دمانس عروقی
مرور اجمالی
دمانس عروقی یک عبارت کلی است که مشکلات استدلال، برنامه ریزی، قضاوت، حافظه و سایر مشکلات فکری ناشی از آسیب مغزی با علت اختلال در جریان خون مغز را بیان میکند.
شما ممکن است پس از انسداد یک سرخرگ مغزی بر اثر سکته مغزی دچار دمانس عروقی بشوید، اما سکته مغزی همیشه هم منجر به دمانس عروقی نمیشود. اینکه سکته مغزی بر روی قدرت تفکر و استدلال شما نیز تاثیر میگذارد، به شدت و محل سکته در مغزتان بستگی دارد. دمانس عروقی همچنین میتواند ناشی از عوامل دیگری نیز باشد که به عروق خونی مغز آسیب میرسانند و گردش خون را کاهش میدهند و متعاقباً از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی حیاتی به مغز جلوگیری میکنند.
فاکتورهایی که ریسک بیماریهای قلبی و سکته مغزی را افزایش میدهند – مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و استعمال دخانیات – نیز ریسک دمانس عروقی را بالا میبرند. کنترل این عوامل میتوانند به کاهش شانس ابتلای شما به دمانس عروقی کمک کنند.
علائم
علائم دمانس عروقی بسته به آن ناحیه از مغز که جریان خون در آن مختل شده است متفاوت است. علائم اغلب با علائم سایر انواع دمانس مخصوصاً دمانس ناشی از از بیماری آلزایمر مشابه هستند. اما برخلاف بیماری آلزایمر، مهمترین علائم دمانس عروقی به جای از دست دادن حافظه شامل کند شدن سرعت تفکر و حل مسئله میشود.
علائم و نشانههای دمانس عروقی عبارتند از:
- سردرگمی
- مشکل در توجه و تمرکز
- کاهش توانایی سازماندهی افکار یا کارها
- کاهش توانایی تجزیه و تحلیل یک موقعیت، انجام یک برنامه ریزی موثر و انتقال آن برنامه به دیگران
- کند شدن تفکر
- اشکال در سازماندهی کارها
- اشکال در تصمیم گیری برای انجام کارهای بعدی
- مشکلات حافظه
- بیقراری و آشفتگی
- راه رفتن بیثبات
- تمایل ناگهانی یا مکرر برای ادرار کردن یا ناتوانی در کنترل ادرار
- افسردگی یا بیتفاوتی
علائم دمانس عروقی هنگامی که به طور ناگهانی و بلافاصله پس از سکته مغزی رخ میدهند، مشهودتر میباشند. هنگامی که مشخص شود تغییرات قدرت تفکر و استدلال شما به وضوح ناشی از سکته مغزی میباشد، این وضعیت را دمانس بعد از سکته مغزی نیز مینامند.
گاهی اوقات یک الگوی مشخص از علائم دمانس عروقی به دنبال یک سری سکتههای مغزی یا مینی سکتهها بروز میکند. برخلاف کاهش تدریجی و پیوستهای که معمولاً در دمانس ناشی از بیماری آلزایمر رخ میدهد، تغییر در فرآیند تفکر ناشی از دمانس عروقی به میزان قابل توجه و شدت بیشتری نسبت به عملکرد قبلی شما رخ میدهد.
با این حال دمانس عروقی نیز درست همانند دمانس ناشی از بیماری آلزایمر میتواند به صورت تدریجی ایجاد شود. علاوه بر این از طرفی نیز بیماری عروقی و بیماری آلزایمر اغلب همراه با یکدیگر بروز پیدا میکنند.
مطالعات نشان میدهند که بسیاری از افراد مبتلا به دمانس و کسانی که به بیماریهای عروق مغزی مبتلا هستند نیز به بیماری آلزایمر مبتلا میشوند.
علتها
دمانس عروقی ناشی از شرایطی است که به رگهای خونی مغز شما آسیب میرساند و توانایی آنها را در تامین مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز مغزتان جهت انجام کارهای فکری کاهش میدهد.
