«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: فارسی ۳
رشته: ریاضی فیزیک – علوم تجربی
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
تاریخ امتحان: ۲۱/۰۳/۱۳۹۹
ساعت شروع: ۸ صبح
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
تعداد صفحه: ۵
دانش‌آموزان روزانه سراسر کشور در نوبت خرداد ماه سال ۱۳۹۹
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
بخش الزامی
دانش آموزان عزیز، به سوالات ۱ تا ۳۲ برای کسب (۱۶ نمره) پاسخ دهید.
قلمرو زبانی (۵/۵ نمره)
۱) معنی هر یک از واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۱)
الف) تن ز جان و جان ز تن مستور نیست
پوشیده، پنهان (ص ۴۷)
ب) گفت: «والی از کجا در خانه خمّار نیست؟»
مِی‌فروش (ص ۱۹)
ج) پاداش هر زخمه سنگی را دست‌های کریم تو میوه‌ای چند نثار کند.
ضربه، ضربه زدن (ص ۸۷)
د) کزین کوه آتش نیابم تپش
اضطراب ناشی از گرما و حرارت، گرمی و حرارت (ص ۱۰۴)
۲) برای واژه مشخص شده مصراع «سریر مُلک عطا داد کردگار تو را»، یک برابر معنایی از بیت زیر، بیابید. (۰/۲۵)
«برکش ز سر این سپید معجر بنشین به یکی کبود اورند»
آورند (ص ۳۵)
۳) متضاد واژه «یکرنگی» در کدام گزینه دیده می‌شود؟ (۰/۲۵)
۱) که نبایستی بگوید هیچ/ بس که بی‌شرمانه و پست است این تزویر
۲) ور بپرسی راست، گویم راست/ قصه بی‌شک راست می‌گوید
۳) و صدای شوم و نامردانه‌اش در چاهسار گوش می‌پیچید
۴) خواه روز صلح و بسته مهر را پیمان/ خواه روز جنگ و خورده بهر کین سوگند
گزینه یک (با واژه تزویر) (ص ۱۱۲)
۴) املای درست را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۵)
الف) که دوزخ مرا زین سخن گشت (خوار / خار)
خوار (ص ۱۰۱)
ب) واصفان حلیه جمالش به تحیّر (منصوب / منسوب)
منسوب (ص ۱۳)
۵) در همه گزینه‌ها به جز گزینه …… نادرستی املایی دیده می‌شود. (۰/۲۵)
۱) بچه‌ها هم انگار از دست آن ذلّه شده بودند و تکبیر می‌گفتند.
۲) تنها و تنها برای تعلیم گرفتن، شبه شما را در میان تاریکی تعقیب می‌کردم.
۳) عمق گودال آن‌قدر نبود که بتواند جسّه آدمی را در خود بگیرد.
۴) به سمت خاک‌ریز می‌رفتند و آخرین رمغ‌هایشان را در آخرین فشنگ‌هایشان می‌ریختند.
۱) بچه‌ها هم انگار از دست آن ذلّه شده بودند و تکبیر می‌گفتند. (ص ۹۲)
۲) شبه – شبح
۳) جسّه – جثه
۴) رمغ – رمق
۶) در گروه کلمه‌های زیر، سه مورد نادرستی املایی وجود دارد؛ درست هر یک را بنویسید. (۰/۷۵)
باثق و بلند – فخر و مباهات – بساط تحویه – روزه‌خوانی و نوحه‌سرایی – سورت سرمای دی – بی‌خردان سفله
باثق: باسق (ص ۱۲)
بساط تحویه: تهویه (ص ۸۰)
روزه‌خوانی و نوحه‌سرایی: روضه (ص ۹۷)
۷) در بیت زیر، نقش دستوری ضمیر پیوسته «ش» را بنویسید. (۰/۲۵)
چو بشنید خسرو از آن شاد گشت روانش ز اندیشه آزاد گشت
مضاف الیه (ص ۱۰۵)
۸) در نوشته زیر، نوع وابسته وابسته مشخص شده را تعیین کنید. (۰/۵)
بر بالای آن، با خط بسیار روشن، دو سطر مطلبِ زیبا نوشته شده بود.
بسیار: قید صفت (ص ۶۳)
سطر: ممیز (ص ۶۳)
۹) الگوی ساخت همه گزینه‌ها به جز جمله گزینه ……… «نهاد + مفعول + مسند + فعل» است. (۰/۲۵)
۱) عشق حقیقی، دل و جان را پاک می‌گرداند.
