جانوری که سیستم عصبی خود را میخورد؛ آب دزدک دریایی و ساندویچ مغز
آبدزدک دریایی (tunicate) جانوری دریازی کوچک با پوشش سیلیسی است که از زیر شاخههای دم طنابداران به حساب میآید.
لارو این موجود که در اقیانوس شنا میکند، دارای یک رشته عصبی در پشت جانور است که در سر آن تودهای از سلولهای عصبی (وزیکول عصبی) قرار دارد. در نقطهای از زندگی، این جانور به روی یک تخته سنگ متصل میشود و بقیه عمر خود را به صورت ساکن طی میکند. در این زمان آبدزدک اکثر ساختارهای عصبی خود را به عنوان غذا هضم میکند [آیا دلیل دیگری ندارد؛ در ادامه در این باره صحبت خواهیم کرد…]. وجود چنین مثالهایی باعث شده تا برخی دانشمندان مانند دنیل ویلپورت (Daniel Welport) مهمترین دلیل وجود مغز در موجودات را حرکت عنوان کند.
منبع: کتاب آناتومی بالینی دستگاه عصبی؛ نویسنده پروفسور محمدتقی جغتایی و دیگران
نگاه به دیگر به این رفتار آب دزدک دریایی
اتو کانیبالیسم
«اُتو کانیبالیسم» به پدیدهای اطلاق میشود که موجودی از بدن خودش تغذیه کند. این اتفاق به شکل ضعیف شدهای در انسان هنگام جویدن ناخن قابل مشاهده است، اما برخی از موجودات زنده پا را فراتر گذاشته و بخش بزرگتری از بدن خودشان را میل میکنند!
طبیعت بیرحم است. شکی در آن نیست. برخی از موجودات برای تغذیه، تولیدمثل و حتی سرگرمی از انواع شکنجههای مخوف علیه موجودات دیگر استفاده میکنند.«همنوعخواری» یا کانیبالیسم بین برخی از گونههای دنیای حیوانات رواج دارد؛ بدان معنا که یک جانور، عضو دیگر گونه خود را برای تغذیه و یا تصاحب قدرت میخورد.
اما یک رفتار عجیب دیگر در بین موجودات زنده مشاهده میشود: گاهی اوقات برخی از حیوانات بخشی از بدن خودشان را میخورند. این رفتار بسیار عجیب «خودخواری» یا اُتو کانیبالیسم (autocannibalism) نامیده میشود.
ویلیام ترل نیز پاسخ داد: «آب دزدک دریایی مغز خودش را به عنوان یکی از مراحل چرخه حیاتش میخورد.»
آب دزدک دریایی (Sea squirts) از زیرشاخههای دُمطنابداران به حساب آمده و جانورانی دریازی کوچک با پوششی سیلیسی هستند. بدن این جانور دارای یک کیسه و دو لوله برای ورود و خروج آب میباشد که تصفیه آب در داخل کیسه آن صورت میگیرد. آنها به لحاظ ساختار کاملاً ساده بوده و در اقیانوس زیست میکند.
زندگی آنها به شکل یک لارو شناگر آغاز شده و ظاهرشان نیز شبیه بچه وزغ است. هر لاروْ سپس به صخره یا یک سطح دیگر متصل شده و پس از آن دیگر هرگز تکان نمیخورد. آب دزدک دریایی درست شبیه کرم پیلهساز، متحمل دگردیسی شدیدی شده و کاملاً متفاوت میشود. یک آب دزدک دریایی بالغ چیزی شبیه کیسه برآمده است که از طریق فیلتر کردن آبهای مجاور تغذیه میکند.
سبک زندگی متفاوت لارو آب دزدک دریایی و نمونه بالغ آن بدان معناست که این جانوران از لحاظ داخلی نیز کاملاً تغییر میکند.
جان بیشاب، عضو انجمن بیولوژیکی جانوران دریایی، در پاسخ به سوال ما گفت: «بدن لارو آب دزدک دریایی ساختار کاملاً سادهای دارد: یک رشته عصبی در پشت این جانور قرار دارد که شبیه ستون فقرات جانوران پیچیدهتر از لحاظ ساختاری است. در سر این رشته عصبی، تودهای از یاختههای عصبی یا «وزیکول مغزی» و همچنین اندامهایی برای درک نور و جاذبه وجود دارد که به جانور کمک میکند محلی برای ادامه زندگی پیدا کند.»
بیشاپ در ادامه میگوید: «اما اکثر آن ساختار همزمان با بلوغ جانور از بین میرود، زیرا آب دزدک دریایی بالغ برای ادامه زندگی دیگر نیازی به اندامهای حسی، رشته عصبی و یا حتی دُمش ندارد و به همین دلیل آنها را مجدداً میمکد. سپس وزیکول مغزی این جانور ساکن به توده مغزی بدل شده که فقط در امر تغذیه آن را یاری میکند.»
رفتار آب دزدک دریایی آنقدرها که به نظر میرسد «خون خوارانه» نیست! اینگونه نیست که جانور فقط مغز سادهاش را «بخورد» یا «هضم کند،» چرا که آن را به اندام مفیدتری تبدیل میکند.