درمان سکته‌های مغزی با داروهای ترومبولیتیک
دارودرمانی در انفارکتوس مغزی ایسکمیک
در سکته‌های مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke)، که ناشی از انسداد یکی از عروق مغزی توسط لخته خونی است، درمان دارویی سریع و مؤثر نقش اساسی در جلوگیری از گسترش آسیب مغزی دارد. یکی از مهم‌ترین و اثربخش‌ترین داروهای مورد استفاده در این شرایط، rtPA یا Recombinant Tissue Plasminogen Activator است که به‌طور خاص برای لیز کردن لخته‌ها (Thrombolysis) به کار می‌رود.
معرفی داروی rtPA
rtPA (Recombinant Tissue Plasminogen Activator) یک داروی ترومبولیتیک (Thrombolytic) است که به‌طور مهندسی‌شده تولید می‌شود و به تبدیل پلاسمینوژن به پلاسمین کمک می‌کند؛ فرآیندی که در نهایت منجر به تجزیه لخته خون می‌گردد. این دارو تنها زمانی مؤثر است که در بازه طلایی ۴.۵ ساعته از شروع علائم سکته مغزی تجویز شود.
میزان اثربخشی دارو
تحقیقات گسترده بالینی نشان داده‌اند که تجویز به‌موقع rtPA می‌تواند تا ۳۰٪ احتمال بهبود عملکردی بیمار را در طی سه ماه افزایش دهد. این یافته‌ها باعث شده‌اند که rtPA به عنوان درمان استاندارد سکته مغزی ایسکمیک در فاز حاد شناخته شود.
دوز و نحوه تجویز دارو
دوز استاندارد rtPA برابر با ۰.۹ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن (mg/kg 0.9) است. این دوز در دو مرحله تجویز می‌شود:
-
۱۰٪ به صورت بولوس (Bolus) تزریق سریع اولیه
-
۹۰٪ به صورت انفوزیون (Infusion) طی مدت یک ساعت بعدی
این روش تجویز باعث فراهم شدن تعادل بین اثربخشی دارو و کنترل عوارض جانبی احتمالی می‌شود.
زمان طلایی برای شروع درمان
اگرچه بازه زمانی قانونی برای تجویز rtPA تا ۴.۵ ساعت پس از شروع علائم تعیین شده است، بهترین و اثربخش‌ترین زمان درمان در سه ساعت اول است. هر دقیقه تأخیر در درمان، هزاران نورون مغزی را در معرض مرگ قرار می‌دهد. این مفهوم به‌عنوان Time is Brain شناخته می‌شود.
روش‌های تجویز rtPA
داروی rtPA می‌تواند به یکی از دو روش زیر تجویز شود:
-
داخل وریدی (Intravenous – IV): روش استاندارد و قابل اجرا در اغلب مراکز درمانی
-
داخل شریانی (Intra-arterial – IA): روش تخصصی که در مراکز پیشرفته نوروانترونشن به کار می‌رود و معمولاً برای لخته‌های بزرگ و مقاوم کاربرد دارد
مراقبت‌های پس از تزریق دارو
بیمارانی که rtPA دریافت می‌کنند باید در بخش تخصصی سکته مغزی (Stroke Unit) تحت نظر باشند. پارامترهایی که به‌دقت مانیتور می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
-
فشار خون (Blood Pressure)
-
قند خون (Blood Glucose)
-
سطح اکسیژن خون (Oxygen Saturation)
این مراقبت‌های دقیق در ۲۴ ساعت اول پس از درمان اهمیت حیاتی دارند تا از خونریزی مغزی یا سایر عوارض پیشگیری شود.
