باسمه تعالی
سؤالات امتحان نهایی درس: فارسی ۳
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
ساعت شروع: ۸ صبح
تعداد صفحه: ۴
رشته: ریاضی فیزیک و علوم تجربی
تاریخ امتحان: ۰۳/ ۰۳/ ۱۴۰۰
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
دانش‌آموزان روزانه، بزرگسال و داوطلبان آزاد سراسر کشور در نوبت خرداد ماه سال ۱۴۰۰
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
(قلمرو زبانی ۷/۵ نمره)
۱- معنی هر یک از واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۱ نمره)
الف) دیدم توطئه ما دارد می‌ماسد.
به نتیجه می‌رسد، به ثمر می‌رسد. (۰/۲۵، ص ۱۳۸)
ب) که گفتی سمن داشت اندر کنار
نوعی درخت گل، یاسمن (۰/۲۵، ص ۱۰۴)
ج) جنگ بود این با شکار آیا / میزبانی بود یا تزویر
دورویی، ریاکاری، نیرنگ، (۰/۲۵، ص ۱۱۴)
د) پیشت آید هر زمانی صد تعب
رنج و سختی، (۰/۲۵، ص ۱۲۲)
۲- در بیت‌های زیر، تفاوت معنایی واژه «دستور» را بررسی کنید. (۰/۵ نمره)
الف) چه نیکو گفت با جمشید دستور که با نادان نه شیون باد و نه سور
مشاور و وزیر، (۰/۲۵، ص ۴۸)
ب) تن ز جان و جان زتن مستور نیست لیک کس را دید جان دستور نیست
اجازه، رخصت، (۰/۲۵، ص ۴۷)
۳- املای درست را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۵ نمره)
الف) واصفان حلیه جمالش به تحیر (منصوب / منسوب)
منسوب، (۰/۲۵، ص ۱۲)
ب) گفت از (بهر / بحر) غرامت جامه‌ات بیرون کنم.
بهر، (۰/۲۵، ص ۱۹)
۴- در هریک از موارد زیر، یک نادرستی املایی بیابید و درست آن را بنویسید.
الف) همچنان که می‌توانست او، اگر می‌خواست، / کان کمند شصت خم خویش بگشاید/ و بیاندازد به بالا،…
بیندازد، (۰/۲۵، ص ۱۱۴)
ب) در کتل و گردنه یک دوجین شکم و روده مراحل مضق و بلع و هضم و تحلیل را پیموده است.
مضغ، (۰/۲۵، ص ۱۳۴)
۵- در گروه کلمه‌های زیر، دو مورد نادرستی املایی وجود دارد؛ درست هریک را بنویسید. (۰/۵ نمره)
آذرم و حیا – خار و بی‌ارزش – سورت سرمای دی – زهر شمشیر و سنان
آزرم و حیا، (۰/۲۵، ص ۱۰۰) خوار و بی ارزش، (۰/۲۵، ص ۱۰۱)
۶- در نوشته زیر، نقش دستوری واژه‌های مشخص شده را تعیین کنید. (۰/۵ نمره)
پروانه قوت از عشق آنش خورد و همه جهان، آتش بیند.»
قوت: مفعول، (۰/۲۵) آتش: مسند، (۰/۲۵، ص ۵۳)
۷- با توجه به بیت‌های زیر، درستی یا نادرستی موارد داده شده را تعیین کنید. (۰/۵ نمره)
«گفت: نزدیک است والی را سرای، آن جا شویم گفت: والی از کجا در خانه خمّار نیست؟
گفت: تا داروغه را گوییم در مسجد بخواب گفت: مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست»
الف) در بیت اول، فعل «شویم»، اسنادی و فعل «نیست»، غیراسنادی است. درست نادرست
نادرست، (۰/۲۵)
ب) در بیت دوم، «خوابگاه مردم»، یک ترکیب اضافی و «مردم بدکار» یک ترکیب وصفی است.
درست نادرست
درست، (۰/۲۵، ص ۱۹)
۸- نوع وابسته وابسته را در هریک از موارد زیر تعیین کنید. (۰/۵ نمره)
الف) متوجّه شدم که قدرتِ قلمِ نویسنده تا چه حد بوده است.
مضاف الیه مضاف الیه، (۰/۲۵، ص ۶۴)
ب) اینجا می‌توان چند حلقه چاه عمیق زد.