شرایط معمول که میتواند به دمانس عروقی بینجامد عبارتند از:
سکته مغزی (انفارکتوس) که باعث انسداد یکی از شریانهای مغزی میشود. سکتههایی که شریانهای مغزی را مسدود میکنند معمولاً طیفی از علائم مختلف را ایجاد میکنند که میتواند دمانس عروقی را نیز شامل شود. با این حال برخی از سکتههای مغزی هستند هستند که هیچ علامت قابل توجهی در فرد ایجاد نمیکنند. این سکتههای خاموش نیز در هر حال ریسک ابتلا به دمانس را افزایش میدهند.
با این سکتههای خاموش و آشکار و سکتههایی که در طول زمان رخ میدهند، ریسک دمانس عروقی بالا میرود. یکی از انواع دمانسهای عروقی که ناشی از چندین سکته مغزی میباشد، دمانس چند انفارکتی نامیده میشود.
خونریزی مغزی. اغلب ناشی از فشار خون بالا میباشد که منجر به تضعیف یک رگ خونی شده و متعاقباً خونریزی در مغز اتفاق میافتد که باعث آسیب مغزی میگردد یا این که از تجمع پروتئین در رگهای خونی کوچک اتفاق میافتد که با افزایش سن و ضعیف شدن این رگها در طول زمان رخ میدهد (آنژیوپاتی آمیلوئیدی در مغز)
رگهای خونی باریک یا رگهای دارای آسیب مزمن. شرایطی که باعث تنگ شدن یا آسیب طولانی مدت به رگهای خونی مغز شما میشود نیز میتواند به دمانس عروقی بینجامد. این شرایط عبارتند از ساییدگی یا پاره شدن رگها ناشی از افزایش سن، فشار خون بالا، پیر شدن غیر طبیعی عروق خونی (آترواسکلروز) و دیابت.
ریسک فاکتورها
به طور کلی ریسک فاکتورهای دمانس عروقی عبارتند از بیماریهای قلبی و سکته. ریسک فاکتورهای دمانس عروقی شامل موارد زیر میگردند:
افزایش سن. ریسک ابتلا به دمانس عروقی با افزایش سن افزایش پیدا میکند. بروز این اختلال قبل از سن ۶۵ سالگی نادر میباشد و از طرفی نیز ریسک آن تا سن ۹۰ سالگی به شدت بالاست.
سابقه سکتههای قلبی، سکته مغزی یا مینی سکتهها. اگر شما قبلاً به حمله قلبی دچار شدهاید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به مشکلات عروق خونی در مغزتان نیز قرار بگیرید. آسیب مغزی که با سکته مغزی یا مینی سکتهها (حملههای ایسکمیک گذرا) رخ میدهد میتواند خطر ابتلا به دمانس را افزایش بدهد.
پیری غیر طبیعی عروق خونی (آترواسکلروز). این وضعیت هنگامی رخ میدهد که رسوبات کلسترول و سایر رسوبات (پلاکها) در شریانهای شما وجود داشته باشد و رگهای خونی شما را باریکتر نماید. آترواسکلروز میتواند ریسک ابتلا به دمانس عروقی را به دلیل کاهش جریان خونی که مغز شما از طریق آن تغذیه میشود، افزایش بدهد.
کلسترول بالا. افزایش سطح لیپوپروتئین کم چگالی (LDL) یا کلسترول بد با افزایش ریسک ابتلا به دمانس عروقی مرتبط است.
فشار خون بالا. هنگامی که فشار خون شما خیلی بالا باشد، فشار بسیار زیادی به رگهای خونی در تمام بدنتان از جمله مغز وارد میشود. این امر منجر به افزایش ریسک مشکلات عروقی در مغز شما میگردد.
دیابت. بالا بودن سطح گلوکز به عروق خونی در سرتاسر بدن شما آسیب میرساند. آسیب به عروق خونی مغزی میتواند ریسک سکته مغزی و دمانس را افزایش بدهد.