۲) محبتِ به غایت را عشق خوانند.
۳) برخی عاشق را دیوانه می‌پندارند.
۴) عشق از بهر این معنی فرض راه آمد.
۴ (ص ۵۴)
۱۰) با توجه به نوشته زیر، درستی یا نادرستی موارد داده شده را تعیین کنید. (۰/۵)
«عشق کردم از این‌که فهمیده‌اید، انهدام آن تیربار، کار من بوده است.»
الف) زمان هر دو فعل «فهمیده‌اید» و «بوده است»، ماضی نقلی است. درست نادرست
ب) در گروه اسمی «انهدام آن تیربار»، واژه «تیربار» هسته گروه اسمی است. درست نادرست
الف) درست (ص ۹۲)
ب) نادرست (ص ۹۲)
۱۱) نوع حرف «و» (ربط، عطف) را در هر یک از مصراع‌های زیر مشخص کنید. (۰/۵)
الف) امروز می‌آید از باغ بوی بهار من و تو
ب) دیروز در غربت باغ من بودم و یک چمن داغ
الف) عطف (ص ۸۴)
ب) ربط (ص ۸۴)
۱۲) در هر یک از موارد زیر، نقش دستوری واژه مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
الف) هرگز دلم برای کم و بیش غم نداشت.
ب) پرندگان، جملگی مشتاق دیدار سیمرغ شدند.
الف) مفعول (ص ۲۷)
ب) بدل (ص ۱۲۰)
قلمرو ادبی (۴ نمره)
۱۳) مصراع دوم هر یک از بیت‌های زیر را بنویسید. (۱/۵)
الف) وین نغمه محبت بعد از من و تو ماند
تا در زمانه باقی است آواز باد و باران (ص ۵۷)
ب) ماه آمده به دیدن خورشید، صبح زود
خورشید رفته است سرِ شب سراغ ماه (ص ۹۶)
ج) تو بودم کردی از نابودی و با مهر پروردی
فدای نام تو بود و نبودم، میهن ای میهن! (ص ۱۱۷)
۱۴) آرایه ذکر شده در مقابل همه ابیات، به جز (۰/۲۵) گزینه ……….. درست است.
۱) چه غم دیوار امت را که دارد چون تو پشتیبان چه باک از موج بحر آن راکه باشد نوح کشتی‌بان (اسلوب معادله)
۲) گفت: «باید حد زند هشیار مردم، مست را» گفت: «هوشیاری بیار، این‌جا کسی هشیار نیست» (تضاد)
۳) در دفتر زمانه فتد نامش از قلم هر ملتی که مردم صاحب‌قلم نداشت (کنایه)
۴) با آن که جیب و جام من از مال و می تهی است ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت (ایهام)
گزینه ۴ (ص ۲۷)
۱۵) در کدام یک از بیت‌های زیر آرایه «حسن تعلیل» وجود دارد؟ دلیل خود را بنویسید. (۰/۵)
الف) تا چشم بشر نبیندت روی بنهفته به ابر، چهر دلبند
ب) برکَن ز بن این بنا که باید از ریشه بنای ظلم برکند
الف، شاعر ارتفاع قله دماوند را برای این می‌داند که می‌خواهد مردم صورتش را نبینند. (ص ۳۴)
۱۶) در بیت زیر، آرایه درست را از کمانک مقابل آن، انتخاب کنید. (۰/۲۵)
آتش عشق است کاندر نی فتاد جوشش عشق است کاندر می فتاد (تشبیه/ جناس همسان)
تشبیه (تشبیه عشق به آتش) (ص ۴۷)
۱۷) در بیت زیر، مفهوم نمادین «رود» و «دریا» را بنویسید. (۰/۵)
«چون رود امیدوارم بی‌تابم و بی‌قرارم من می‌روم سوی دریا، جای قرار من و تو»
رود: جریان‌های انقلابی دریا: وحدت و یکپارچگی (ص ۸۵)
۱۸) درباره «تلمیح» به کار رفته در بیت زیر، یک سطر توضیح دهید. (۰/۵)
«طاووس باغ قدسم، نی بوم این خرابه آن‌جاست جلوه‌گاهم، این‌جا چه کار دارم؟»
اشاره به این باور که طاووس پرنده‌ای بهشتی بوده است، اما به خاطر همدستی با ابلیس از بهشت رانده شده است. (ص ۱۲۷)
۱۹) نام پدیدآورنده هر یک از آثار زیر را بنویسید. (۰/۵)
الف) فی حقیقه العشق: ب) سانتاماریا:
الف) شهاب‌الدین سهروردی (ص ۵۲)
ب) مهدی شجاعی (ص ۹۳)
قلمرو فکری (۶/۵ نمره)
معنی هر یک از موارد زیر را به نثر روان بنویسید.
