باسمه تعالی
سؤالات امتحان نهایی درس: فارسی۳
رشته: کلیه رشته‌ها
تاریخ امتحان: ۱۳۹۹/۰۵/۰۶
تعداد صفحه: ۴
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
ساعت شروع: ۸ صبح
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
دانش آموزان روزانه سراسر کشور در نوبت شهریور ماه سال ۱۳۹۹
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
دانش آموز عزیز، به سؤالات ۱ تا ۲۷ جهت کسب (۱۶ نمره) پاسخ دهید.
قلمرو زبانی (۵/۵ نمره)
۱- معنی هریک از واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۱ نمره)
الف) تخم خرمایی به تربیتش نخل باسق گشته
بلند، بالیده، (ص ۱۲، ۰/۲۵ نمره)
ب) بخروش چو شرزه شیر ارغند
خشمگین و قهرآلود، (ص ۳۵، ۰/۲۵ نمره)
ج) پروانه قوت از عشق آتش خورد.
خوراک، رمق، نیرو، (ص ۵۳، ۰/۲۵ نمره)
د) آسمان، تفرجگاه مردم کویر است.
گردشگاه، تماشاگاه، (ص ۷۳، ۰/۲۵ نمره)
۲- واژه «طاق» در جمله «دیوارهای کهن روم که هنوز طاق ضربی دروازه‌های آن باقی است»، با همین واژه در کدام مصراع هم معنی است؟ (۰/۲۵ نمره)
الف) طاق پذیر است عشق، جفت نخواهد حریف
ب) چون ابروی معشوقان با طاق و رواق است
گزینه ب، (ص ۶۵، ۰/۲۵ نمره)
۳- در بیت زیر، کدام واژه متضاد واژه «شاد» است؟ (۰/۲۵ نمره)
«چو بشنید خسرو، از آن شاد گشت روانش ز اندیشه آزاد گشت»
واژه اندیشه، (ص ۱۰۵، ۰/۲۵ نمره)
۴- املای درست را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۵ نمره)
الف) می دانید که من بیش از همه ( مُصر – مُسر) بودم در شنیدن حرف‌های شما.
مُصر، (ص ۸۸، ۰/۲۵ نمره)
ب) غرق غباریم و (قربت – غربت) با من بیا سمت باران
غربت، (ص ۸۴، ۰/۲۵ نمره)
۵- در همه گزینه‌ها به جز گزینه ……… نادرستی املایی دیده می‌شود. (۰/۲۵ نمره)
۱) آخرین رمغ هایشان را در آخرین فشنگ‌هایشان می‌ریختند.
۲) آن شب نیز / صورت سرمای دی، بیدادها می‌کرد.
۳) طاووس نیز چنین عذر آورد که من مرغی بهشتی‌ام.
۴) اما سیاوش که آذرم و حیا و پاکدامنی آموخته است، تن به گناه نمی‌سپارد.
گزینه ۳، (ص ۱۲۱، ۰/۲۵ نمره)
۶- در گروه کلمه‌های زیر، سه مورد نادرستی املایی وجود دارد؛ درست هریک را بنویسید. (۰/۷۵ نمره)
حریوه خوب و پاک آیین – فخر و مباهات – طلالؤ پرشکوه – تمایل و خاسته – شرحه شرحه و پاره پاره – تماشا و نظاره
حریره: هریوه، (ص ۱۱۰، ۰/۲۵ نمره)
طلالؤ: تلألؤ، (ص ۷۳، ۰/۲۵ نمره)
خاسته: خواسته، (ص ۹۲، ۰/۲۵ نمره)
۷- فعل «ساخت»، در مصراع «فشد تنگ دل، جنگ آتش بساخت»، با همین واژه در کدام گزینه کاربرد معنایی یکسانی دارد؟ (۰/۲۵ نمره)
۱) او در مراغه رصدخانه‌ای بزرگ ساخت.
۲) آن نامدار لشگری عظیم ساخت.
۳) استاد موسیقی، آهنگ زیبایی ساخت.
۴) او با ناملایمات زندگی ساخت.
گزینه ۲، (ص ۱۰۵، ۰/۲۵ نمره)
۸- در نمونه‌های زیر، نوع وابسته وابسته مشخص شده را بنویسید.