استعمال دخانیات. استعمال دخانیات به طور مستقیم به رگهای خونی آسیب میرساند و ریسک تصلب شرایین و سایر بیماریهای گردش خون مانند دمانس عروقی را بالا میبرد.
چاقی. اضافه وزن به طور کلی یک ریسک فاکتور شناخته شده برای بیماریهای عروقی میباشد و از این رو احتمال ابتلا به دمانس عروقی را افزایش میدهد.
فیبریلاسیون دهلیزی. در فیبریلاسیون دهلیزی، ریتم قلب غیر طبیعی بوده و حفرههای فوقانی قلب شما دارای تپش سریع و نامنظم هستند، بدون این که با حفرههای پایینی قلب هماهنگی داشته باشند. فیبریلاسیون دهلیزی ریسک سکته مغزی را بالا میبرد، چرا که باعث ایجاد لختههای خونی در قلب میشود و این لختهها ممکن است تکه تکه شده و به داخل رگهای خونی مغز هم بروند.
پیشگیری
سلامت رگهای خونی مغز شما رابطه نزدیکی با سلامت کلی قلبتان دارد. انجام مراحل زیر برای حفظ سلامت قلب میتواند به کاهش ریسک دمانس عروقی نیز کمک نماید:
حفظ فشار خون طبیعی. نگه داشتن فشار خون در محدوده طبیعی میتواند به پیشگیری از دمانس عروقی و بیماری آلزایمر کمک کند.
پیشگیری یا کنترل دیابت. پیشگیری از دیابت نوع ۲ از طریق رژیم غذایی و ورزش، راه دیگری برای کاهش ریسک ابتلا به دمانس میباشد. اگر به دیابت مبتلا هستید، کنترل سطح گلوکز میتواند به محافظت از عروق خونی مغز شما در برابر آسیب کمک نماید.
دخانیات را ترک کنید. استعمال دخانیات به رگهای خونی در تمام بدن شما آسیب میزند.
ورزش کنید. فعالیت بدنی منظم باید بخش مهمی از برنامه سلامتی همه افراد باشد. ورزش کردن علاوه بر مزیتهای دیگر آن میتواند به شما در پیشگیری از دمانس عروقی کمک کند.
کلسترول خودتان را کنترل کنید. یک رژیم غذایی سالم و کم چرب به همراه داروهای کاهش دهنده کلسترول در صورت نیاز، میتواند ریسک سکته مغزی و حملات قلبی را که منجر به دمانس عروقی میشوند کاهش دهد که یک علت آن میتواند به دلیل کاهش رسوب پلاکها در عروق مغزی باشد.
یک علت دیگر: پروتئین آلزایمر میتواند شریانها را مسدود نماید (آترواسکلروز، بیماری آلزایمر)
درست همانند یک مدافع بی نظم که از دور برای شما کار میکند، یک پروتئین دخیل در بیماری آلزایمر نیز میتواند به شیوههای مختلفی ایجاد مشکل نماید. تحقیقات جدید نشان میدهند که این پروتئینها قادر هستند تا آبشاری را ایجاد کنند که باعث گرفتگی شریانها و تصلب شرایین بشود. ارتباط غیر منتظره بین دمانس و بیماری قلبی نیز میتواند به درک بهتر – و پیدا کردن درمانهای بهتر – به سالمندان و بیماران سالمند کمک نماید.
در آترواسکلروز، پلاکهای سختی دیواره سرخرگها را میپوشانند و آنها را سفت میکنند که باعث بروز بیماری قلبی میگردد. این پلاکها متشکل از انواع لیپیدها، سلولهای خونی به نام پلاکها و اجزایی از سیستم ایمنی بدن مانند ماکروفاژها هستند که سلولهای ناخواسته و مهاجمان میکروبی را میبلعند. سلولهای ماهیچههای صاف این پلاکها را با پوشاندنشان با پروتئین کلاژن محافظت میکنند. با پیشرفت بیماری، ماکروفاژها اکسید نیتریک تولید میکنند و سلولهای ماهیچه صاف را وادار به خودکشی مینمایند. این پلاکها در صورتی که هیچ کلاژن محافظی در اطرافشان وجود نداشته باشد، پاره شده و وارد جریان خون میشوند که میتواند منجر به تشکیل لخته، انسداد عروق و حمله قلبی یا سکته بشود.
