سوالات امتحان نهایی علوم اجتماعی رشته علوم تجربی شهریور ۱۳۹۹

باسمه تعالی

سؤالات امتحان نهایی درس: علوم اجتماعی

پایه: دوازدهم دوره دوم متوسطه

مدت امتحان: ۸۰ دقیقه

رشته: ریاضی فیزیک – علوم تجربی

تعداد صفحه: ۳

تاریخ امتحان: 1399/05/26

ساعت شروع: ۸ صبح

دانش آموزان روزانه سراسر کشور در نوبت شهریورماه سال ۱۳۹۹

مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی

الف) بخش الزامی

دانش آموزان عزیز به سؤالات ۱ تا ۱۲ (جهت کسب ۱۶ نمره) پاسخ دهید.

1- در عبارات زیر موارد صحیح و غلط را مشخص کنید: (2 نمره)

الف) بسته شدن ناخود آگاه چشم در مواجهه با خطر، کنش فردی محسوب می‌شود.

غلط (ص 4)

ب) آداب و رسوم عروسی و عزاداری، از مصادیق فرهنگ به شمار می‌آید.

صحیح (ص 16)

ج) هرجامعه ای بر اساس هویت خود، با طبیعت و بدن آدمی تعامل می‌کند.

صحیح (ص 36)

د) در نخستین رویاروییها، قدرت اقتصادی و فرهنگی جوامع غربی، جوامع اسلامی را به خودختگی فرهنگی دچار ساخت.

غلط (ص 61)

2- جاهای خالی را با عبارات مناسب پر کنید: (2 نمره)

الف) قرار گرفتن بر سر دو راهی، یکی از ویژگی‌های کنش را نشان می‌دهد. آن ویژگی، ……………. بودن کنش است.

ارادی (ص 3)

ب) ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی از طریق …………………….. تحقق می‌یابند.

کنش اجتماعی (ص 12)

ج) امر به معروف و نهی از منکر از جمله راهکارهای اسلام برای …………………… و کنترل اجتماعی است.

جامعه پذیری (ص 43)

د) اگر فرهنگی که اعتبار اجتماعی خود را از دست می‌دهد، فرهنگ حق باشد و جهت تغییرات به سوی فرهنگ باطل باشد، تحول فرهنگی ………………. است.

منفی (ص 52)

3- سؤالات چهار گزینه‌ای: (2 نمره)

الف) کدام گزینه در مورد پیامدهای ارادی و غیرارادی کنش صحیح است؟

1- پیامدهای ارادی کنش، قطعی و حتمی‌اند اما پیامدهای غیرارادی کنش، احتمالی‌اند.

2- پیامدهای ارادی، کنش نیستند بلکه نتیجه طبیعی کنش‌اند.

3- عوض شدن هوای کلاس بعد از باز کردن پنجره، پیامد ارادی کنش است.

4- پیامدهای غیرارادی کنش قطعی هستند؛ یعنی حتماً انجام می‌شوند.

گزینه 4 (پیامد غیرارادی) (ص 6)

ب) عبارت زیر نشانگر رابطه میان کدامیک از ابعاد هویت بر یکدیگر است؟

“یک انسان با تقوا، جهانی را تغییر می‌دهد.”

1- جسمانی بر نفسانی

۲- نفسانی بر اجتماعی

۳- جسمانی براجتماعی

4- اجتماعی بر نفسانی

گزینه 2 (نفسانی بر اجتماعی) (ص 12)

ج) اگر شخصی شغل خود را تغییر دهد اما شغل جدید، موقعیت اجتماعی او را تغییر ندهد، تحرک اجتماعی …………….. دارد.

1- میان نسلی نزولی

۲- افقى

3- درون نسلی صعودی

۴ – نزولی

گزینه 2 (افقی) (ص 45)

د) هویت فرهنگی جامعه بر اساس …………………….. آن شکل می‌گیرد.

1- آرمان‌ها و ارزش¬های

2- هنجارها و عقاید

۳- عقاید و ارزش‌های

۴- هنجارها و نمادهای

گزینه 3 (عقاید و ارزش‌ها) (ص 51)

4- به سؤالات زیر پاسخ کوتاه دهید. (2 نمره)

الف) دو ابزار مهم شناخت عقاید و ارزش‌ها را نام ببرید.