ممیز، (۰/۲۵، ص ۷۳)
۹- با توجه به بیت زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵ نمره)
«آن جا در آن برزخ سرد، در کوچه‌های غم و درد غیر از شب آیا چه می‌دید چشمان تار من و تو؟»
الف) نوع «واو» در مصراع اول، حرف ربط است یا عطف؟
عطف، (۰/۲۵)
ب) در مصراع دوم، کدام واژه نقش «نهاد» دارد؟
چشمان، (۰/۲۵، ص ۸۴)
۱۰- در نوشته «فکر کردم اگر پیش‌تر بروم، به حتم گم می‌شوم. بر تلّ خاکی نشستم. حتّی اگر من صدایتان نمی‌کردم، متوجه حضور من نمی‌شدید.» (۰/۵ نمره)
الف) زمان کدام فعل «مضارع التزامی» است؟
بروم، (۰/۲۵)
ب) در واژه «صدایتان»، نقش دستوری ضمیر پیوسته «تان» چیست؟
مفعول، (۰/۲۵، ص ۹۰)
۱۱- «هفت خوان را زادسرو مرو، /… آن هریوه خوب و پاک آیین روایت کرد؛ / خوان هشتم را/ من روایت می‌کنم اکنون / من که نامم ماث» (۱ نمره)
الف) گروه اسمی «آن هریوه خوب»، چه نوع نقش تبعی دارد؟
بدل، (۰/۲۵)
ب) نقش دستوری واژه «اکنون» را بنویسید.
قید، (۰/۲۵)
ج) واژه «هشتم» کدام یک از انواع وابسته‌های پسین است؟
صفت شمارشی (ترتیبی) (۰/۲۵)
د) در گروه اسمی «زادسرو مرو»، هسته را مشخص کنید.
زادسرو، (۰/۲۵، ص ۱۱۰)
۱۲- در کدام گزینه، جمله مرگب دیده می‌شود؟ (۰/۵ نمره)
الف) بی اختیار در را باز کردم و این جوان نمک نشناس را بیرون انداختم.
ب) از خوش مشربی و فضل و کمال او چیزها گفتند و نمره تلفن او را از من خواستند.
ج) آقای مصطفی خیلی معذرت خواستند که بدون خداحافظی با آقایان رفتند.
د) فوراً مسئله میهمانی و قرار با رفقا را با عیالم در میان گذاشتم.
پاسخ: ج) آقای مصطفی خیلی معذرت خواستند که بدون خداحافظی با آقایان رفتند، (۵/۰، ص ۱۴۱)
۱۳- مفهوم نشانه «ان» را در واژه‌های زیر بنویسید. (۰/۵ نمره)
الف) دیلمان:
مکان (مکان زندگی مردم دیلم)، (۰/۲۵)
ب) خواهان
صفت فاعلی، (۰۲۵، ص ۱۵۲)
(قلمرو ادبی ۴ نمره)
۱۴- نام صاحب هریک از آثار داده شده را از کمانک مقابل آن انتخاب کنید. (۰/۵ نمره)
الف) غزلواره‌ها (شکسپیر / پابلو نرودا)
شکسپیر، (۰/۲۵، ص ۱۵۵)
ب) سانتاماریا (مهرداد اوستا / سید مهدی شجاعی)
سید مهدی شجاعی، (۰/۲۵، ص ۹۳)
۱۵- از بین آثار زیر، به ترتیب یک اثر از اخوان ثالث و یک اثر از سلمان هراتی بیابید. (۰/۵ نمره)
از پاریز تا پاریس – دری به خانه خورشید – هوا را از من بگیر خنده‌ات را نه – در حیاط کوچک پاییز در زندان
در حیاط کوچک پاییز در زندان، (۰/۲۵، ص ۱۱۴) دری به خانه خورشید، (۰/۲۵، ص ۸۵)
۱۶- در هریک از موارد زیر، با توجه به بخش‌های مشخص شده، کدام آرایه ادبی دیده می‌شود؟ (۱ نمره)
الف) فراش باد صبا را گفته تا فرش زمردین بگسترد و دایه ابر بهاری را گفته تا بنات نبات پپرورد.
استعاره (با توجه به کتاب علوم و فنون ۲ اگر مجاز هم نوشته شود صحیح است) (۰/۲۵، ص ۱۲)
(ب) در دفتر زمانه فتد نامش از قلم هر ملتی که مردم صاحب قلم نداشت.
