«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: فلسفه ۲
رشته: ادبیات و علوم انسانی
ساعت شروع: ۸ صبح
تاریخ امتحان: ۱۳۹۹/٠۲/۲۴
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
تعداد صفحه: ۳
دانش‌آموزان روزانه، سراسر کشور در نوبت خرداد سال ۱۳۹۹
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
الف) بخش الزامی
۱) تعیین کنید کدام عبارت صحیح و کدام یک غلط می‌باشد؟ (۱/۲۵)
الف) وجود، وجه اختصاصی موجودات و ماهیت وجه مشترک آن‌ها می‌باشد.
غلط (ص ۳)
ب) از نظر ابن‌سینا، بی‌نهایت شدنِ تعدادِ اشیاء جهان، نیاز آن‌ها را به واجب الوجود بالذات برطرف نمی‌سازد.
درست (ص ۱۲)
ج) به نظر «تیلور»، افلاطون ابداع‌کننده خداشناسی فلسفی است.
درست (ص ۳۳)
د) به عقیده فیلسوفان مسلمان، اثبات وجود خدا از طریق استدلال عقلی امکان‌پذیر است.
درست (ص ۴۰)
هـ) وجود علت بر وجود معلول مقدم است و وجود علت مشروط به وجود معلول می‌باشد.
غلط (ص ۴۱)
۲) جاهای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید: (۱/۲۵)
الف) حالت یک معلول را که ذاتاً ………………….. است، می‌توان به دو کفه ترازو تشبیه کرد که در حالت تساوی هستند.
ممکن الوجود (ص ۲۱)
ب) به هر یک از عواملی که در پدید آمدن یک معلول دخالت دارند، علتِ ………………….. می‌گویند.
ناقصه (ص ۲۶)
ج) از نظر فارابی، در ابتدای سلسله علت‌ها و معلول‌ها، علتی وجود دارد که وابسته به دیگری نیست، یعنی خودش ………………….. و ………………….. موجودات دیگر است.
واجب الوجود – عله العلل (ص ۴۲)
د) فیلسوفان الهی معتقدند که عقول (یا فرشتگان) حقایق اشیاء را از طریقِ ………………….. درک می‌کنند.
شهود (ص ۵۰)
۳) گزینه درست را انتخاب نمایید: (۱)
الف) کدام اصل، پایه برهان وجوب و امکانِ ابن سینا قرار گرفته است؟
۱) مغایرت وجود و ماهیت
۲) تقدم علت بر معلول
۱) مغایرت وجود و ماهیت (ص ۶)
ب) اگر کسی بگوید در برخی موارد، در عین وجود علت تامه، معلول به وجود نمی‌آید، این فرد، «اتفاق» به کدام معنا را پذیرفته است؟
۱) نفی علیت
۲) نفی ضرورت
۲) نفی ضرورت (ص ۲۶)
ج) استدلال دکارت برای اثبات وجود خدا، مبتنی بر کدام مورد است؟
۱) داشتن تصور از خالقی نامتناهی
۲) داشتن وجدان اخلاقی
۱) داشتن تصور از خالقی نامتناهی (ص ۳۵)
د) اولین فیلسوفی که عقل را به «نظری و عملی» تقسیم کرد که بود؟
۱) ارسطو
۲) افلاطون
۱) ارسطو (ص ۵۳)
۴) هر یک از عبارات زیر عقیده کدام فیلسوف است؟ (۰/۵)
| الف) «در سوی دیگر نوعی از هستی است که نه می‌زاید و نه از میان می‌رود.» | ۱) کرکگور |
| ب) «ایمان هدیه‌ای الهی است که خداوند به انسان عطا می‌کند.» | ۲) کانت |
| ۳) افلاطون |
الف) ۳) افلاطون (ص ۳۴)
ب) ۱) کرکگور (ص ۳۸)
به سؤال‌های زیر پاسخ کوتاه بدهید:
۵) دو فیلسوف تجربه‌گرای اروپایی نام ببرید که می‌گفتند: «یا خدایی نیست و یا ما نمی‌توانیم وجود او را ثابت کنیم». (۰/۵)
هیوم – اوگوست کنت (ص ۳۷)
۶) دو مورد از معیارهای یک زندگی معنادار از نظر فلاسفه مسلمان را بنویسید. (۰/۵)
۱- جهان را غایتمند بیابد و آن را توضیح دهد.