عوارض جانبی دارو
مهم‌ترین و جدی‌ترین عارضه rtPA، خونریزی (Hemorrhage) است که می‌تواند در نواحی مختلف از جمله مغز (Intracerebral Hemorrhage) اتفاق بیفتد. در صورت بروز خونریزی، اقدامات حمایتی زیر انجام می‌شود:
-
تزریق پلاکت (Platelet Transfusion)
-
تزریق پلاسما تازه منجمد (Fresh Frozen Plasma – FFP)
-
تزریق کرایوپرسیپیتیت (Cryoprecipitate) برای تأمین فاکتورهای انعقادی مورد نیاز
جمع‌بندی بالینی
درمان با rtPA انقلابی در مدیریت سکته‌های مغزی ایسکمیک حاد محسوب می‌شود. شروع سریع درمان در ساعات اولیه پس از بروز علائم، کلید موفقیت درمان است. به همین دلیل، آموزش عمومی در مورد علائم سکته مغزی و ارجاع فوری به مراکز مجهز به Stroke Unit از اهمیت فراوانی برخوردار است.
پرسش‌هایی درباره دارودرمانی در سکته‌های مغزی
در مورد rtPA کدام گزینه غلط است؟
(پرانترنی شهریور ۹۸ – قطب ۳ کشوری [دانشگاه همدان و کرمانشاه])
الف) درمان استاندارد انفارکتوس ایسکمیک طی ۴/۵ ساعت اول است.
ب) مانیتورینگ بیمار طی ۲۴ ساعت اول ضروری است.
ج) دوزاژ کلی آن ۰/۵mg/kg است.
د) عارضه مهم آن خونریزی است و راه درمان آن EFP است.
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ج
پاسخ تشریحی:
توضیح بر اساس کلیدواژه‌ها
داروی rtPA که مخفف Recombinant Tissue Plasminogen Activator است، یک ترومبولیتیک (Thrombolytic) استاندارد و مؤثر در درمان انفارکتوس مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke) به‌شمار می‌رود. این دارو با لیز کردن لخته خون، جریان خون را به ناحیه ایسکمیک باز می‌گرداند. کاربرد آن مشروط به رعایت دقیق معیارهای زمانی، دوزاژ و شرایط بالینی بیمار است.
نکات کلیدی درباره rtPA:
-
زمان مؤثر: در ۴.۵ ساعت اول از شروع علائم سکته مغزی مؤثر است.
-
دوز صحیح: دوز دارو ۰.۹ mg/kg است، نه ۰.۵.
-
نحوه تجویز: ۱۰٪ دوز به صورت بولوس (Bolus) و ۹۰٪ به صورت انفوزیون وریدی طی یک ساعت.
-
مانیتورینگ بیمار: تا ۲۴ ساعت پس از تجویز دارو، مانیتورینگ دقیق فشار خون، علائم نورولوژیک و عوارض احتمالی ضروری است.
-
عوارض مهم: شایع‌ترین عارضه، خونریزی (Hemorrhage) به‌ویژه خونریزی داخل مغزی است.
-
درمان خونریزی: با استفاده از پلاکت (Platelets)، پلاسما منجمد تازه (Fresh Frozen Plasma – FFP) و کرایوپرسیپیتیت (Cryoprecipitate) انجام می‌شود، نه EFP.
تحلیل گزینه‌ها
گزینه الف: درمان استاندارد انفارکتوس ایسکمیک طی ۴/۵ ساعت اول است.
✅ درست است. استفاده از rtPA در بازه طلایی ۴.۵ ساعته از شروع علائم، بهترین روش درمانی برای سکته مغزی ایسکمیک حاد است. اگر در سه ساعت اول تزریق شود، اثربخشی حتی بیشتر خواهد بود.
گزینه ب: مانیتورینگ بیمار طی ۲۴ ساعت اول ضروری است.
✅ درست است. پس از تزریق rtPA باید بیمار در بخش ویژه سکته مغزی (Stroke Unit) بستری شده و از نظر فشار خون، سطح هوشیاری، قند خون و علائم نورولوژیک به‌طور مداوم تحت مانیتورینگ دقیق قرار گیرد.
گزینه ج: دوزاژ کلی آن ۰/۵mg/kg است.
