«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: فارسی ۳
رشته: کلیه رشته‌ها
ساعت شروع: ۱۰ صبح
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
تاریخ امتحان: ۱۳۹۸/۱۰/۱۷
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
تعداد صفحه: ۳
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
دانش‌آموزان روزانه، بزرگسال و داوطلبان آزاد سراسر کشور در نوبت دی‌ماه سال ۱۳۹۸
الف) قلمرو زبانی (۷ نمره)
۱) معنی واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۱)
الف) هر نفسی که فرو می‌رود ممدّ حیات است.
ب) در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند
ج) همواره عشق قدیم را موضوع صحیفه شعر خود می‌گرداند.
د) شیرمردی باید این ره را شگرف
الف) مددکننده، یاری رساننده (ص ۱۲)
ب) فریاد و زاری به صدای بلند (ص ۴۶)
ج) کتاب (ص ۱۵۵)
د) نیرومند (ص ۱۲۰)
۲) برای واژه «حزین» یک مترادف و یک متضاد بنویسید. (۰/۵)
مترادف: غم‌انگیز متضاد: شاد (ص ۹۰)
۳) با توجه به معنی واژه درست را انتخاب کنید. (۰/۵)
الف) برای انتخاب راهبر و پیشوا قرعه زدند، …………….. را قرعه به نام هدهد افتاد. (غذا – قضا)
ب) داشتم می‌گفتم آن شب نیز / ………………. سرمای دی بیدادها می‌کرد. (سورت – صورت)
الف) قضا (ص ۱۲۲)
ب) سورت (ص ۱۰۹)
۴) در عبارت‌های زیر املای چهار واژه نادرست است. درست هر یک را بنویسید. (۱)
الف) سیاوش چنین گفت کای شهریار که دوزخ مرا زین سخن گشت خار
ب) دیروز یک دست از لباس‌های نودوز خود را به انظمام مایَحتوی از خانه بیرون انداخته‌ام
ج) آن باغ پر از گل‌های رنگین شعر و خیال و الهام، در صموم سرد این عقل بی‌درد و بی‌دل پژمرد.
د) از بیم عقرب جرّاره دموکراسی قرن بیستم، به مار قاشیه حکومت سرهنگ‌ها پناه بردند.
الف) خوار (ص ۱۰۱)
ب) انضمام (ص ۱۴۰)
ج) سموم (ص ۷۳)
د) غاشیه (ص ۶۲)
۵) کاربرد نشانه «ان» در کدام گزینه با سایر گزینه‌ها متفاوت است؟ (۰/۲۵)
الف) بامدادان
ب) سحرگاهان
ج) خاوران
د) بهاران
ج- خاوران (ص ۱۵۲)
۶) با توجه به بیت زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵)
گفت: «نزدیک است والی را سرای، آن‌جا شویم» گفت: «والی از کجا در خانه خمار نیست؟»
الف) کارکرد «را» چیست؟
ب) با توجه به معنا، کدام فعل اسنادی است؟
الف) رای فک اضافه یا کسره اضافه
ب) است (ص ۱۹)
۷) در نوشته زیر، یک پیوند وابسته‌ساز و یک پیوند هم‌پایه‌ساز مشخص کنید. (۰/۵)
«می‌خواهم بدان‌جا روم که خداوند آن را سرحدّ دنیای خلقت قرار داده است و دیگر در آن ذی‌حیاتی نفس نمی‌کشد.»
وابسته‌ساز: که هم‌پایه‌ساز: و (ص ۱۵۴)
۸) در بیت زیر ترکیب‌های اضافی را پیدا کنید و بنویسید. (۰/۵)
«زین بی خردان سفله بستان داد دلِ مــردم ِ خردمنــد»
دادِ دل/ دلِ مردم (ص ۳۵)
۹) در هر یک از نمونه‌های زیر، کدام واژه حذف شده است؟ نوع حذف را بنویسید. (۱)
الف) چه حرف تازه‌ای برای گفتن مانده است یا چه چیز تازه‌ای برای نوشتن؟
ب) گر آتش دل نهفته داری سوزد جانت، به جانت سوگند
الف) مانده است، لفظی (ص ۱۵۵)
ب) می‌خورم (بعد از سوگند)، معنوی (ص ۳۵)
(اگر به حذف نهاد، تو، در مصراع اول، به قرینه لفظی هم اشاره شود، نمره تعلق می گیرد.)
۱۰) نقش دستوری واژه های مشخّص شده را بنویسید. (۰/۷۵)
الف) عشق حقیقی، دل و جان را پاک می‌گرداند.
