«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: فارسی ۳
رشته: کلیه رشته‌ها
تعداد صفحه: ۴
ساعت شروع: ۱۰ صبح
تاریخ امتحان: ۱۳۹۷/۱۰/۰۹
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
مرکز سنجش آموزش و پرورش دانش‌آموزان بزرگسال و داوطلبان آزاد سراسر کشور در نوبت دی ماه سال ۱۳۹۷
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
قلمرو زبانی (۷ نمره)
الف) معنی واژه (۱/۵ نمره)
معنی واژه‌های مشخص شده را با توجه به شعر و نثر زیر بنویسید.
الف) تو نماینده فضلی تو سزاوار ثنایی (۰/۲۵)
ستایش – سپاس (ص ۱۰)
ب) همه حضّار یک صدا تصدیق کردند که تخلّصی بس به جاست. (۰/۲۵)
آنان که در جایی یا مجلسی حضور دارند، حاضران (درس ۱۶ ص ۱۳۷)
ج) احداث یک خاکریز دوجداره را تنها راه حل می‌دانست. (۰/۲۵)
ساخته شدن (ص ۳۱)
۲) با توجه به موارد زیر برای هر یک از واژگان داخل جدول، یک «معادل معنایی» بنویسید. (۰/۵)
الف) همچو نی زهری و تریاقی که دید؟ / همچو نی دمساز و مشتاقی که دید؟
ب) من آن شب در آن موضع حاضر بودم و شما را چراغ فرا می‌‌داشتم و مادرت را اعانت میکردم.
| ردیف | معنا | واژه معادل |
| ۱ | مونس | |
| ۲ | یاری |
۱- دمساز (درس ۶ ص ۴۷) ۲- اعانت (ص ۱۲۸)
۳) معنی کدام واژه نادرست است؟ (۰/۲۵)
الف) تاب: فروغ
ب) مباهات: سرافرازی
سرحد: مرز
صحیفه: منظره
«د» یا «صحیفه» (درس ۱۸ ص ۱۵۵)
ب) املای واژه (۱/۵ نمره)
۴) در هر یک از ابیات و عبارات زیر کدام واژه داخل کمانک از نظر املایی درست است؟ (۰/۷۵)
الف) تنها برای تعلیم گرفتن، (شبه – شبح) شما را در تاریکی تعقیب میکردم.
ب) برجسته‌‌ترین شاگرد (حوزه – حوضه) ادیب بزرگ بود.
ج) داشتم می‌‌گفتم، آن شب نیز (صورتِ – سورتِ) سرمای دی بیدادها می‌‌کرد.
الف) شبح (درس ۱۱ ص ۹۰)
ب) حوزه (درس ۹ ص ۷۱)
ج) سورت (درس ۱۳ ص ۱۰۹)
۵) در هر یک از موارد زیر، شکل درست واژه‌های نادرست املایی را بنویسید. (۰/۵)
الف) هنگام چریق آفتاب در شهر سیرجان اتراق می‌کردیم.
ب) اگر کوه آتش بود بِسپَرم ازین تنگ خار است اگر بگذرم
الف) چریغ (درس ۸ ص ۶۰)
ب) خوار (درس ۱۲ ص ۱۰۱)
۶) در بین کلمات زیر، کدام واژه اهمیت املایی دارد؟ (۰/۲۵)
الف) شرف‌یاب
ب) خستگان
ج) مکاید
د) ماجرا
«ب» یا «خستگان» (ص ۸۷)
ج) دستور (۴ نمره)
۷) با توجه به متن زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۱)
«بخند، زیرا خنده تو / برای دستان من، / شمشیری است آخته/ خنده تو، در پاییز/ در کناره دریا / موج کف‌آلوده‌اش را / باید برافرازد.»
الف) ترکیب «موج کف‌آلوده»، «وصفی» است یا «اضافی»؟
ب) نقش دستوری واژه «شمشیر» چیست؟
ج) یک «گروه اسمی متممی» بنویسید.