❌ غلط است. دوز صحیح rtPA برابر است با ۰.۹ mg/kg (حداکثر دوز ۹۰ میلی‌گرم). ۱۰٪ آن به صورت بولوس و ۹۰٪ باقیمانده طی یک ساعت به صورت انفوزیون تزریق می‌شود. بنابراین این گزینه پاسخ نادرست سؤال است.
گزینه د: عارضه مهم آن خونریزی است و راه درمان آن EFP است.
🔸 نیمه‌درست و نیمه‌اشتباه است.
-
بخش اول که می‌گوید “عارضه مهم آن خونریزی است” صحیح است.
-
اما بخش دوم که EFP را به‌عنوان راه درمان ذکر می‌کند، غلط است. احتمالاً منظور طراح FFP (Fresh Frozen Plasma) بوده است. در درمان خونریزی ناشی از rtPA، از پلاکت، FFP و کرایوپرسیپیتیت استفاده می‌شود. اما از آنجایی که این گزینه دو بخش دارد و یکی درست است، نسبت به گزینه ج که کاملاً اشتباه است، کمتر نادرست است.
نتیجه‌گیری نهایی
با توجه به اینکه گزینه ج (دوزاژ نادرست) به‌طور کامل با اصول علمی تناقض دارد، پاسخ نادرست سؤال و در نتیجه پاسخ صحیح ما خواهد بود.
پاسخ صحیح: گزینه ج) دوزاژ کلی آن ۰/۵mg/kg است.
آقای ۶۰ ساله با سابقه دیابت و پرفشاری خون از ساعت ۹ صبح دچار همی‌پلژی راست و فاسیال پارزی سنترال راست شده است. ساعت ۱۰ صبح به اورژانس مراجعه کرده است فشار خون ایشان ۱۶۰/۹۰ می‌باشد. CT-Scan ضایعه خونریزی دهنده را نشان نمی‌دهد درمان انتخابی اولیه کدام است؟
(پرانترنی اسفند ۹۵ – قطب ۱۰ کشوری [دانشگاه تهران])
الف) آنتی پلاکت خوراکی
ب) ترومبولیتیک وریدی
ج) آنتی‌کواگولان وریدی
د) ترومبکتومی مکانیکی
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
پاسخ تشریحی:
توضیح بر اساس کلیدواژه‌ها
سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke) یکی از شایع‌ترین علل ناتوانی نورولوژیک در سالمندان است. در این سؤال، بیمار مردی ۶۰ ساله با سابقه دیابت (Diabetes Mellitus) و پرفشاری خون (Hypertension) است که به‌طور ناگهانی دچار همی‌پلژی راست (Right Hemiplegia) و فاسیال پارزی سنترال راست (Right Central Facial Palsy) شده است؛ این علائم به‌شدت به نفع یک سکته مغزی ایسکمیک سمت چپ هستند.
نکته بسیار مهم آن است که بیمار در کمتر از ۹۰ دقیقه از شروع علائم به اورژانس مراجعه کرده و سی‌تی‌اسکن مغز (Brain CT-Scan) خونریزی را رد کرده است. در چنین شرایطی، بهترین اقدام درمانی، استفاده از داروی ترومبولیتیک وریدی (Intravenous Thrombolytic Therapy) یعنی rtPA (Recombinant Tissue Plasminogen Activator) است.
بررسی گزینه‌ها
گزینه الف: آنتی پلاکت خوراکی
اگرچه داروهای آنتی‌پلاکت مانند آسپرین (Aspirin) برای درمان و پیشگیری ثانویه از سکته مغزی کاربرد دارند، اما در مرحله حاد و در بازه “زمان طلایی” (Golden Time)، این داروها مؤثرترین گزینه نیستند. در واقع، شروع آنتی‌پلاکت خوراکی در ساعت اول جایگزین ترومبولیتیک نمی‌شود.