الف) برنامه کدام سفر؟
الف) صفت مضاف الیه ، (ص ۶۷، ۰/۲۵ نمره)
ب) دوست بسیار مهربان
ب) قید صفت، (ص ۷۴، ۰/۲۵ نمره)
۹- با توجه به ابیات زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۷۵ نمره)
«سیاوش چنین گفت کای شهریار که دوزخ مرا زین سخن گشت خوار
پر اندیشه شد جان کاووس کی ز فرزند و سودابه نیک پی»
الف) کدام واژه در نقش منادا به کار رفته است؟
شهریار (۰/۲۵ نمره)
ب) کارکرد «را» در بیت اول چیست؟
حرف اضافه: (۰/۲۵ نمره)
ج) یک ترکیب اضافی در بیت دوم بیابید و بنویسید.
ترکیب اضافی: جان کاووس کی (ص ۱۰۱، ۰/۲۵ نمره)
۱۰- با توجه به نوشته زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۱ نمره)
«برف کوه هنوز آب نشده است. گل و گیاه، پشم گوسفندان را رنگین کرده است. نامه برادر با من همان کرد که شعر و چنگ رودکی با امیر سامانی.»
الف) ساختار دستوری کدام جمله مطابق با الگوی «نهاد + مفعول + مسند + فعل» است؟
گل و گیاه پشم گوسفندان را رنگین کرده است (۰/۲۵ نمره)
ب) نوع «واو»، بین واژه‌های شعر و چنگ» ربط است یا عطف؟
واو عطف (۰/۲۵ نمره)
ج) زمان فعل «نشده است». ماضی نقلی است یا التزامی؟
ماضی نقلی (۰/۲۵ نمره)
د) در این عبارت، حذف فعل به قرینه لفظی است یا معنوی؟
قرینه لفظی (ص ۸۱، ۰/۲۵ نمره)
قلمروادبی (۴نمره)
۱۱- در بیت‌های زیر، جاهای خالی را با مصراع یا واژه‌های مناسب کامل کنید. (۱/۵ نمره)
الف) ای مهربان‌تر از برگ در بوسه‌های باران ………………………………………………………………………..
بیداری ستاره در چشم جویباران، (ص ۵۷، ۰/۵ نمره)
ب) حُسن شهادت از همه حسنی فراتر است …………………………………………………………………………
ب) ای محسن شهید من ای حسن بی گناه، (ص ۹۷، ۰/۲۵ نمره)
ج) اگر مستم اگر هوشیار ……………………….. به سوی تو بود روی سجودم …………………………….
اگر خوابم اگر بیدار (۰/۲۵ نمره)؛ میهن ای میهن! (ص ۱۱۷، ۰/۲۵ نمره)
۱۲- آرایه ذکر شده در مقابل همه ابیات، به جز گزینه ………………………….. درست است. (۰/۲۵ نمره)
۱) گفت مستی زان سبب افتان و خیزان می‌روی گفت جرم راه رفتن نیست ره هموار نیست (حسن تعلیل) ۲) شانه می‌آید به کار زلف در آشفتگی آشنایان را در ایام پریشانی بپرس (اسلوب معادله)
۳) چو خواهی که پیدا کنی گفت و گوی بباید زدن سنگ را بر سبوی (کنایه)
۴) عاشق آن باشد که چون آتش بود گرم رو سوزنده و سرکش بود (تشبیه)
گزینه ۱، (ص ۱۹، ۰/۲۵ نمره)
۱۳- در هریک از سروده‌های ستون اول، کدام یک از آرایه‌های ستون دوم دیده می‌شود؟ (یک بیت در ستون اول اضافی است) (۱ نمره)
| ستون اول | ستون دوم |
| ۱ محرم این هوش جز بیهوش نیست/ مر زبان را مشتری جز گوش نیست | ایهام |
| ۲ بر لب آن چاه/ سایه‌ای را دید/ او شغاد آن نابرادر بود که درون چه نگه می‌کرد | اسلوب معادله |
| ۳ رخ شاه کاووس پر شرم دید/ سخن گفتنش با پسر نرم دید | حسن تعلیل |
| ۴ جامه‌ای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن/ بدر آن جامه که ننگ تن و کم از کفن است | حس آمیزی |
| ۵ تا چشم بشر نبیندت روی ابنهفته به ابر چهر دلبند |
۱) اسلوب معادله ، (ص ۴۷، ۰/۲۵ نمره)
۲) ایهام ، (ص ۱۱۳، ۰/۲۵ نمره)
۳) حس آمیزی، (ص ۱۰۳، ۰/۲۵ نمره)
۵) حسن تعلیل (ص ۳۴، ۰/۲۵ نمره)
۱۴- در بیت زیر، «شب» نماد چه مفهومی است؟
«آن جا در آن برزخ سرد در کوچه‌های غم و درد غیر از شب آیا چه می‌دید چشمان تار من و تو» (۰/۲۵ نمره)
ظلم و ستم، (ص ۸۴، ۰/۲۵ نمره)
۱۵- در عبارت «بدان که از جمله نام‌های حسن یکی جمال است و یکی کمال.» کدام واژه‌ها «سجع» دارند؟ (۰/۵ نمره)
جمال و کمال (ص ۵۲، ۰/۲۵ نمره)
۱۶- نام پدید آورنده هریک از آثار زیر را بنویسید. (۰/۵ نمره)
الف) در حیاط کوچک پاییز در زندان:
اخوان ثالث، (ص ۱۱۴، ۰/۲۵ نمره)
ب) تذکره الأولیا:
عطار، (ص ۶۹، ۰/۲۵ نمره)
قلمرو فکری (۶/۵ نمره)
معنی هریک از موارد زیر را به نثر روان بنویسید.
