شایع ترین بیماری های غیرواگیر
بیماری غیرواگیر چیست؟
بیماری غیرواگیر (noncommunicable disease) یک بیماری غیرعفونی (noninfectious health condition) است که از فردی به فرد دیگر منتقل نمیشود. همچنین برای مدت طولانی دوام میآورد. این بیماری به عنوان یک بیماری مزمن (chronic disease) نیز شناخته میشود.
ترکیبی از عوامل ژنتیکی، فیزیولوژیکی، سبک زندگی و محیطی میتواند باعث بروز این بیماریها شود. برخی از عوامل خطر عبارتند از:
- رژیمهای غذایی ناسالم
- عدم فعالیت بدنی
- سیگار کشیدن و دود دست دوم
- استفاده بیش از حد از الکل
بیماریهای غیرواگیر هر سال حدود ۴۰ میلیون نفر میکشند. این حدود ۷۰ درصد از کل مرگ و میرها در سراسر جهان است.
بیماریهای غیرواگیر بر افراد متعلق به همه گروههای سنی، مذاهب و کشورها تأثیر میگذارد.
بیماریهای غیرواگیر اغلب با افراد مسن همراه است. با این حال، ۱۵ میلیون مرگ و میر سالانه ناشی از بیماری های غیرواگیر در بین افراد ۳۰ تا ۶۹ ساله رخ میدهد.
بیشتر از ۸۵ درصد از این مرگ و میرها در کشورهای با درآمد کم و متوسط و در جوامع آسیب پذیر که دسترسی به مراقبت های بهداشتی پیشگیرانه وجود ندارد، رخ میدهد.
شایعترین بیماریهای غیرواگیر کدامند؟
برخی از بیماریهای غیرواگیر شایعتر از سایرین هستند. چهار نوع اصلی بیماریهای غیرواگیر شامل بیماریهای قلبی عروقی (cardiovascular disease)، سرطان (cancer)، بیماری مزمن تنفسی (chronic respiratory disease) و دیابت (diabetes) است.
بیماری قلب و عروقی
رژیم غذایی نامناسب و کم تحرکی می تواند باعث افزایش موارد زیر شود:
- فشار خون
- گلوکز خون
- لیپیدهای خون
- چاقی
این شرایط خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد. برخی از افراد با (از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به) برخی از بیماری های قلبی عروقی متولد می شوند.
بیماریهای قلبی عروقی عامل اصلی مرگ و میر ناشی از بیماری های غیرواگیر است. برخی از بیماری ها و بیماری های غیرواگیر قلبی عروقی عبارتند از:
- حمله قلبی
- سکته
- بیماری عروق کرونر
- بیماری عروق مغزی
- بیماری شریان محیطی (PAD)
- بیماری قلبی مادرزادی
- ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریه
سرطان
سرطان افراد را در هر سنی، موقعیت های اجتماعی-اقتصادی، جنسیت ها و قومیت ها تحت تاثیر قرار می دهد. سرطان دومین علت شایع مرگ ناشی از بیماریهای غیرواگیر در سطح جهان است.
برخی از سرطان ها به دلیل خطرات ژنتیکی قابل اجتناب نیستند. با این حال، سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که ۳۰ تا ۵۰ درصد سرطان ها با اتخاذ شیوه های زندگی سالم قابل پیشگیری هستند.
اقدامات کلیدی در پیشگیری از بیماری عبارتند از:
- اجتناب از تنباکو
- محدود کردن الکل
- ایمن سازی در برابر عفونت های سرطان زا
در سال ۲۰۱۵، تقریبا ۱ مرگ از ۶ مرگ، در سراسر جهان، ناشی از سرطان بود.
شایع ترین مرگ و میر ناشی از سرطان در مردان در سراسر جهان عبارتند از:
- ریه
- کبد
- معده
- روده بزرگ
- پروستات
شایع ترین مرگ و میر ناشی از سرطان در زنان در سراسر جهان عبارتند از:
- پستان
- ریه
- روده بزرگ
- گردن
- معده
بیماری مزمن تنفسی
بیماری های مزمن تنفسی بیماری هایی هستند که بر راه های هوایی و ساختارهای ریه تأثیر می گذارند. برخی از این بیماری ها ریشه ژنتیکی دارند.
با این حال، دلایل دیگر شامل انتخاب سبک زندگی مانند سیگار کشیدن و شرایط محیطی مانند قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا، کیفیت پایین هوا و تهویه ضعیف است.
در حالی که این بیماری ها غیر قابل درمان هستند، می توان آنها را با درمان پزشکی مدیریت کرد. شایع ترین بیماری های مزمن تنفسی عبارتند از:
- بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
- آسم
- بیماری های ریوی شغلی، مانند ریه سیاه
- فشار خون ریوی
- فیبروز سیستیک
دیابت
دیابت زمانی رخ می دهد که بدن نتواند انسولین کافی تولید کند، هورمونی که قند خون (گلوکز) را تنظیم می کند. همچنین زمانی رخ می دهد که بدن نتواند به طور موثر از انسولین تولید شده استفاده کند.
برخی از عوارض دیابت عبارتند از بیماری قلبی، کاهش بینایی و آسیب کلیه. اگر سطح قند خون کنترل نشود، دیابت می تواند به مرور زمان به سایر اندام ها و سیستم های بدن آسیب جدی وارد کند.
دو نوع اصلی دیابت وجود دارد:
- دیابت نوع ۱ اغلب در دوران کودکی یا بزرگسالی تشخیص داده می شود. این نتیجه یک اختلال عملکرد سیستم ایمنی است.