گزینه ب: ترومبولیتیک وریدی
این گزینه درست است. داروی rtPA به‌صورت وریدی در دوز ۰.۹ mg/kg (حداکثر تا ۹۰ میلی‌گرم) در بیماران دچار سکته مغزی ایسکمیک که در ۴.۵ ساعت اول مراجعه کرده‌اند و خونریزی داخل مغزی رد شده باشد، تجویز می‌شود. در این سؤال، تمام شرایط لازم برای مصرف rtPA وجود دارد:
-
زمان مراجعه سریع (۱ ساعت بعد از شروع علائم)
-
CT-Scan بدون خونریزی
-
فشار خون در حد قابل قبول برای تجویز rtPA
-
سن بیمار و سابقه بالینی هم منع مصرف مطلق ایجاد نمی‌کنند.
گزینه ج: آنتی‌کواگولان وریدی
آنتی‌کواگولان‌ها مانند هپارین (Heparin) برای سکته مغزی ایسکمیک در فاز حاد استفاده نمی‌شوند، زیرا خطر هموراژی تبدیلی (Hemorrhagic Transformation) را افزایش می‌دهند. لذا این گزینه اشتباه است.
گزینه د: ترومبکتومی مکانیکی
ترومبکتومی مکانیکی (Mechanical Thrombectomy) مخصوص مواردی است که انسداد عروق بزرگ مغزی (مانند شریان مغزی میانی یا داخلی) در تصویر‌برداری تأیید شده باشد و بیمار در مراکز دارای تجهیزات تخصصی حضور داشته باشد. از آنجایی که این بیمار در زمان طلایی و با تصویر CT منفی از خونریزی مراجعه کرده، انتخاب اول همچنان ترومبولیتیک وریدی است و نه ترومبکتومی.
نتیجه‌گیری نهایی
در بیمار با علائم حاد سکته مغزی ایسکمیک که در زمان مناسب مراجعه کرده، و CT مغز نشانه‌ای از خونریزی ندارد، درمان انتخابی و اثربخش استفاده از ترومبولیتیک وریدی (rtPA) است، مگر اینکه منع مصرف داشته باشد که در این مورد دیده نمی‌شود.
پاسخ صحیح: گزینه ب) ترومبولیتیک وریدی
بیماری ۶۵ ساله بدون سابقه بیماری قبلی از یک ساعت قبل با همی‌پلژی و دیس‌آرتری ناگهانی مراجعه کرده است. فشارخون بیمار ۱۷۰/۱۰۰ است. CT-Scan مغز بیمار و آزمایشات خون طبیعی است. اقدام بعدی شما چیست؟
(پرانترنی شهریور ۹۷ – قطب ۷ کشوری [دانشگاه اصفهان])
الف) Antiplatelet
ب) Anticoagulant
ج) Thrombolysis
د) Antihypertensive
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ج
پاسخ تشریحی:
توضیح بر اساس کلیدواژه‌ها
همی‌پلژی (Hemiplegia) و دیس‌آرتری (Dysarthria) ناگهانی از علائم کلاسیک سکته مغزی ایسکمیک حاد (Acute Ischemic Stroke) هستند. در این بیمار:
-
سن بالا (۶۵ سال)
-
شروع علائم کمتر از یک ساعت
-
فشار خون نسبتاً بالا (۱۷۰/۱۰۰)
-
سی‌تی اسکن مغز طبیعی (یعنی نشانه‌ای از خونریزی دیده نمی‌شود)
-
آزمایش‌های خونی نرمال
همگی شرایط را برای درمان با داروی ترومبولیتیک (Thrombolytic therapy) مانند rtPA (Recombinant Tissue Plasminogen Activator) فراهم می‌کنند، البته اگر سایر شرایط مانند عدم مصرف ضدانعقاد یا عدم وجود موارد منع مطلق برقرار باشد.