۱۷- هر نفسی که فرو می‌رود ممد حیات است و چون برمی آید، مفرّح ذات (۱ نمره)
هر نفسی که پایین می‌رود ( دم) (۰/۲۵ نمره) یاری کننده زندگی است(۰/۲۵ نمره)، و هنگامی که بالا می‌آید (بازدم) (۰/۲۵ نمره) شادی بخش وجود است. (ص ۱۲، ۰/۲۵ نمره)
۱۸- هرکسی از ظن خود شد یار من از درون من نجست اسرار من (۰/۵ نمره)
هر کس بنا بر گمان و پندار خود یار من شد (۰/۲۵ نمره) و اسرار من را از درونم جست و جو نکرد (ص ۴۶، ۰/۲۵ نمره)
۱۹- ور ایدون که زین کار هستم گناه جهان آفرینم ندارد نگاه (۱ نمره)
اگر اینچنین است که در این اتفاق من گناه کار هستم (۰/۲۵ نمره) خداوند جهان آفرین، من را (از آتش) حفظ نمی‌کند (ص ۱۰۳، ۰/۵ نمره)
۲۰- آدمی به هرجا می‌رود گمان می‌کند به غایت القصوای مقصود خود رسیده است. (۰/۵ نمره)
انسان به هر جایگاهی که می‌رسد گمان می‌کند به کمال مطلوب خود رسیده است. (ص ۶۱، ۰/۵ نمره)
۲۱- وانیامد در جهان زین راه کس نیست از فرسنگ آن آگاه کس (۰/۵ نمره)
در جهان کسی از این راه باز نگشته است (۰/۵ نمره) و کسی از مسافت آن آگاهی ندارد. (۰/۲۵ نمره)
به پرسش‌های مربوط به درک مطلب پاسخ دهید.
۲۲- شاعر در بیت «گفت: دیناری بده پنهان و خود را وارهان/ گفت: کار شرع کار درهم و دینار نیست» به کدام پدیده اجتماعی اشاره کرده است؟ (۰/۲۵ نمره)
رشوه خواری، (ص ۲۱، ۰/۲۵ نمره)
۲۳- متن‌های زیر چه مفهوم مشترکی دارند؟ (۰/۵ نمره)
«من نمازم را وقتی می‌خوانم / که اذانش را باد گفته باشد سر گلدسته سرو»
«صحرایی که حتی درختش، غارش، کوهش و سنگریزه‌اش آیات وحی را بر لب دارد.»
همه اجزای هستی در حال عبادت خدا هستند. (ص ۷۶، ۰/۵ نمره)
۲۴- کدام یک از ابیات زیر، به سخن مشهور، «کلِّ شیءٌ یَرجِعُ إلى أصلِهِ» اشاره دارد؟ (۰/۲۵ نمره)
الف) کز نیستان تا مرا ببریده‌اند در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند
ب) هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
گزینه ب، (ص ۴۹، ۰/۲۵ نمره)
۲۵- هر یک از ابیات زیر، کدام وادی از هفت وادی «منطق الطیر» را به یاد می‌آورد؟ (۰/۵ نمره)
الف) مرد حیران چون رسد این جایگاه در تحیر مانده و گم کرده راه
وادی حیرت (۰/۲۵ نمره)
ب) هشت جنت نیز اینجا مرده‌ای هفت دوزخ همچو یخ افسرده‌ای
وادی استغنا (ص ۱۲، ۰/۲۵ نمره)
۲۶- با توجه به ابیات زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵ نمره)
«کس چون تو طریق پاکبازی نگرفت با زخم نشان سرفرازی نگرفت
زین پیش دلاورا، کسی چون تو شگفت حیثیت مرگ را به بازی نگرفت!»