ب) سرانجام گفت ایمن از هردوان نگردد مرا دل، نه روشن روان
ج) تا چشــم بشـر نبینـدت روی بنهفتـه به ابر، چهـــر دل‌بند
الف) دل: مفعول (ص ۵۴)
ب) ایمن: مسند (ص ۱۰۵)
ج) مضافٌ الیه (ص ۳۴)
۱۱) با توجه به گروه‌های اسمی زیر، جدول را کامل کنید. (۰/۵)
الف) برجسته‌ترین شاگرد حوزه ادبیات
ب) قلب آن کویر
| صفتِ مضافٌ الیه | مضافٌ الیه مضافٌ الیه |
صفتِ مضافٌ الیه: آن (ص ۷۵)
مضافٌ الیه مضافٌ الیه: ادبیات (ص ۶۶)
ب) قلمرو ادبی (۵ نمره)
۱۲) مفهوم هر یک از کنایه‌های مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
الف) می‌خواهم امروز نشان بدهی که چند مَرده حلّاجی.
ب) هرکه بی‌روزی است، روزش دیر شد.
الف) میزان قدرت و توانایی (ص ۱۴۲) ب) عمرش تباه شد. (ص ۴۷)
۱۳) مفهوم نمادین واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
الف) آن‌جا در آن برزخ سرد، در کوچه های غم و درد غیر از شب آیا چه می‌دید چشمان تار من و تو؟
دوران حکومت شاهنشاهی (قبل از انقلاب) (ص ۸۴)
ب) بشنــو این نــی چـــون شکایـــت مــی‌کند از جــــدایی‌هــــا حکایــــت مــــی‌کند
انسان کامل، عارف یا خود مولانا (ص ۴۶)
۱۴) با توجه به ابیات «تا وارهی از دَم ستـــوران وین مردم نحس دیو مانند
با شیر سپهر بستــه پیمان با اختــر سعد کرده پیوند»،
الف) شیر سپهر استعاره از چیست؟
ب) مفهوم کلی دو بیت، خلق کدام آرایه را به یاد می‌آورند؟ (۰/۵)
الف) خورشید (آفتاب)
ب) حسن تعلیل (ص ۳۴)
۱۵) آرایه مشترک ابیات زیر را بنویسید. (۰/۲۵)
* شانه می‌آید به کار زلف در آشفتگــی آشنایان را در ایام پریشانــی بپرس
* محرم این هوش جز بی‌هــوش نیست مر زبان را مشتری جز گوش نیست
اسلوب معادله (ص ۴۹)
۱۶) در تشبیه به کار رفته در سروده زیر، مشبه و مشبهٌ به را مشخص کنید. (۰/۵)
«آن خداوند و سوار رخش بی‌مانند / آن که هرگز – چون کلید گنج مروارید – گم نمی‌شد از لبش لبخند»
مشبه: لبخند مشبهٌ به: کلید گنج مروارید یا کلید (ص ۱۱۲)
۱۷) در بیت زیر کدام واژه کاربرد مجازی دارد؟ مفهوم آن را بنویسید. (۰/۵)
«سراسر همه دشت بریان شدند برآن چهر خندانش گریان شدند»
دشت: مردم (ص ۱۰۳)
۱۸) با توجه به نوشته زیر، در کدام یک از ترکیب‌های مشخص شده، آرایه استعاره وجود دارد؟ (۰/۲۵)
«آن شب نیز ماه با تلألو پرشکوهش از راه رسید و گل‌های الماس شکفتند.»
گل‌های الماس (استعاره یا مجاز از ستارگان) (ص ۷۳)
۱۹) ابیات زیر را با توجه به بخش‌های «شعرخوانی» کتاب کامل کنید. (۲)
الف) آیینه نگاهت پیوند صبح و ساحل
لبخند گاه گاهت، صبح ستاره باران (ص ۵۷)
ب) وجه خدا اگر شودت منظر نظر
زین پس شکی نماند که صاحب‌نظر شوی (ص ۲۳)
ج) شاهد نیاز نیست که در محضر آورند
در دادگاه عشق رگ گردنت گواه (ص ۹۷)
د) تنیده یاد تو در تار و پودم، میهن ای میهن!