محققان قبلاً نشان دادهاند که پلاکها حاوی پروتئین پیش ساز β – آمیلوئید هستند که قادر هستند در مغز تجمع یابند و منجر به بروز آلزایمر بشوند (بخش پیچیدگی بیماری آلزایمر را ببینید). آمیلوئید β در پلاکهای آترواسکلروتیک و ماکروفاژها نیز وجود دارد. مشاهده این که ماکروفاژها، β آمیلوئید و پلاکتها در داخل پلاکها اجتماع مییابند، گودیو دی مایر (Guido De Meyer) و همکارانش را ترغیب کرد تا بررسی کنند آیا ماکروفاژها قادر هستند APP را به β آمیلوئید بالغ تبدیل نمایند یا خیر.
آنها برای بررسی این امر، ماکروفاژها را با پلاکتها انکوبه کردند. آنها با استفاده از دو نوع میکروسکوپ نشان دادند که ماکروفاژها شروع به بلعیدن پلاکتها کردند. این جنون تغذیه، ماکروفاژها را تحریک کرد تا اکسید نیتریک تولید کنند. ماکروفاژها پس از بلعیدن پلاکتها، دارای اندکی پروتئین پیش ساز و پر از β آمیلوئید بودند، اما ماکروفاژها تغذیه نشده هیچ کدام از آنها را نداشتند. سپس محققان دریافتند که میتوانند ماکروفاژها را با چکاندن β آمیلوئید در محیط کشت سلولی برای تولید اکسید نیتریک تحریک نمایند. در نهایت این تیم متوجه شد که ماکروفاژها RNA پیام رسان آنزیمی را تولید کردند که قادر است β آمیلوئید را از APP حذف کند و مهار این آنزیک در محیط کشت از تولید β آمیلوئید و اکسید نیتریک جلوگیری میکند. در مجموع، دادهها نشان میدهند که ماکروفاژها β آمیلوئید را از APP پلاکتی تولید میکنند و سپس اکسید نیتریک تولید میکنند که منجر به جدا شدن پلاکها میشود.
دی مایر، فارماکولوژیست دانشگاه آنتورپ بلژیک میگوید که برای ثابت کردن این که آیا این پدیده در بدن انسانها نیز رخ میدهد یا نه به تحقیقات بیشتری نیاز است. اما اگر نتیجه مشابهی برای انسانها نیز به دست بیاید، محققان میتوانند آزمایش کنند که آیا داروهای در حال ساخت برای بیماری آلزایمر، تصلب شرایین را برطرف میکند یا خیر. در این صورت سود داروها به صورت دو جانبه خواهد بود. دی مایر میگوید، همچنین نشانههایی وجود دارد که نشان میدهد استاتینهای کاهش دهنده کلسترول نیز میتواند منجر به کاهش β آمیلوئید بشوند. رودولف تانزی عصب شناس بیمارستان عمومی ماساچوست در چارلز تاون میگوید که این یافتهها منبع جدیدی از β آمیلوئید را نشان میدهد که محققان آلزایمر باید آن را مدنظر قرار بدهند. او میگوید، β آمیلوئید از مغز به خون و سپس به مغز حرکت میکند. ما تصور میکردیم که (پپتید در گردش) از مغز میآید. این مطالعه نشان میدهد که این پپتید از خون میآید. تشریح جزئیات فعالیت این عوامل مزاحم میتواند به محققان بیماری آلزایمر و تصلب شرایین کمک کند که به قلب این اسرار بزرگ نفوذ پیدا کنند.
