چرخه آب: حرکت دورهای آب؛ آب در حرکتی مداوم؛ آبها به کجاها میروند

در اواسط قرن هفدهم، دانشمندان توانستند مقدار آب دریافتى زمین را به دقت اندازهگیرى کنند و مقایسهاى میان مقدار آن، با مقدار آبى که در رودها جریان دارد به عمل آورند. این اندازهگیرىها نشان داد که زمین شاید ۵ برابر بیشتر از آنچه که در رودها جریان دارد، آب دریافت مىکند. در این صورت، مسئله، پیچیدهتر شد. «بقیه آبها به کجا مىرود؟»
آب، در حرکتى مداوم است و از هوا به زمین و از زمین به هوا مىرود. به این حرکت دورهاى، چرخهی آب گفته مىشود. همه ساله، حدود ۵۰۰ هزار کیلومتر مکعب آب تبخیر مىشود و به هوا مىرود که در حدود ۸۶ درصد آن، از سطح اقیانوسهاست. بقیه، از سطح خاک، دریاچهها و رودها به هوا برمىخیزد.
متجاوز از ۹۷ درصد ذخیرهی آب زمین در اقیانوسهاست و از ۳ درصد باقیمانده هم، مقدار زیادى در قطبین و به صورت یخ ذخیره است. مقدار آبهای موجود در زیر زمین در مقایسه با آبهاى سطحى، بسیار زیادتر است. در این صورت، آبى که در اتمسفر وجود دارد، در مقایسه با بقیه بسیار اندک است، زیرا کم بودن ظرفیت هوا براى نگهدارى بخار آب سبب کاهش آب در اتمسفر مىشود.
– آب، وضع هواى زمین را تنظیم مىکند. اگر آب وجود نداشت، دماى هوا در طول روز به بیش از ℃ ۱۰۰ و در شب به کمتر از ℃ ۱۰۰- میرسید. در آن صورت اختلاف دماى فصلهاى مختلف و نیز تفاوت دماى نقاط قطبى و استوایى بسیار بیشتر مىشد.
آبها بخشى از انرژى خورشید را جذب مىکنند و وقتى هوا سرد باشد، این انرژى ذخیره شده به آهستگى آزاد مىشود. این عمل همراه با اثر جریانهاى عمومى هوا کره در جابهجایى و اختلاط هوا، موجب تعدیل آب و هواى کلى زمین مىشود.
– آبها از طریق «فرسایش»، «حمل» و «رسوبگذارى» بیشترین تغییرات را در سطح زمین به وجود مىآورند. آبها به کمک دیگر عوامل طبیعى مثل باد، دائماً سنگهاى سطح زمین را مىفرسایند و آنها را در گودىهاى زمین تهنشین مىکنند. این رسوبات سرانجام سنگهاى رسوبى را به وجود مىآورند.
– آب کره از نظر تأمین آب آشامیدنى و کشاورزى، تولید انرژى و حمل ونقل، فراهم آوردن غذا و مواد معدنى، نقش مهمى در زندگى انسان دارد.
در مقالههای بعدی چرخهی آب را در ۳ قسمت، آب در هوا، آب در دریا و آب در خشکی مورد بررسی قرار میدهیم.