بود لبریز از عشقت وجودم؛ میهن ای میهن! (ص ۱۱۷)
ج) قلمرو فکری (۸ نمره)
۲۰) در بیت «جامه‌ای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن بِدَر آن جامه که ننگِ تن و کم از کفن است»، شاعر به چه مضمونی تأکید دارد؟ (۰/۵)
میهن‌دوستی یا جانفشانی در راه وطن، وطن‌پرستی (ص ۲۶)
۲۱) مفهوم مشترک دو بیت زیر را بنویسید. (۰/۵)
ناپایداری قدرت (ص ۶۸)
۲۲) با توجه به سروده «بخند؛ زیرا خنده تو برای دستان من شمشیری است آخته»، منظور از «شمشیر آخته» چیست؟ (۰/۵)
شمشیر برکشیده و آماده برای دفاع یا حمله (ص ۱۵۰)
۲۳) هریک از ابیات زیر، یادآور کدام یک از هفت وادی در سروده عطار است؟ (نام وادی را بنویسید) (۰/۵)
الف) وصلت آن کس یافت کز خود شد فنا هر که فانی شد ز خود، مردانه‌ای است
ب) روی‌هــا چــون زیــن بیابان درکننـد جملـــه ســـر از یـک گریبان برکنند
الف) فنا (وادی هفتم) (ص ۱۲۴)
ب) توحید (وادی پنجم) (ص ۱۲۳)
۲۴) با توجه به بیت «ای مادر سرسپید بشنو / این پند سیاه‌بخت فرزند»، منظور شاعر از «مادر سرسپید» و «فرزند سیاه‌بخت» چیست؟ (۰/۵)
مادر سرسپید: دماوند / فرزند سیاه‌بخت: شاعر (ص ۳۵)
۲۵) با توجه به عبارت زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵)
«محبت چون به غایت رسد، آن را عشق خوانند. عشق خاص‌تر از محبت است و محبت، خاص‌تر از معرفت است. به عالم عشق نتوان رسیدن تا از معرفت و محبت دوپایه نردبان نسازد.»
الف) سهروردی شرط دست‌یابی به عالم عشق را چه می‌داند؟
ب) نهایت محبت چه نام دارد؟
الف) ساختن دو نردبان از معرفت و محبت
ب) عشق (ص ۵۲)
۲۶) با توجه به بیت زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵)
«یکی تازی‌ای برنشسته سیاه همی خاک نعلش برآمد به ماه»
الف) منظور از تازیِ سیاه چیست؟
ب) مفهوم مصراع دوم را بنویسید.
الف) اسب سیاوش
ب) به سرعت تاختن و گرد و خاک زیاد (ص ۱۰۳)
۲۷) شکسپیر در بند زیر چه ویژگی‌هایی را برای عشق جاودانی برمی‌شمارد؟ (۰/۵)
«این‌گونه است که عشق جاودانی همواره معشوق را جوان می‌بیند / و نه توجهی به گرد و غبار و جراحات پیری دارد/»
معشوق را همواره جوان می‌بیند، پیری برای عشق جاودانی مهم نیست. (ص ۱۵۶)
معنی و مفهوم هر یک از موارد زیر را به نثر روان بنویسید.
۲۸) نان را از من بگیر اگر می‌خواهی / هوا را از من بگیر، اما/ خنده‌ات را نه (۰/۵)
اگر غذا و هوا (خوردن و نفس کشیدن) را از من بگیری مهم نیست؛ شادی و خنده‌ات را از من نگیر. (ص ۱۵۰)
۲۹) در دفتر زمانه فتد نامش از قلم هر ملتی که مردم صاحب‌قلم نداشت (۰/۷۵)
در گذر روزگار، ملتی که نویسنده و شاعر نداشته باشد، فراموش می‌شود. (ص ۲۷)
۳۰) چنین است سوگند چرخ بلند که بر بی‌گناهان نیاید گزند (۰/۵)
آسمان (سرنوشت) سوگند خورده است که به بی‌گناهان آسیبی نمی‌رسد. (ص ۱۰۰)
۳۱) آن‌که او را شناسد، دوری او را تحمل نتواند کرد و آن‌که بدو رو آرد، بدو نتواند رسید. (۰/۵)
کسی که سیمرغ (خداوند) را بشناسد، نمی‌تواند دوری از او را تحمل کند و کسی که به او رو بیاورد، نمی‌تواند به او دست یابد. (ص ۱۲۱)
۳۲) شش دانگ حواسم پیش مصطفی است که نکند بوی غاز چنان مستش کند که دامنش از دست برود. (۰/۵)
همه حواسم به مصطفی است که با بوی غاز از خود بی خود نشود و اختیارش را از دست ندهد. (ص ۱۳۷)
۳۳) پرده ناموسِ بندگان به گناهِ فاحش ندرد و وظیفه روزی به خطایِ مُنکَر نَبُرد. (۱/۲۵)
خداوند آبروی بندگان را به خاطر گناه آشکار نمی‌برد و روزی مقدر کسی را به خاطر خطای زشت قطع نمی‌کند. (ص ۱۲)
(جمع نمرات: ۲۰)
«موفق باشید.»