کنایه، (۰/۲۵، ص ۲۷)
ج) نهادند بر دشت هیزم دو کوه جهانی نظاره شده هم گروه
مجاز، (۰/۲۵، ص ۱۰۱)
د) تا باز کند به روی عالم دیباچه خاطرات شیرین
حس آمیزی، (۰/۲۵، ص ۹۵)
۱۷- با توجّه به منطق الطّیر عطار، هریک از پرندگان زیر، نماد چه کسانی هستند؟ (۱ نمره)
الف) بلبل:
انسان‌هایی که عاشق حقیقی نیستند و به عشق‌های دنیوی و ناپایدار دل بسته‌اند، (۰/۲۵)
ب) هدهد:
پیر و مرشد و راهنما، (۰/۲۵، ص ۹۵)
۱۸- در هریک از موارد زیر، آرایه درست را از کمانگ مقابل آن، انتخاب کنید. (۱ نمره)
الف) مستمع صاحب سخن را بر سر کار آورد / غنچه خاموش بلبل را به گفتار آورد (اسلوب معادله / حسن تعلیل)
اسلوب معادله، (۰/۲۵، ص ۴۸)
ب) یکی تازی¬ای برنشسته سیاه / همی خاک نعلش بر آمد به ماه (تناقض ا اغراق)
اغراق، (۰/۲۵، ص ۱۰۳)
ج) صد تیغ جفا بر سر و تن دید یکی چوب / تا شد تهی از خویش و نیاش نام نهادند. (تشخیص / تضمین)
تشخیص، (۰/۲۵، ص ۶۲)
د) همگنان خاموش / گرد بر گردش به کردار صدف بر گرد مروارید / پای تا سر گوش (جناس همسان / تشبیه)
تشبیه، (۰/۲۵، ص ۱۰۹)
۱۹- با توجه به سروده «آنگاه که پاهایم می‌روند و بازمی‌گردند / نان را، هوا را، روشنی را، بهار را، از من بگیر/ اما خنده‌ات را هرگز / تا چشم از دنیا نبندم» (۰/۵ نمره)
الف) یک نمونه آرایه تضاد بیابید.
می‌روند و باز می‌گردند، (۰/۲۵)
ب) مفهوم کنایه «چشم از دنیا نبندم»، چیست؟
نمیرم (تا زمانی که زنده‌ام)، (۰/۲۵، ص ۱۵۱)
(قلمرو فکری ۵/۸ نمره)
۲۰- معنی هریک از موارد زیر را به نثر روان بنویسید.
الف) سینه خواهم شرحه شرحه از فراق (۰/۵ نمره)
دلی می‌خواهم که از درد جدایی پاره پاره شده باشد. (محرمی می‌خواهم که سختی جدایی کشیده باشد) (۰/۵، ص ۴۶)
ب) امپراتوری‌های بزرگ هم مانند آدم‌های ثروتمند، معمولاً از سوء هاضمه می‌میرند. (۰/۵ نمره)
حکومت‌های بزرگ هم مانند انسان‌های ثروتمند و پرخور از زیاده خواهی نابود می‌شوند. (۰/۵، ص ۶۲)
ج) که هر چند فرزند هست ارجمند در دل شاه از اندیشه یابد گزند (۰/۵ نمره)
هر چند فرزند عزیز و گرانقدر است، اما بدگمانی به فرزند (۰/۲۵) ، دل شاه را آزرده خواهد کرد. (۰/۲۵، ص ۱۰۰)
د) طفره می‌رفتید ولی اصرارهای من، عاقبت شما را متقاعد کرد. (۰/۵ نمره)
خودداری می‌کردید (۰/۲۵) اما اصرارهای من شما را مجاب و راضی کرد. (۰/۲۵، ص ۸۹)
هـ) چون بُوَد کاقلیم ما را شاه نیست بیش از این بی شاه بودن راه نیست (۰/۷۵ نمره)
چرا سرزمین ما شاه ندارد، (۰/۵) بیش از این بدون شاه بودن شایسته نیست؛ (۰/۲۵، ص ۱۲۰)
و) این بدبخت‌ها سال آزگار یک بار برایشان چنین پایی می افتد و شکم‌ها را مدتی است صابون زده‌اند که کباب بخورند. (۰/۷۵ نمره)
این بدبخت‌ها هر سال طولانی (۰/۲۵) یک بار برایشان چنین موقعیتی پیش می‌آید (۰/۲۵) و مدتی است انتظار کشیده‌اند (گرسنگی کشیده‌اند، به خود وعده داده‌اند) که کباب بخورند. (۰/۲۵)
ز) آیا چیزی در مخیّله آدمی می‌گنجد که بتواند آن را بنگارد / اما جان صادق من آن را برای تو ترسیم نکرده باشد؟ (۰/۵ نمره)
فکرو خیالی در ذهن انسان نمی‌گنجد که بتواند آن را بنویسد (۰/۲۵) اما روح راستگو و درست کردار من آن را برای تو، ای عشق جاودانی به تصویر نکشیده باشد. (۰/۲۵، ص ۱۵۵)
به پرسش‌های مربوط به درک مطلب پاسخ دهید.