الف) مخاطب شاعر در این دو بیت کیست؟
جانبازان با شهدای جنگ (۰/۲۵ نمره)
ب) مقصود از به بازی گرفتن حیثیت مرگ چیست؟
بی اعتبار کردن مرگ (ص ۹۵، ۰/۲۵ نمره)
۲۷- هر یک از بیت‌های ستون اول با کدام مفهوم درستون دوم متناسب است؟ (یک مفهوم اضافی است) (۱ نمره)
| ستون اول (بیت‌ها) | ستون دوم (مفاهیم) |
| ۱ از دست و زبان که برآید/ کز عهده شکرش به در آید | ناپایداری قدرت |
| ۲ من که هر آنچه داشتم اول ره گذاشتم/ حال برای چون تویی اگر که لایقم بگو | دشواری راه عشق |
| ۳ خانه‌ای کاو شود از دست اجانب آباد/ ز اشک ویران کنش آن خانه که بیت الحزن است | بیگانه ستیزی |
| ۴ کاووس کیانی که کی اش نام نهادند/ کی بود و کجا بود و کی اش نام نهادند | از جان گذشتگی عاشق |
| ناتوانی در سپاسگزاری از خداوند |
۱) ناتوانی در سپاسگزاری از خداوند (ص ۱۲، ۰/۲۵ نمره)
۲) از جان گذشتگی عاشق (ص ۵۶، ۰/۲۵ نمره)
۳) بیگانه ستیزی (ص ۲۶، ۰/۲۵ نمره)
۴) ناپایداری قدرت (ص ۶۲، ۰/۲۵ نمره)
بخش انتخابی (۸ نمره)
دانش آموز عزیز، جهت کسب (۴ نمره) از سؤال ۲۸تا ۴۳، فقط ۸ سؤال را به دلخواه انتخاب کرده و پاسخ دهید.
الف) قلمرو زبانی ( ۳ نمره)
۲۸- در بیت زیر، فعل‌های مشخص شده را از نظر کاربرد معنایی بررسی کنید. (۰/۵ نمره)
گفت: نزدیک است والی را سرای آن جا شویم گفت: والی از کجا در خانه خمار نیست؟»
شویم: برویم، (ص ۱۹، ۰/۲۵ نمره)
نیست: وجود ندارد (ص ۱۹، ۰/۲۵ نمره)
۲۹- نمودار پیکانی گروه اسمی دو تخته فرش» را رسم نمایید. (۰/۵ نمره)
دو تخته فرش (هر پیکان درست (۰/۲۵ نمره)
۳۰- در جمله «سیمرغ در پس کوه قاف، بلندترین کوه روی زمین، آشیان دارد»، کدام گروه اسمی نقش تبعی دارد؟ نام آن را بنویسید. (۰/۵ نمره)
بلندترین کوه روی زمین ، (۰/۲۵ نمره)
بدل (ص ۱۲۰، ۰/۲۵ نمره)
۳۱- با توجه به نوشته زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵ نمره)
«یکی از حقار که کباده شعر و ادب می‌کشید چنان محظوظ گردیده بود که جلو رفته جبهه شاعر را بوسید.»
الف) واژه «پیشانی»، معادل معنایی کدام واژه است؟
جبهه، (۰/۲۵ نمره)
ب) در کدام واژه نادرستی املایی دیده می‌شود؟
حضّار، (ص ۱۳۷، ۰/۲۵ نمره)
۳۲- مفهوم «ان» را در هریک از ترکیب‌های زیر بنویسید.
الف) کوهان شتر
شباهت، ( مانند کوه) (۰/۲۵ نمره)
ب) درفش کاویان
نسبت (منسوب به کاوه) (ص ۱۵۲، ۰/۲۵ نمره)
۳۳- در سروده زیر یک پیوند وابسته ساز» و یک «پیوند هم پایه ساز» مشخص کنید. (۰/۵ نمره)
آیا چیزی در مخیله آدمی می‌گنجد که قلم بتواند آن را بنگارد اما جان صادق من آن را برای تو ترسیم نکرده باشد؟
وابسته ساز : که ، (۰/۲۵ نمره)
هم پایه ساز: اما ، (ص ۱۴۱، ۰/۲۵ نمره)
قلمرو ادبی (۲نمره)
۳۴- زمینه حماسی متناسب با هر بیت را از کمانک مقابل آن انتخاب کنید.