۲- انسان را موجودی هدفمند بشناسد و این هدف را مشخص کند. (ص ۴۴)
۷) افلاطون عقلی را که عقل انسان برای فهم امور باید به آن متصل شود، با دو نام معرفی نموده، آن‌ها را بنویسید. (۰/۵)
عقل کلی – عقل جهانی (ص ۵۲)
به سؤال‌های زیر، پاسخ کامل بدهید:
۸) تفاوت حملِ «حیوان ناطق» بر انسان با حملِ «موجود» بر انسان چیست؟ توضیح دهید. (۱)
در عبارت «انسان حیوان ناطق است»، حمل حیوان ناطق در انسان یک حمل ضروری است و به دلیل نیاز ندارد، اما حمل وجود بر انسان در عبارت «انسان موجود است» رابطه‌ای ضروری نیست و به دلیل نیاز دارد. (ص ۵)
۹) نظریه فقر وجودی یا امکان فقری را کدام فیلسوف مسلمان مطرح نموده است؟ آن را شرح دهید. (۱/۲۵)
ملاصدرا / اگر به واقعیات نگاه کنیم، می‌بینیم که این واقعیات عین وابستگی و نیازند. وی این وابستگی را امکان فقری یا فقر وجودی نامید. این فقر و نیاز باید به منبعی متصل باشد که از غنای ذاتی برخوردار است و آن غنی بالذات همان خداوند است. (ص ۱۳)
۱۰) به نظر فیلسوفان مسلمان چرا یک پدیده نمی‌تواند خود به خود و بدون علت به وجود آید؟ (۰/۷۵)
زیرا این‌که چیزی خودش به خودش وجود بدهد، به معنای آن است که چیزی که نیست، باشد و این همان اجتماع نقیضین است که محال است. (ص ۱۹)
۱۱) نظر دیوید هیوم را درباره «علیت» با ذکر مثال شرح دهید. (۱/۵)
دیوید هیوم می‌گوید مثلاً بر اثر تکرار مشاهده خورشید و روشن شدن زمین، در ذهن ما چنین تداعی می‌شود که خورشید علت روشن شدن زمین است و این تداعی چیزی جز یک امر روانی ناشی از توالی پدیده‌ها نیست. (ص ۱۸)
۱۲) کدام دسته از فیلسوفان، «اتفاق» را به معنای «نفی غایتمندی» قبول ندارند؟ نظر آن‌ها را شرح دهید. (۱)
آن دسته از فلاسفه که علاوه بر لوازم اصل علیت به عله العلل معتقدند می‌گویند هر فرایندِ طبیعی هدف خاصی را تعقیب می‌کند و سرمنزلی تعیین شده دارد، اگرچه انسان‌ها به دلیل محدودیت‌های علمی نتوانند این اهداف را کشف کنند. (ص ۲۷)
۱۳) از نظر هیوم مهم‌ترین برهان فیلسوفان الهی کدام است و دلیل ناتوانی آن برهان، برای اثبات یک وجود ازلی و ابدی و نامتناهی چیست؟ (۱)
زیرا بر اساس نظم موجود جهان، حداکثر می‌توان یک ناظم و مدیر را اثبات کرد اما نمی‌توان به یک خالق نامتناهی واجب الوجود رسید. (ص ۳۶)
۱۴) کدام فیلسوف یونانِ باستان از حقیقتی به نام «لوگوس» سخن گفته؟ معنای آن را در نزد وی شرح دهید. (۱/۵)
هراکلیتوس / لوگوس در نزد او هم به معنای عقل است و هم نطق. کلمه و سخن در نزد او ظهور و پرتو عقل است. عقل همان حقیقتی است که هم جهان و اشیاء ظهور او هستند و هم کلمات و سخن و به نظر او اشیاء عالم همان کلمات عقل و بیان علم و حکمت او هستند. (ص ۵۱)
۱۵) به چه دلیل در دوره دوم حاکمیت کلیسا در اروپا، حکمای مسیحی به تبیین عقلانی مسائل دینی روی آوردند و نتیجه آن چه بود؟ (۱)
در این دوره، حکمای مسیحی تحت تأثیر مطالعه کتاب‌های ابن سینا و ابن رشد و سایر فیلسوفان مسلمان، به عقل و تبیین عقلانی مسائل دینی روی آوردند، اما از آن‌جا که این توجه با مبانی اولیه کلیسای کاتولیک سازگاری نداشت، منجر به حاکمیت عقل در مقابل دین شد. (ص ۵۴)