- دیابت نوع ۲ اغلب در اواخر بزرگسالی به دست می آید. این معمولاً نتیجه رژیم غذایی نامناسب، کم تحرکی، چاقی و سایر عوامل محیطی و سبک زندگی است.
انواع دیگر دیابت عبارتند از:
- دیابت بارداری که باعث افزایش قند خون در ۳ تا ۸ درصد از زنان باردار در ایالات متحده می شود
- پیش دیابت، وضعیتی که با سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی تعریف می شود که منجر به خطر بسیار بالای ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده نزدیک می شود.
شایعترین بیماریهای غیرواگیر
برخی دیگر از بیماریهای غیرواگیر که معمولاً مردم را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار میدهند عبارتند از:
- بیماری آلزایمر
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) (که به آن بیماری لو گهریگ نیز گفته می شود)
- آرتروز
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
- اختلال طیف اوتیسم (ASD)
- فلج بل
- اختلال دو قطبی
- نقائص هنگام تولد
- فلج مغزی
- بیماری مزمن کلیوی
- درد مزمن
- پانکراتیت مزمن
- انسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE)
- اختلالات لخته شدن / خونریزی
- کم شنوایی مادرزادی
- کم خونی کولی (که بتا تالاسمی نیز نامیده می شود)
- بیماری کرون
- افسردگی
- سندرم داون
- اگزما
- صرع
- سندرم الکل جنینی
- فیبرومیالژیا
- سندرم X شکننده (FXS)
- هموکروماتوز
- هموفیلی
- بیماری التهابی روده (IBD)
- بیخوابی
- زردی در نوزادان
- بیماری کلیوی
- مسمومیت از سرب
- بیماری کبد
- دیستروفی عضلانی (MD)
- آنسفالومیلیت میالژیک/سندرم خستگی مزمن (ME/CFS)
- میلومننگوسل (نوعی اسپینا بیفیدا)
- چاقی
- ترومبوسیتمی اولیه
- پسوریازیس
- تشنج
- کم خونی داسی شکل
- اختلالات خواب
- فشار
- لوپوس اریتماتوز سیستماتیک (همچنین به نام لوپوس)
- اسکلروز سیستمیک (که اسکلرودرمی نیز نامیده می شود)
- اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ).
- سندرم تورت (TS)
- آسیب مغزی تروماتیک (TBI)
- کولیت زخمی
- اختلال بینایی
- بیماری فون ویلبراند (VWD)
سخن پایانی
سازمان بهداشت جهانی بیماری های غیرواگیر را به عنوان یک نگرانی عمده بهداشت عمومی و عامل اصلی همه مرگ و میرها در سراسر جهان معرفی می کند.
بسیاری از خطرات بیماری های غیرواگیر قابل پیشگیری هستند. این عوامل خطر عبارتند از:
- عدم تحرک بدنی
- استفاده از تنباکو
- استفاده از الکل
- رژیم غذایی ناسالم (پرچرب، قند فرآوری شده و سدیم، با مصرف کم میوه و سبزیجات)
برخی از شرایط، به نام عوامل خطر متابولیک (metabolic risk factors)، می تواند منجر به سندرم متابولیک (metabolic syndrome) شود. سندرم متابولیک با بیماری قلبی و دیابت مرتبط است. این شرایط عبارتند از:
- افزایش فشار خون: ۱۳۰/۸۵ میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) یا بیشتر برای هر دو عدد یا هر دو
- HDL (کلسترول خوب): کمتر از ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) در مردان؛ کمتر از ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر در زنان
- تری گلیسیرید: ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر
- سطح گلوکز خون ناشتا: ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر
- اندازه کمر: بیش از ۳۵ اینچ در زنان؛ بیش از ۴۰ اینچ در مردان
فردی که این عوامل خطر را دارد باید از طریق درمان پزشکی و اصلاح شیوه زندگی به آنها رسیدگی کند تا خطر ابتلا به یک بیماری غیرواگیر را کاهش دهد.
عوامل خطری که فرد نمی تواند تغییر دهد شامل سن، جنسیت، نژاد و سابقه خانوادگی است.
در حالی که بیماریهای غیرواگیر شرایط طولانیمدتی هستند که اغلب میتوانند امید به زندگی را کاهش دهند، اما میتوان آنها را با درمان پزشکی و تغییر سبک زندگی مدیریت کرد.
اگر یک بیماری غیرواگیر برای شما تشخیص داده شد، مهم است که به برنامه درمانی خود پایبند باشید تا مطمئن شوید که تا حد امکان سالم بمانید.
منابع
- ۱۰ facts about cancer. (2017).
who.int/features/factfiles/cancer/en/ - About metabolic syndrome. (2017).
heart.org/HEARTORG/Conditions/More/MetabolicSyndrome/About-Metabolic-Syndrome_UCM_301920_Article.jsp#.WxrQkS9Tk0o - Cardiovascular disease.
who.int/cardiovascular_diseases/en/ - Chronic respiratory diseases. (n.d.) .
who.int/respiratory/en/ - Chronic, noncommunicable diseases (NCDs) information and resources. (2018).
fic.nih.gov/ResearchTopics/Pages/ChronicDiseases.aspx - Diabetes. (n.d.).
emro.who.int/noncommunicable-diseases/diabetes/index.html - Diseases and conditions. (2018).
cdc.gov/diseasesconditions/index.html - Gestational diabetes mellitus (GDM). (n.d.).
hopkinsmedicine.org/healthlibrary/conditions/adult/diabetes/gestational_diabetes_85,P00337 - Noncommunicable diseases. (2018).
who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases - Overview of noncommunicable diseases and related risk factors. (n.d.).
cdc.gov/globalhealth/healthprotection/fetp/training_modules/new-8/overview-of-ncds_ppt_qa-revcom_09112013.pdf