقت واحد دارای درجات، مراتب و شدت و ضعف است. و در مقام تشبیه این حقیقت واحد مانند یک کانون نور درخشان است. (ص ۹۵)
(جمع کل: ۲۰)
سربلند و پیروز باشید.