عقل و وحی (ص 27)

ب) وجود نظریات متفاوت در باره‌ی هویت نشانه چیست؟

نشانه این است که امکان خطا و اشتباه در شناخت هویت وجود دارد. (ص 38)

ج) جامعه برای پیشگیری از کج‌روی، های اجتماعی و کنترل آنها چه روش‌هایی به کار می‌گیرد؟ ( ذکر دو مورد)

تبلیغ و اقناع – تشویق و پاداش – تنبیه و مجازات (2 مورد کافی است) (ص 43)

د) متفکران ایرانی در نقد رویکرد تقلیدی به فرهنگ غرب، چه کتابهایی تدوین کردند؟ ( ذکر دو مورد)

غرب زدگی – بازگشت به خویشتن – خدمات متقابل اسلام و ایران – فطرت (ذکر دو مورد کافی است ص ۶۱)

5- هر یک از تعاریف ستون اول به کدام یک از مفاهیم ستون دوم اشاره دارد؟ (۱ مورد اضافی است)

تعاریف	مفاهیم
الف) جامعه خودباخته‌ای که در مواجهه با جامعه دیگر، هویت فرهنگی خود را از یاد می‌برد.	1- از خودبیگانگی فرهنگی
ب) فرهنگ‌هایی که مانع شناخت انسان از عالم و آدم می‌شوند.	2- از خودبیگانگی فطری
ج) جامعه‌ای که اعضای آن در گزینش عناصر فرهنگی جامعه دیگر، حالت فعال و خلاق خود را از دست داده‌اند.	3- از خودبیگانگی
د) بیگانه شدن انسان از خودش.	4- خودباختگی فرهنگی
	5- ازخودبیگانگی تاریخی

الف) 5

ب) 2

ج) 4

د) 3 (ص 54- 55)

سؤالات تشریحی

6- چرا پدیده‌های اجتماعی معنادارند؟ (1 نمره)

پدیده‌های اجتماعی را انسان‌ها در ارتباط با یکدیگر به وجود می‌آورند و چون افراد با آگاهی، اراده و هدف عمل می‌کنند، پدیده‌های اجتماعی معنا دارند. (ص 12)

7- لایه‌های سطحی و عمیق فرهنگ را مقایسه کنید. (1 نمره)

لایه‌های سطحی (هنجارها و نمادها) امکان تغییر بیشتری دارند.

لایه‌های عمیق ( عقاید و ارزش‌ها) کمتر در معرض تغییر قرار می‌گیرند و تأثیرات همه جانبه و فراگیردارند و در مقایسه با هنجارها و نمادها اهمیت بیشتری دارند. به همین دلیل، تغییرات اساسی در لایه‌های عمیق فرهنگ آن را به فرهنگ دیگری تبدیل می‌کند. برای هر قسمت ذکر دو ویژگی کافی است) (ص ۱۶)

8- تفاوت فرهنگ حق و فرهنگ باطل را بنویسید. (1 نمره)

بخش‌هایی از فرهنگ که از نظر علمی صحیح و مطابق فطرت انسان باشد، فرهنگ حق و بخش‌هایی که از نظر علمی قابل دفاع نباشد و بر اساس خرافات شکل گرفته باشد، فرهنگ باطل است. ( ص 26)

9- آیا فرصت‌های پیش روی افراد برای تحرک اجتماعی و کسب هویتهای جدید در جوامع مختلف، یکسان است؟ توضیح دهید. (1 نمره)

یکسان نیست. هر جامعه‌ای به تناسب عقاید و ارزش‌های خود، برخی تحرک‌های اجتماعی و تغییرات هویتی را تشویق و برخی دیگر را منع می‌کند؛ برخی هویت‌ها را می‌پذیرد و برخی دیگر را نمی‌پذیرد. (ص ۴۶)

10- هویت فرهنگی جامعه تا چه زمانی دوام می‌آورد؟ چه زمانی تداوم فرهنگی آن با چالش مواجه می‌شود؟ (1 نمره)

هویت فرهنگی جامعه تا زمانی دوام می‌آورد که عقاید و ارزش‌های مربوط به آن مورد پذیرش اعضای جامعه و برای آنها مهم باشد. هر گاه عقاید و ارزش‌ها، اهمیت و اعتبار خود را نزد اعضای یک جامعه از دست بدهند، تداوم هویت فرهنگی آن جامعه با چالش مواجه می‌شود. (ص 51)

11- جوامع اسلامی از جمله ایران، با هجوم نظامی و سیاسی اقوام مختلف مواجه شده‌اند؛ جهان اسلام چگونه با این هجمه‌ها ها مقابله کرد؟ ( ذکر دو مورد) (1 نمره)

1: در جنگ‌های صلیبی، مهاجمان را دفع کردند. (ذکر دو مورد)