الف) چنین است سوگند چرخ بلند که بر بی گناهان نیاید گزند (ملّی / قهرمانی)
ملّی ، (ص ۱۰۰، ۰/۲۵ نمره)
ب) همگنان خاموش / گرد بر گردش به کردار صدف بر گرد مروارید/ پای تا سر گوش (خرق عادت داستانی)
داستانی، (ص ۱۰۹، ۰/۲۵ نمره)
۳۵- در سروده زیر، دو نمونه آرایه «تشخیص» بیابید و بنویسید. (۰/۵ نمره)
«این گونه است که عشق جاودانی همواره معشوق را جوان می‌بیند / … / و نخستین احساس عشق را در جایی می‌جوید که خود در آن جا به دنیا آمده است / همان جا که شاید اینک دست زمان و صورت ظاهرش، مرده نشانش دهد.»
عشق (می‌بیند، می‌جوید) (۰/۲۵ نمره)
دست زمان، (ص ۵۵، ۰/۲۵ نمره)
۳۶- نام پدید آورنده هریک از آثار زیر را بنویسید. (۰/۵ نمره)
الف) فیه ما فیه:
(فیه مافیه: مولوی)، (ص ۵۱، ۰/۲۵ نمره)
ب) قصه شیرین فرهاد:
قصه شیرین فرهاد: احمد عربلو، (ص ۴۳، ۰/۲۵ نمره)
۳۷- نام پدید آورنده دو مورد از آثار زیر درست است؛ آن دو را مشخص کنید. (۰/۵ نمره)
الف) قصه‌های دوشنبه (آلفونس دوده)
ب) هوا را از من بگیر خنده‌ات را نه (شکسپیر)
ج) داستان کباب غاز (رضا امیرخانی)
د) قطعه مسافر (گوته)
قصه‌های دوشنبه: آلفونس دوده، (ص ۱۶۲، ۰/۲۵ نمره) (مصحح محترم فقط به گزینه الف که جواب صحیح است (۰/۵ نمره) تعلق گیرد)
قلمرو فکری (۳ نمره)
معنی هریک از متن‌های زیر را به نثر روان بنویسید.
۳۸- آری اکنون تهمتن …۰/ در بن این چاه آبش زهر شمشیر و سنان گم بود (۰/۵ نمره)
اکنون رستم، در (ته) این چاهی که به جای آب، زهر شمشیر و نیزه داشت، گرفتار شده بود، (ص ۱۱۲، ۰/۵ نمره)
۳۹- این بدبخت‌ها سال آزگار ، یک بار برایشان چنین پایی می افتد. (۰/۵ نمره)
این بیچاره‌ها در سال طولانی (۰/۲۵ نمره) فقط یک بار چنین فرصتی برایشان پیش می‌آید (ص ۱۳۲، ۰/۲۵ نمره)
۴۰- در عالم پیر، هر کجا برنایی است عاشق بادا که عشق خوش سودایی است (۰/۵ نمره)
در این دنیای سالخورده ، هر کجا جوانی هست (۰/۲۵ نمره) الهی عاشق باشد زیرا عشق دیوانگی خوشایندی است، (ص ۵۳، ۰/۵ نمره)
۴۱- (عشق جاودانی) همواره عشق قدیم را موضوع صحیفه شعر خود قرار می‌دهد. (۰/۵ نمره)
عشق جاودانی یا همیشگی، همواره عشق یا معشوق قدیمی خود را (۰/۲۵ نمره) موضوع کتاب یا دیوان شعر خود قرار می‌دهد. (ص ۱۵۵، ۰/۲۵ نمره)
۴۲- مفهوم کنایه‌های زیر را بنویسید. (۰/۵ نمره)
الف) دیدم توطئه ما دارد می‌ماسد.
نقشه ما دارد عملی می‌شود (ص ۱۳۸، ۰/۲۵ نمره)
ب) از این بهانه تراشی‌هایش داشتم شاخ در می‌آوردم.
خیلی متعجب شدم، (ص ۱۴۰، ۰/۲۵ نمره)
۴۳- مفهوم مرتبط با هر گزینه را از کمانک مقابل آن انتخاب کنید. (۰/۵ نمره)
الف) هر روز باید ذکری واحد را مکرر بخوانم و آن چه را قدیمی است، قدیمی ندانم (پرهیز از کهنه گرایی/ نامکرر بودن قصه عشق)
نامکرر بودن قصه عشق(ص ۱۵۶، ۰/۲۵ نمره)
ب) گلّه ما را گله از گرگ نیست / کائن همه بیداد شبان می‌کند (از ماست که بر ماست / عدالت خواهی)
از ماست که بر ماست، (ص ۱۴۲، ۰/۲۵ نمره)
جمع نمره ۲۴
خدا قوت
موفق باشید