کلیدواژه‌های مهم و اقدامات اولیه در سکته مغزی ایسکمیک حاد:
-
درمان ترومبولیتیک در کمتر از ۴.۵ ساعت از شروع علائم در صورت نبود خونریزی مغزی و دیگر موارد منع تجویز، انتخاب اول است.
-
rtPA با دوز ۰.۹ mg/kg تجویز می‌شود (۱۰٪ بولوس و ۹۰٪ انفوزیون طی یک ساعت).
-
فشار خون ≤۱۸۵/۱۱۰ mmHg شرط لازم برای شروع ترومبولیز است، و بیمار ما با فشار ۱۷۰/۱۰۰ در محدوده قابل قبول قرار دارد.
-
شروع درمان باید پس از تأیید نبود خونریزی در CT scan و بررسی آزمایشات انعقادی و قند خون انجام شود.
بررسی تک‌تک گزینه‌ها
گزینه الف: Antiplatelet (داروی ضد پلاکت مانند آسپیرین)
🔸 غلط است در فاز حاد سکته مغزی ایسکمیک، اگر بیمار شرایط لازم برای ترومبولیز را داشته باشد، نباید ابتدا از آنتی‌پلاکت استفاده شود، چون ممکن است موجب خطر خونریزی همزمان با ترومبولیز شود. آنتی‌پلاکت‌ها بعد از ۲۴ ساعت از تزریق rtPA آغاز می‌شوند.
گزینه ب: Anticoagulant (ضدانعقاد)
❌ غلط است داروهایی مانند هپارین یا وارفارین در فاز حاد سکته ایسکمیک نقشی ندارند مگر در موارد خاص (مانند ترومبوز وریدهای مغزی یا فیبریلاسیون دهلیزی با ریسک بالا) که اینجا دیده نمی‌شود.
گزینه ج: Thrombolysis (ترومبولیز یا ترومبولیتیک درمانی)
✅ درست است بیمار در کمتر از ۴.۵ ساعت از شروع علائم مراجعه کرده، CT scan مغز نرمال است، آزمایش‌های خونی نرمال هستند و فشار خون زیر آستانه ۱۸۵/۱۱۰ است. در نتیجه، درمان ترومبولیتیک وریدی با rtPA درمان انتخابی است.
گزینه د: Antihypertensive (ضد فشار خون)
🔸 غلط است در سکته مغزی حاد، فشار خون تا ۱۸۵/۱۱۰ مجاز است. کاهش ناگهانی فشار خون در این مرحله می‌تواند پرفیوژن مغزی را کاهش داده و آسیب ایسکمیک را تشدید کند. بنابراین، فعلاً نیازی به درمان فشار خون نیست.
نتیجه‌گیری نهایی
با توجه به اینکه بیمار در بازه طلایی ۴.۵ ساعته مراجعه کرده، فشار خونش در محدوده قابل قبول است، CT-Scan خونریزی را رد کرده و آزمایش‌ها طبیعی‌اند، بهترین اقدام شروع ترومبولیز با rtPA است.
پاسخ صحیح: گزینه ج) Thrombolysis
خانم ۶۵ ساله با سابقه ۱۵ سال فشارخون از ۲ ساعت قبل به طور ناگهانی دچار اختلال گفتاری و ضعف نیمه راست بدن شده است. در معاینه، بیمار بیدار بوده ولی نمی‌تواند منظور خود را بیان کنند. قدرت اندام فوقانی راست چهار پنجم (۴/۵) و اندام تحتانی راست دو پنجم (۲/۵) است. صورت به سمت چپ، کمی انحراف دارد. فشارخون ۱۶۰/۹۰ می‌باشد. در CT-Scan مغزی یافته پاتولوژیک مشهود نیست. کدام اقدام زیر لازم است؟
(پرانترنی اسفند ۹۷ – دانشگاه آزاد اسلامی)
الف) تزریق r-tPA
ب) تزریق هپارین وریدی
ج) تجویز آسپرین خوراکی
د) بستری بیمار و تحت نظر گرفتن ایشان
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه الف
پاسخ تشریحی:
تحلیل اولیه بر اساس کلیدواژه‌ها
سن بالا (۶۵ سال)، سابقه فشارخون مزمن (Hypertension)، و شروع ناگهانی علائم نورولوژیک مانند:
-
اختلال گفتاری (Aphasia یا Dysphasia)
-
همی‌پارزی سمت راست (Hemiparesis)
-
انحراف صورت به سمت مقابل (Facial asymmetry)
همگی شاخص‌های مهمی برای سکته مغزی ایسکمیک حاد (Acute Ischemic Stroke) هستند.