د) کدام واژه داخل کمانک در مورد «زمان دقیق فعل» «برافرازد» درست است؟ (مضارع التزامی – مضارع اخباری)
الف) وصفی
ب) مسند
ج) دستان من یا پاییز یا کناره دریا (یک مورد)
د) مضارع التزامی (درس ۱۷ ص ۱۵۰-۱۵۱)
۸) در شعر: «چه حرف تازه‌‌ای برای گفتن مانده است یا چه چیز تازه‌‌ای برای نوشتن / که بتواند عشق مرا یا سجایای ارزشمند تو را بازگو کند؟» (۰/۵)
الف) چند گروه اسمی «مفعولی» وجود دارد؟
ب) نوع حرف ربط «یا» را بنویسید.
الف) دو گروه اسمی مفعولی یا «عشق مرا» و «سجایای ارزشمند تو»
ب) همپایگی (درس ۱۸ ص ۱۵۵)
۹) با توجه به عبارت زیر به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۱)
«نامه را معلم کلاس سوم، برایم نوشته بود؛ به یاد گذشته‌‌ها و خاطرات پاریز.»
الف) در گروه اسمی «معلم کلاس سوم»، «هسته» کدام کلمه است؟
ب) نوع «وابسته وابسته» این گروه اسمی را بنویسید.
ج) کدام واژه نقش «تبعی» دارد؟
الف) هسته: معلم
ب) صفتِ مضاف الیه
ج) خاطرات (درس ۸ ص ۶۴)
۱۰) عبارت زیر چند جمله دارد؟ (۰/۲۵)
«لحظه عزیز و شورانگیزی بود؛ لحظه‌‌ای که هر سال از نخستین دم بهار، بی‌‌صبرانه چشم به راهش بودیم و تابستان وصال، امیدبخش و مهربان می‌آمد.»
سه جمله (درس ۹ ص ۷۱)
۱۱) مصراع: «جامه‌ای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن» را از از شیوه بلاغی به شیوه عادی برگردانید. (۰/۷۵)
جامعه‌ای کاو بهر وطن غرقه به خون نشود (درس ۳ ص ۲۶)
۱۲) در مصراع «امروز خورشید در دشت، آیینه‌دار من و تو» (۰/۵)
الف) کدام واژه حذف شده است؟
ب) نوع حذف آن چیست؟
الف) است یا فعل
ب) حذف به قرینه معنوی (درس ۱۰ ص ۸۴)
قلمرو ادبی (۵ نمره)
الف) آرایه‌های ادبی (۳ نمره)
۱۳) در بیتِ «ای مشتِ زمین بر آسمان شو / بر وی بنواز ضربتی چند» واژگان مشخص شده چه آرایه‌ای را پدید می‌آورند؟ (۰/۵)
مراعات النظیر (شبکه معنایی) (درس ۵ ص ۳۴)
۱۴) در عبارت‌های زیر، مفهوم کنایه‌های مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
الف) پیداست که تا چه حد از چنین کاری بیم داشتم اما دل به دریا زدم و به اتاق درس وارد شدم.
ب) می‌خواهم امروز نشان بدهی که چند مرده حلّاجی.
الف) شجاع شدم یا نترسیدم (ص ۱۵۷)
ب) چقدر توانایی داری (دست ۱۶ ص ۱۳۳-۱۳۴)
۱۵) کدام یک از ابیات گروه «الف» با آرایه‌های گروه «ب» ارتباط دارد؟ (در گروه «ب» یک مورد اضافی است) (۱)
| ردیف | الف | ب |
| ۱ | هر چه موجودند، از روحانی و جسمانی، طالب کمال‌اند. | حس‌آمیزی |
| ۲ | به دستور فرمود تا ساروان هیون آرد از دشت، صد کاروان | اسلوب معادله |
| ۳ | عشق بر یک فرش بنشاند گدا و شاه را سیل، یکسان می‌کند پست و بلند راه را | تضاد |
| ۴ | از شامّه قوی شما تشخیص بوی حمله غریب نیست. | حُسن تعلیل |
| جناس |
۱- تضاد (درس ۷ ص ۵۲)
۲- جناس (درس ۱۲ ص ۱۰۱)
۳- اسلوب معادله (درس ۶ ص ۴۱)
۴- حس‌آمیزی (درس ۱۱ ص ۸۹)
