دعای مطالعه [ نمایش ]
بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ
خدایا مرا بیرون آور از تاریکىهاى وهم،
وَ اَکْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ
و به نور فهم گرامى ام بدار،
اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ
خدایا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا،
وَانْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
و خزانههاى علومت را بر ما باز کن به امید رحمتت اى مهربانترین مهربانان.
» بیماری‌های اعصاب محیطی
» » نوروپاتی عصب صورتی (Facial Nerve Neuropathy)
نوروپاتی عصب صورتی
اتیولوژی:
درگیری عصب صورتی (Facial nerve یا عصب جمجمه‌ای هفتم – CN VII) می‌تواند ایدیوپاتیک یا ثانویه به علل مختلف باشد:
۱. ایدیوپاتیک:
شایع‌ترین نوع فلج محیطی عصب صورتی، فلج بل (Bell’s palsy) است. این نوع فلج اغلب بدون علت مشخص رخ می‌دهد، اما شواهدی از فعال شدن مجدد ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) در گانگلیون ژنیکوله در بسیاری از بیماران وجود دارد.
۲. ثانویه:
برخی شرایط می‌توانند به صورت ثانویه باعث درگیری عصب صورتی شوند، از جمله:
-
عفونت‌ها: مانند اوتیت میانی (Otitis media)، ایدز (AIDS)، بیماری لایم (Lyme disease)
-
تومورها: مانند تومورهای عصب صورتی و تومورهای زاویه پل-مخچه
-
تروما: نظیر شکستگی استخوان پتروس یا قطع عصب حین جراحی قاعده جمجمه
-
بیماری‌های سیستمیک یا التهابی: مانند سارکوئیدوز (Sarcoidosis)، سندرم رامزی هانت (Ramsay Hunt syndrome)، و سندروم گیلن باره (Guillain-Barré syndrome)
ریسک فاکتورها:
دو عامل مهم مستعدکننده فلج بل عبارت‌اند از:
-
بارداری (Pregnancy)
-
دیابت (Diabetes mellitus)
تظاهرات بالینی:
۱. درد اطراف گوش که ممکن است قبل از شروع فلج یا همزمان با آن بروز کند.
۲. فلج کامل یا ناقص یک نیمه صورت (معمولاً با درگیری عضلات پیشانی، پلک و دهان همراه است).
۳. اختلال چشایی در دوسوم قدامی زبان در صورت آسیب به شاخه Chorda tympani
۴. کاهش ترشح بزاق از غدد ساب‌ماندیبولار و ساب‌لینگوال (در اثر آسیب به شاخه‌های مربوطه)
5. کاهش ترشح اشک اگر شاخه Greater superficial petrosal nerve آسیب دیده باشد.
6. هیپراکوزیس (Hyperacusis): حساسیت به صدا به علت فلج عضله استاپدیوس (Stapedius)
بررسی آزمایشگاهی:
نوار عصب و عضله (EMG) از روز پنجم به بعد به تشخیص کمک کرده و اطلاعاتی درباره پیش‌آگهی می‌دهد.
سیر بیماری:
اکثر بیماران طی چند روز تا چند هفته بهبودی کامل پیدا می‌کنند.
نکته بالینی مهم:
اگر در حین بازسازی عصب، فیبرهای مربوط به غدد بزاقی اشتباهاً به غده اشکی متصل شوند، بیمار دچار پدیده “اشک تمساح (Crocodile tears)” خواهد شد که هنگام غذا خوردن منجر به اشک‌ریزش می‌شود.
درمان:
۱. آسیکلوویر (Acyclovir): برای مهار ویروس‌های تب‌خال
۲. پردنیزولون (Prednisolone): در دوز بالا (۶۰ میلی‌گرم روزانه) برای ۷ روز، سپس قطع تدریجی طی یک هفته
نکته: تجویز همزمان استروئید و آسیکلوویر هنوز مورد توافق همه متخصصان نیست.