زمان شروع علائم: از ۲ ساعت قبل
فشار خون: ۱۶۰/۹۰ (مجاز برای درمان ترومبولیتیک)
هوشیاری: بیمار بیدار است
CT-Scan: بدون شواهد خونریزی یا ضایعه پاتولوژیک (مهم برای تایید ایسکمی و رد خونریزی)
در چنین شرایطی، بیمار در بازه طلایی ۴.۵ ساعته مراجعه کرده و شرایط لازم برای درمان ترومبولیتیک با r-tPA را دارد.
کلیدواژه‌های مهم بالینی در این سوال:
-
r-tPA (Recombinant Tissue Plasminogen Activator): درمان استاندارد در سکته مغزی ایسکمیک، در صورت نبود منع مصرف
-
CT طبیعی: رد خونریزی مغزی، پیش‌نیاز درمان با r-tPA
-
فشارخون زیر ۱۸۵/۱۱۰: مجاز برای تجویز r-tPA
-
شروع علائم کمتر از ۴.۵ ساعت: در “بازه طلایی” درمان ترومبولیتیک
بررسی تک‌تک گزینه‌ها
گزینه الف) تزریق r-tPA
✅ صحیح است. بیمار در شرایط ایده‌آل برای ترومبولیز قرار دارد:
-
زمان شروع علائم: ۲ ساعت قبل
-
CT-Scan بدون خونریزی
-
فشار خون: ۱۶۰/۹۰ (زیر آستانه ۱۸۵/۱۱۰)
-
بیمار هوشیار و پایدار است
بنابراین، تجویز r-tPA وریدی به دوز ۰.۹ mg/kg اقدام مناسب است.
گزینه ب) تزریق هپارین وریدی
❌ غلط است. هپارین به طور روتین در سکته مغزی ایسکمیک حاد استفاده نمی‌شود مگر در شرایط خاص (مثل ترومبوز سینوس‌های وریدی). همچنین خطر خونریزی بالا دارد و در فاز حاد ممنوع است.
گزینه ج) تجویز آسپرین خوراکی
❌ غلط است. اگر بیمار شرایط ترومبولیتیک دارد، تجویز آسپیرین باید پس از ۲۴ ساعت از تزریق r-tPA انجام شود، نه قبل از آن. تجویز همزمان خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
گزینه د) بستری بیمار و تحت نظر گرفتن ایشان
🔸 ناقص است. اگرچه بستری در Stroke Unit لازم است، ولی درمان فعال با r-tPA باید در همین ابتدا صورت گیرد، نه صرفاً تحت نظر گرفتن بیمار.
نتیجه‌گیری نهایی
بیمار ۶۵ ساله با علائم کلاسیک سکته مغزی ایسکمیک، در بازه زمانی مناسب و بدون منع برای ترومبولیز مراجعه کرده است. بنابراین، تزریق r-tPA وریدی انتخاب درست و درمان مؤثر است.