۱۶) در عبارت «عصاره تاکی به قدرتِ او شهدِ فایق شده و تخمِ خرمایی به تربیتش نخلِ باسق گشته.» واژگان «سجع» را بنویسید. (۰/۵)
فایق/ باسق (شده و گشته هم می‌تواند سجع باشد) (درس ۱ ساعت ۱۲)
۱۷) با توجه به عبارت زیر، «باز» نماد چه کسانی است؟ (۰/۵)
آن‌گاه باز شکاری چنین گفت: «من بسیار کوشیده‌ام تا روی دست شاهان جا گرفته‌ام. پیوسته با آنان بوده‌ام، چه جای آن است که من دست شاهان بگذارم و در بیابان‌های بی‌آب و علف در جست و جوی سیمرغ سرگردان شوم؟»
نماد انسان‌های جاه‌طلب و طالب مقام و منصب (درس ۱۴ ص ۱۲۱)
ب) شعر حفظی (۲ نمره)
۱۸) مصراع‌های کدام بیت «جابه‌جا» نوشته شده است؟ (۰/۲۵)
الف) لبخند گاه گاهت، صبح ستاره باران آیینه نگاهت، پیوند صبح و ساحل
ب) پیش از من و تو بسیار بودند و نقش بستند دیوار زندگی را زین گونه یادگاران
«الف» یا «لبخند گاه گاهت، صبح ستاره‌باران / آیینه نگاهت، پیوند صبح و ساحل» (ص ۵۷)
۱۹) مصراع اول این بیت چیست؟ «……………………………………. باید که خاک درگهِ اهل هنر شوی» (۰/۵)
الف) در مکتب حقایق پیش ادیب عشق
ب) گر در سرت هوای وصال است حافظا
«ب» یا «گر در سرت هوای وصال است حافظا» (ص ۲۴-۲۳)
۲۰) مصراع دوم بیت را بنویسید. «حُسن شهادت از همه حُسنی فراتر است ……………………………….» (۰/۵)
ای محسن شهید من، ای حُسن بی‌گناه (ص ۹۷)
۲۱) بیت: «تو بودم کردی …………………………………./ …………………………………………………» را کامل کنید. (۰/۷۵)
تو بودم کردی از نابودی و با مهر پروردی / فدای نام تو بود و نبودم میهن ای میهن (ص ۱۱۷)
قلمرو فکری (۸ نمره)
الف) معنی و مفهوم نثر (۲ نمره)
۲۲) معنی و مفهوم عبارات زیر را به نثر روان بنویسید. (۱)
الف) سجده بهترین حالتی بود که می‌توانست مرا با خاک همسطح و یکسان کند.
من با سجده، خود را مانند خاک در برابر عظمت پروردگار، پست و کوچک می‌کنم. (درس ۱۱ ص ۹۰)
ب) مرغان جملگی بهانه‌ها یک سو نهادند.
همه پرندگان (مرغان)، بهانه‌ها را کنار گذاشتند (رها کردند) (درس ۱۴ ص ۱۲۲)
۲۳) در هر یک از عبارات زیر مفهوم قسمت‌های مشخص شده را بنویسید.
الف) عشق، آتش است، هر جا که باشد، جز او رخت، دیگری ننهد. (۰/۵)
هر جایی که عشق باشد هیچ چیز دیگری از عشق وجود نخواهد داشت یا فقط عشق مقیم می‌شود. (وجود پیدا می‌کند) (درس ۷ ص ۵۳)
ب) بوی گُلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت. (۰/۲۵)
اختیارم را از دست دادم. (درس ۱ ص ۱۴)
۲۴) مفهوم جمله: «در کویر، خدا حضور دارد» چیست؟ (۰/۲۵)
در کویر، معنویت وجود دارد. (درس ۹ ص ۷۱)
ب) معنی و مفهوم شعر (۲ نمره)
۲۵) معنی و مفهوم اشعار زیر را به فارسی روان بنویسید.
الف) پهلوانِ هفت خوان، اکنون / طعمه دام و دهان خوان هشتم بود (۰/۵)
رستم در چاه نیرنگ و حیله (شغاد) افتاد و کشته شد. (درس ۱۳ ص ۱۱۲)
ب) بباید زدن سنگ را بر سبوی (۰/۵)
باید (برای تشخیص خطاکار بودن یا نبودن آن دو نفر) آن‌ها را آزمایش کنیم. (درس ۱۲ ص ۱۰۰)
۲۶) معنی و مفهوم قسمت‌های مشخص شده را در اشعار زیر بنویسید.