۱۶) کدام عقیده کانت، تحولی عظیم در کارکرد عقل به وجود آورد و او وظیفه عقل را چه چیزی می‌دانست؟ (۱/۵)
به نظر کانت مفاهیمی مانند وجود، ضرورت، امکان و علیت، ساختار ذهن انسان‌اند و عقل و ذهن، اشیاء خارجی را در این ساختار درک می‌کند. او عقل را به امری بدل کرد که مفاهیم ذهنی را شناسایی می‌کند. (ص ۵۴)
ب) بخش انتخابی
۱۷) رابطه امتناعی را با ذکر مثال تعریف کنید. (۱)
اگر در قضیه‌ای برقراری ارتباط میان موضوع و محمول غیر ممکن باشد، رابطه آن‌ها امتناعی است. مثلاً «عدد هشت فرد است» (یا هر مثال درست دیگر) (ص ۱۰)
۱۸) سنخیت علت و معلول را با ذکر مثال تعریف کنید. (۱)
انسان علاوه بر این‌که درک می‌کند که هر حادثه علتی دارد، درک می‌کند که هر معلولی از هر علتی پدید نمی‌آید، بلکه هر معلولی از علت خاصی صادر می‌شود. مثلاً برای باسواد شدن باید درس خواند. (یا هر مثال درست دیگر) (ص ۲۰)
۱۹) نظر دموکریتوس درباره ماده اولیه تشکیل‌دهنده جهان و نحوه پیدایش عناصر و اشیاء فعلی در جهان را بنویسید. (۱)
او معتقد بود که ماده اولیه تشکیل‌دهنده جهان، اتم‌ها و ذرات ریز تجزیه‌ناپذیر و غیر قابل تقسیمی هستند که در فضای غیر متناهی پراکنده بودند و برخورد اتفاقی این ذرات سرگردان سبب پیدایش عناصر و اشیاء فعلی در جهان شده است. (ص ۲۳)
۲۰) تعریف عشق را از نظر ابن سینا بنویسید. (۱)
هر یک از ممکنات به واسطه حقیقت وجودش، همیشه مشتاق کمالات و خیرات است و بر حسب فطرت خود از بدی‌ها گریزان است. همین اشتیاق ذاتی و ذوق فطری را که سبب بقای ممکنات و مخلوقات است، عشق می‌نامیم. (ص ۴۵)
۲۱) فیلسوفان مسلمان به کسانی که با فلسفه به دلیل یونانی بودن و عدم سازگاری آن با عقاید اسلامی مخالفت می‌کنند، چه پاسخی می‌دهند؟ توضیح دهید. (۱)
در پاسخ به این ایراد، فلاسفه می‌گویند جدا از این‌که بسیاری از آراء فیلسوفان یونان با آموزه‌های اسلامی سازگاری دارد، باید توجه کنیم که فلسفه شاخه‌ای از معرفت است که هر فردی از هر ملت و نژاد می‌تواند وارد این شاخه از دانش بشود. (ص ۵۸)
۲۲) مدینه فاضله را از نظر فارابی تعریف کرده و تفاوت آن را با مدینه جاهله بنویسید. (۱)
مدینه‌ای که مردم آن به اموری مشغول و به فضایلی آراسته‌اند که مدینه را به سوی سعادت می‌برد. تفاوت آن با مدینه جاهله در هدف آن است. (ص ۷۱)
۲۳) با توجه به جغرافیای عرفانیِ سهروردی، مفاهیم زیر را تعریف کنید: (۱)
الف) مشرق جهان:
نور محض یا محل فرشتگان مقرب است.
ب) مغرب وُسطی:
در میان مشرق محض و مغرب کامل قرار دارد که در آن نور و ظلمت به هم آمیخته‌اند. (ص ۸۰)
۲۴) معنای این نظر که «وجود حقیقتی مشکک است را توضیح دهید. (۱)
یعنی این‌که وجود حقیقتی واحد است، اما این حقیقت واحد، مراتب و درجاتی عالی دارد. شدت و ضعف وجود مانند شدت و ضعف در نور است. (ص ۸۷)
«سربلندی شما در دنیا و آخرت آرزوی ماست.»