پاسخ صحیح: گزینه الف) تزریق r-tPA
خانم ۵۶ ساله با سابقه دیابت و فشارخون به علت همی‌پارژی ناگهانی بدون اختلال هوشیاری مراجعه نموده است. CT-Scan انجام شده از مغز در حد نرمال است. فشارخون بدو مراجعه ۱۵۰/۹۰ است. تا حداکثر چه زمانی بعد از شروع علائم این بیمار اندیکاسیون تزریق rtPA دارد؟
(پرانترنی شهریور ۹۳ – قطب ۱۰ کشوری [دانشگاه تهران])
الف) ۴/۵ ساعت
ب) ۳ ساعت
ج) ۶ ساعت
د) اندیکاسیون ندارد
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه الف
پاسخ تشریحی:
تحلیل اولیه بر اساس کلیدواژه‌ها
بیمار خانم ۵۶ ساله با سابقه دیابت (Diabetes) و پرفشاری خون (Hypertension) که با همی‌پارزی (Hemiparesis) ناگهانی و بدون اختلال هوشیاری مراجعه کرده است، از نظر بالینی مشکوک به سکته مغزی ایسکمیک حاد (Acute Ischemic Stroke) است.
در CT-Scan مغز هیچ ضایعه‌ای مشاهده نشده است، یعنی احتمال خونریزی مغزی (Intracerebral Hemorrhage) رد شده است که پیش‌نیاز مهمی برای درمان ترومبولیتیک با rtPA (Recombinant Tissue Plasminogen Activator) محسوب می‌شود.
فشارخون اولیه ۱۵۰/۹۰ نیز زیر آستانه ۱۸۵/۱۱۰ بوده و مانعی برای تجویز rtPA نیست.
نکته بسیار مهم این است که بیمار سابقه دیابت دارد، و این می‌تواند در تعیین بازه زمانی تزریق rtPA مؤثر باشد.
کلیدواژه‌های حیاتی:
-
rtPA (فعال‌کننده پلاسمینوژن بافتی نوترکیب): داروی ترومبولیتیک اصلی برای سکته مغزی ایسکمیک
-
بازه طلایی درمان: حداکثر ۴.۵ ساعت از شروع علائم، به شرط عدم وجود منع مصرف
-
دیابت و سن بالا: از عوامل پرخطر اما نه مانع قطعی برای تجویز دارو
بر اساس راهنماهای معتبر نورولوژی و AHA/ASA Guidelines:
بازه زمانی مجاز برای تزریق rtPA در بیماران مبتلا به دیابت و سکته ایسکمیک، تا ۴.۵ ساعت پس از شروع علائم می‌باشد.
بررسی تک‌تک گزینه‌ها
گزینه الف) ۴/۵ ساعت
✅ درست است. مطابق با پروتکل‌های درمانی و مطالعات بالینی (مانند ECASS-III)، تزریق rtPA تا ۴.۵ ساعت پس از شروع علائم ایسکمیک مغزی مجاز است، حتی اگر بیمار دیابتی باشد، به شرط آنکه سایر شرایط فراهم باشد.
گزینه ب) ۳ ساعت
❌ نادرست است. اگرچه در گذشته تنها بازه ۳ ساعته مورد تأیید بود، امروزه طبق دستورالعمل‌های جدید، این بازه تا ۴.۵ ساعت افزایش یافته است. (به‌ویژه اگر بیمار سن زیر ۸۰ سال داشته باشد و دوز مناسب رعایت شود)
گزینه ج) ۶ ساعت
❌ اشتباه است. rtPA فقط تا ۴.۵ ساعت پس از شروع علائم قابل تجویز است. تزریق بعد از این مدت، خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
گزینه د) اندیکاسیون ندارد
❌ کاملاً غلط است. بیمار با فشار مناسب، CT طبیعی، دیابت تحت کنترل و علائم حاد نورولوژیک، کاملاً واجد شرایط برای تزریق rtPA است.
نتیجه‌گیری نهایی
بیمار در بازه طلایی مراجعه کرده، مانعی برای تزریق rtPA ندارد و طبق گایدلاین‌ها، تزریق rtPA تا ۴.۵ ساعت پس از شروع علائم قابل انجام است.
پاسخ صحیح: گزینه الف) ۴/۵ ساعت
»» تمامی کتاب