الف) گفت: مستی، زان سبب افتان و خیزان می‌روی گفت: جُرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست (۰/۵)
اوضاع جامعه نابه‌سامان (نامساعد) است. (درس ۲ ص ۱۹)
ب) بفکن ز پی این اساس تزویر بگسل ز هم این نژاد و پیوند (۰/۵)
پایه و بنیان این همه مکر و فریب را نابود کند. (درس ۵ ص ۳۵)
ج) درک مطلب (۴ نمره)
۲۷) مقصود از «راه پیچ در پیچ»، در بیت زیر چیست؟ (۰/۵)
«به راه این امید پیچ در پیچ مرا لطف تو می‌باید، دگر هیچ»
راه دشوار و پر از سختی عشق (ص ۱۶۳)
۲۸) مفهوم مشترک ابیات زیر را بنویسید. (۰/۵)
الف) یک دم غریق بحر خدا شو گمان مبر کز آب هفت بحر به یک موی تر شوی
ب) بنیاد هستی تو چو زیر و زبر شود در دل مدار هیچ که زیر و زبر شوی
اگر به خدا باور و توجه قلبی داری، دل کندن تو از علایق مادی (دنیوی) موجب رسیدن تو به حیات معنوی و روحانی می‌گردد. (یا مفاهیم مشابه) (ص ۲۳)
۲۹) «این نخستین بار شاید بود / کان کلید گنج مروارید او گم شد / ناگهان انگار/ بر لب آن چاه / سایه‌‌ای را دید / او شغاد، آن نابرادر بود»
الف) مقصود از «گنج مروارید» چیست؟ (۰/۲۵)
ب) «شغاد» نماد چه کسانی است؟ (۰/۲۵)
الف) لبخند (درس ۱۳ ص ۱۱۳)
ب) نماد انسان‌های ناجوانمرد و حیله‌گر
۳۰) مصراع «چه غم دیوار امت را که باشد چون تو پشتیبان؟» چه مفهومی دارد؟ (۰/۵)
امت مسلمان با یاری (شفاعت) پیامبر اکرم (ص) دلگرم (امیدوار) و شکست‌ناپذیر می‌گردند. (درس ۱ ص ۱۳)
۳۱) بیت «چشم بگشا به گلستان و ببین جلوه آبِ صاف در گل و خار» یادآور کدام «وادی عرفان» است؟ (۰/۲۵)
توحید یا وادی پنجم (درس ۱۴ ص ۱۲۷) (اگر به «وحدت وجود» اشاره شد، نمره تعلق بگیرد.)
۳۲) مقصود از عبارت «چون تیری که از شست رفته، باز نمی‌گردد» چیست؟ (۰/۵)
کاری که از دست و اختیار خارج شد و قابل جبران نیست. (درس ۱۶ ص ۱۳۹)
۳۳) با توجه به عبارت زیر دو پایه رسیدن به «عشق» را بنویسید. (۰/۵)
«پس اول پایه معرفت است و دوم پایه محبت و سیم پایه، عشق. و به عالَم نتوان رسیدن تا از معرفت و محبت دو پایه نردبان نسازد.»
معرفت – محبت (درس ۷ ص ۵۲)
۳۴) در بیت «نی حدیث راه پر خون می‌کند/ قصه‌های عشق مجنون می‌کند» مقصود از «راه پر خون» چیست؟ (۰/۵)
راه دشوار و پرخطر عشق (درس ۶ ص ۴۷)
۳۵) در عبارت زیر، «نفس گرفت» چه مفهومی را بیان می‌کند؟ (۰/۲۵)
«به جلو نگاه کرد، تا جایی که چشم کار می‌‌کرد هیچ‌کس دیده نمی‌شد، نفس گرفت و دوباره با تمام سرعت دوید.»
نفس تازه کرد (ص ۱۴۵)
(جمع نمره: ۲۰)
«فرجامتان نیک باد.»