۲: در حمله مغول، مهاجمان را درون فرهنگ خود جذب و هضم کردند

۳: مواجهه فرهنگ جدید غرب با جوامع و فرهنگ اسلامی تجربه جدیدی است که هنوز به پایان خود نرسیده است. (ص ۶۰)

12- انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری بر جوامع اسلامی داشته است؟ (1 نمره)

جوامع اسلامی با الهام گرفتن از انقلاب اسلامی ایران، هویت خود را بیرون از تصاویری که فرهنگ غربی القا می‌کرد، جست وجو می‌کنند و به این ترتیب، اسلام به عنوان یک قطب فرهنگی جدید در جهان ظاهر می‌شود. (ص ۶۴)

ب) بخش انتخابی

دانش آموز عزیز جهت کسب ۴ نمره، از سؤالات ۱۳ تا ۲۰ فقط ۴ سؤال را به دلخواه پاسخ دهید.

13- مرز و محدوده فرهنگ آرمانی و فرهنگ واقعی بر چه اساس تغییر می‌کند؟ توضیح دهید. (1 نمره)

مرز و محدوده فرهنگ آرمانی و فرهنگ واقعی بر اساس عمل مردم تغییر می‌کند هر اندازه مردم مطابق آرمان‌ها و ارزش‌ها عمل کنند، به همان اندازه، آرمان‌ها وارد فرهنگ واقعی می‌شوند. (ص ۲۴)

14- ویژگی‌های هویتی اکتسابی و انتسابی را با مثال مقایسه کنید. (1 نمره)

انتسابی: ما در شکل گیری بعضی ویژگی‌های هویتی نقشی نداریم مانند مکان یا زمان تولد یا دختر و پسر بودن.

اکتسابی: بسیاری از ویژگی‌های هویتی را خودمان شکل می‌دهیم یا در شکل گیری آنها نقش و سهم زیادی داریم مانند صفات اخلاقی و روانی (هر مثال صحیح دیگر، نمره دارد) (ص 33)

زبان فارسی به دلیل مشارکت فعال ایرانیان در حیات فکری جهان اسلام، از محدوده زبان سیاسی مشترک اقوام ایرانی فراتر رفت و به عنوان زبان دوم جهان اسلام، در مناطق مختلف جهان اسلام، گسترش یافت. (ص 59)

16- نمودار زیر را کامل کنید. (1 نمره)

بیرونی و درونی. درونی شامل:  »» ابداعات و نو آوری های مثبت و منفی افراد و»»» کاستی‌ها و بن بست های درون فرهنگ. (ص 52 کتاب)

17- تبعیت اراده یک انسان از انسان دیگر به چند صورت انجام می‌پذیرد؟ نام برده و شرح دهید. (1 نمره)

1– تبعیت با کراهت؛ تبعیتی است که ناشی از تهدید و ترس باشد

2- تبعیت با رضایت؛ تبعیتی است که با رضایت و مبل درونی همراه است. (ص ۶۹)

18- نظام سیاسی لیبرال دموکراسی را تعریف کنید. (1 نمره)

لیبرال دموکراسی نوعی نظام سیاسی است که ادعا می‌کند با خواست و اراده اکثریت مردم سازمان می‌یابد این نظام سیاسی هیچ حقیقت و فضیلتی را به رسمیت نمی‌شناسد و حکومتی دنیوی و این جهانی است. (ص ۷۴)

19- چرا تأمین جمعیت مناسب برای یک جامعه مسئله‌ای هویتی است؟ (1 نمره)

جمعیتی که جامعه زمینه ساز گسترش فرهنگ آن است کاهش جمعیتی که جامعه امکان تسلط جوامع و فرهنگ‌های دیگر بر آن جامعه را فراهم می‌آورد از این رو تأمین جمعیت مناسب برای یک جامعه، مسئله‌ای هویتی است. (ص ۷۷)

20- چرا جوامع غربی علیه ایران جنگ اقتصادی تمام عیاری به راه انداخته‌اند؟ (1 نمره)

برخی از کشورهای سلطه گر غرب که از سویی اقتصاد را اساس همه چیز می‌پندارند و از سوی دیگر، تمامی شیوه‌های غیراقتصادی را نابود شده می‌بینند، پاشنه آشیل ایران اسلامی را اقتصاد می‌دانند؛ از این رو جنگ اقتصادی تمام عیاری را علیه کشور ما به راه انداخته‌اند. (ص 81)

جمع نمره 24

“به پاسخ‌هایی که از نظر مصحح محترم به راهنمای تصحیح نزدیک است نمره تعلق می‌گیرد.”

سربلند و پیروز باشید