پیش‌آگهی و عوامل بدترکننده:
عواملی که با پیش‌آگهی بدتر همراه‌اند شامل:
۱. درد شدید گوش در شروع بیماری
۲. فلج کامل اولیه
۳. یافته‌های EMG مانند:
الف) فیبریلاسیون (Fibrillation potentials) نشان‌دهنده آسیب آکسون
ب) عدم وجود پاسخ عضلانی در انقباض ارادی
ج) کاهش شدید پتانسیل حرکتی (کمتر از ۱۰٪ سمت سالم)
جمع‌بندی:
نوروپاتی عصب صورتی ممکن است به صورت ایدیوپاتیک (فلج بل) یا ثانویه به علل مختلف بروز کند. علائم آن ترکیبی از فلج عضلات صورت و اختلالات حسی-ترشحی است. درمان با استروئید و در مواردی داروهای ضدویروسی آغاز می‌شود و اکثریت بیماران طی چند هفته بهبودی کامل می‌یابند، مگر آن‌که عوامل خطر بالا وجود داشته باشند.
پرسش‌هایی درباره نوروپاتی عصب صورتی
آقای ۳۰ ساله‌ای بدون سابقه بیماری قبلی با فلج عصب صورتی و درد گوش راست مراجعه کرده و از اختلال حس چشایی قدام زبان نیز شکایت دارد. اقدام تشخیصی ارجح کدام است؟
(پرانترنی اسفند ۹۳ – قطب ۱ کشوری [دانشگاه گیلان و مازندران])
الف) اتوسکوپی گوش راست
ب) LP
ج) EMG بعد از روز پنجم
د) تست شیرمر
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ج
پاسخ تشریحی:
فلج عصب صورتی (Facial Nerve Palsy) به دو نوع محیطی (Peripheral) و مرکزی (Central) تقسیم می‌شود. در نوع محیطی، تمام عضلات یک نیمه صورت درگیر می‌شوند، در حالی که در نوع مرکزی، فقط عضلات قسمت تحتانی صورت مبتلا هستند.
فلج بل (Bell’s Palsy) شایع‌ترین علت فلج محیطی عصب صورتی است و اغلب ایدیوپاتیک است اما ممکن است به دنبال فعال شدن مجدد ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ در گانگلیون ژنیکوله رخ دهد.
علائم بالینی کلیدی شامل:
-
فلج عضلات یک نیمه صورت
-
درد گوش یا اطراف آن
-
اختلال حس چشایی در قسمت قدامی زبان به‌دلیل درگیری شاخه کوردا تیمپانی (Chorda Tympani)
-
اختلال در ترشح اشک یا بزاق بسته به محل آسیب
-
درگیری ممکن است با هیپراکوزیس (Hyperacusis) همراه باشد.
برای تعیین شدت آسیب به عصب صورتی و پیش‌آگهی آن، نوار عصب و عضله (EMG) بعد از روز پنجم توصیه می‌شود.
بررسی گزینه‌ها
الف) اتوسکوپی گوش راست
در صورتی که شک به ضایعه گوش میانی یا خارجی (مثل اوتیت) یا وجود وزیکول‌های هرپسی در کانال شنوایی وجود داشته باشد، این معاینه مفید است. ولی در این بیمار که علائم بیشتر در چارچوب فلج بل مطرح است، ابزار اولیه تشخیص نیست.
ب) LP (پونکسیون کمری)
در ارزیابی موارد مشکوک به عفونت سیستم عصبی مرکزی یا نوروپاتی دمیلینه‌کننده مانند گیلن‌باره کاربرد دارد. در این بیمار علامتی از درگیری منتشر اعصاب محیطی یا CNS وجود ندارد و اندیکاسیون فوری ندارد.
ج) EMG بعد از روز پنجم
این گزینه اقدام تشخیصی ارجح است، چون می‌تواند شدت آسیب عصب را مشخص کرده، به پیش‌بینی پیش‌آگهی کمک کند. لازم به ذکر است که قبل از روز پنجم، تغییرات دژنراتیو آکسون ظاهر نمی‌شوند، بنابراین بررسی باید با تأخیر انجام شود.
د) تست شیرمر (Schirmer test)
برای ارزیابی ترشح اشک و تشخیص آسیب به شاخه Greater petrosal nerve عصب فاسیال استفاده می‌شود. اگرچه در برخی موارد مفید است، ولی برای تشخیص اولیه و تعیین شدت آسیب ارجح نیست.
نتیجه‌گیری و پاسخ گزینه‌ای
با توجه به شرح حال بیمار (فلج محیطی عصب صورتی، درد گوش، و اختلال حس چشایی قدامی زبان)، تشخیص فلج بل مطرح است. اقدام تشخیصی ارجح برای ارزیابی شدت و پیش‌آگهی بیماری، الکترومیوگرافی (EMG) پس از روز پنجم است.
پاسخ صحیح: گزینه ج) EMG بعد از روز پنجم
»» تمامی کتاب