۲۱- در نوشته زیر، منظور از «به طریق انبساط »، چیست؟ (۰/۵ نمره)
«یکی از یاران به طریق انبساط گفت: از این بوستان که بودی، ما را چه تحفه کرامت کردی؟»
به شیوه صمیمی و خودمانی، (۰/۵، ص ۱۳)
۲۲- با توجه به شعر «دماوندیه»، منظور از بخش‌های مشخّص شده در بیت‌های زیر چیست؟ (۰/۵ نمره)
«پنهان مکن آتش درون را زین سوخته جان شنو یکی پند
گر آتش دل نهفته داری سوزد جانت به جانت سوگند»
سوخته جان: شاعر (ملک الشعرای بهار)، (۰/۲۵) ، آتش: خشم، اعتراض (۰/۲۵، ص ۳۵)
۲۳- از مقایسه سروده سهراب سپهری با نوشته زیر، چه مفهوم مشترکی دریافت می‌شود؟ (۰/۵ نمره)
* «من نمازم را وقتی می‌خوانم / که اذانش را باد گفته باشد سر گلدسته سرو / من نمازم را پی تکبیرالاحرام علف می‌خوانم/»
* در کویر خدا حضور دارد… و حتّی درختش، غارش، کوهش، هر صخره سنگش و سنگریزه‌اش آیات وحی را بر لب دارد.»
همه موجودات در حال تسبیح خداوند هستند. (یسبح لله ما فی السموات و ما فی الأرض) (۰/۵، ص ۷۶)
۲۴- در بیت زیر، منظور از «نسیم سحرخیز» و «باغ» چیست؟ (۰/۵ نمره)
«با این نسیم سحرخیز، برخیز اگر جان سپردیم در باغ می‌ماند ای دوست، گل یادگار من و تو»
نسیم سحرخیز: انقلاب و قیام مردم، (۰/۲۵) باغ: وطن، کشور، (۰/۲۵، ص ۸۵)
۲۵- بیت زیر بر چه مفهومی تأکید دارد؟ (۰/۵ نمره)
«چو بخشایش پاک یزدان بود دم آتش و آب یکسان بود»
لطف و عنایت حق، انسان را از آسیب‌ها در امان نگه می‌دارد. (آتش سوزان مثل آب، سرد می‌شود) (۰/۵، ص ۱۰۴)
۲۶- در سروده زیر، منظور شاعر از «حدیث آشنای نقّال» چیست؟ (۰/۵ نمره)
«مرد نقّال – آن صدایش گرم، نایش گرم / آن سکوتش ساکت و گیرا / و دمش چونان حدیث آشنایش گرم / راه می‌رفت و سخن می‌گفت»
داستان‌های شاهنامه (حماسه ملی ایران)، (۰/۵، ص ۱۱۴)
۲۷- در نوشته زیر، منظور نویسنده از مثل «چند مرده حلّاجی» چیست؟(۰/۵ نمره)
«مصطفی جان، می‌خواهم امروز نشان بدهی چند مرده حلّاجی و از زیر سنگ هم شده یک غاز برای ما پیدا کنی.»
میزان قدرت و توانایی تو چه قدر است. (۰/۵، ص ۱۳۴)
۲۸- با توجه به سروده زیر، یکی از ویژگی‌های عشق جاودانی را بنویسید. (۰/۵ نمره)
«هر روز باید ذکری واحد را مکرر بخوانم / و آنچه را قدیمی است، قدیمی ندانم: «که تو از آن منی و من از آن تو»، / این گونه است که عشق جاودانی همواره معشوق را جوان می‌بیند»
یکی از این دو مورد: عشق قدیم را هر چه قدر قدیمی باشد، کهنه و بی ارزش نمی‌شمارد یا همواره معشوق را جوان می‌بیند. (۰/۵، ص ۱۵۵)
۲۹- با توجّه به هفت وادی عرفانی منطق الطیر، هریک از بیت‌های ردیف نخست، با کدام بیت در ردیف دوم، یاد آور وادی مشترکی است؟ (در ردیف دوم، یک بیت اضافی است) (۰/۵ نمره)
| ردیف | نخست | ردیف | دوم |
| ۱ | روی‌ها چون زین بیابان درکنند جمله سر از یک بیابان برکنند | الف | هریکی بینا شود بر قدر خویش بازیابد در حقیقت صدر خویش |
| ۲ | دل چه بندی در این سرای مجاز همت پست کی رسد به فراز | ب | چشم بگشا به گلستان و ببین جلوه آب صاف در گل و خار |
| ج | مال اینجا بایدت انداختن ملک اینجا بایدت در باختن |
۱- ب، (۰/۲۵، ص ۱۲۳)
۲- ج، (۰/۲۵، ص ۱۲۷)
توجه: مصححان محترم، خداقوت! لطفاً به پاسخ‌های درست مشابه نمره اختصاص دهید.
موفق باشیدـ