۲۰) عشق به همه جایی مأوا نکند و به هر دیده، روی ننماید. (۰/۵)
عشق در هر جایی پناه نمی‌گیرد (عشق در دل هر کسی جای نمی‌گیرد) و به چشم هر کسی نمایان نمی‌شود. (ص ۵۲)
۲۱) یکی از صاحبدلان سر به جیب مراقبت فرو برده بود. (۰/۵)
یکی از عارفان در حال تفکر عارفانه و توجه به حق بود. (ص ۱۴)
۲۲) مزینان را بر انگاره عشق آبادش ساخته‌اند و هنوز بر همان مُهر و نشان است که بود. (۰/۵)
مزینان را به طرح و نقشه عشق آباد ساخته‌اند و از قدیم هیچ تغییری نکرده است. (هنوز به همان شکل و طرح قدیم است) (ص ۷۰)
۲۳) کز این دو یکی گر شود نابه‌کار از آن پس که خواند مرا شهریار؟! (۰/۵)
که اگر یکی از این دو نفر (سودابه یا سیاوش) گناهکار شناخته شود، پس از آن کسی من را پادشاه نمی‌شمارد. (ص ۱۰۱)
۲۴) شیرمرد عرصه ناوردهای هول طعمه دام و دهانِ خوان هشتم بود. (۰/۷۵)
رستم، پهلوان میدان نبردهای هراسناک در چاه (دام مرگ) گرفتار شده بود. (ص ۱۱۰ و ۱۱۲)
۲۵) صدهزاران سایه جاوید، تو گم شده بینی ز یک خورشید، تو (۰/۷۵)
در مرحله فنا (هفتم) همه پدیده‌هایی که سایه‌هایی بر چهره خداوند بودند، با آشکار شدن خورشید حق، از بین می‌روند و حق آشکار می‌گردد. (ص ۱۲۵)
به پرسش‌های مربوط به درک مطلب پاسخ دهید.
۲۶) نوشته «از بیم عقرب جرّاره دموکراسی قرن بیستم، ناچار شده به مار غاشیه حکومت سرهنگ‌ها پناه ببرد»، کدام یک از ضرب‌المثل‌های زیر را به یاد می‌آورد؟ (۰/۲۵)
الف) دست بالای دست بسیار است. ب) از چاله به چاه افتاد.
ب) از چاله به چاه افتاد. (ص ۶۲)
۲۷) متن‌های زیر، بر چه مفهوم مشترکی تأکید دارند؟ (۰/۵)
* «در کف‌ها کاسه زیبایی،/ بر لب‌ها تلخی دانایی/ شهر تو جای دگر/ ره می‌بر با پای دگر»
* «آن باغ پر از گل‌های رنگین و معطر شعر و خیال و الهام و احساس در سمومِ سرد این عقل بی‌درد و بی‌دل پژمرد.»
عقل و نگاه عاقلانه، زیبایی پدیده‌های هستی را زایل می‌کند. (نفی خرد در نگاه به زیبایی‌های جهان) (ص ۷۶ و ۷۳)
۲۸) مفهوم کلی مصراع دوم بیت زیر را بنویسید. (۰/۲۵)
«گفت: می بسیار خوردی، زان چنین بی‌خود شدی گفت: ای بیهوده‌گو، حرف کم و بسیار نیست»
گناه، کم یا زیاد آن، هر دو ناپسند است. (ص ۱۹)
۲۹) در شعر زیر، شاعر دلیل بیدار شدن هر ساله نوبهار را چه می‌داند؟ (۰/۵)
هر سال چو نوبهار خـرم بیدار شود ز خـواب نوشین
تا باز کنـد به روی عالـم دیباچه خاطـــرات شیرین
از لاله دهد به سبزه زیور ای دوست مرا به خاطر آور
برای یادآوری خاطرات شیرین مردم جهان (ص ۹۵)
۳۰) مفهوم مشترک بیت‌های زیر را بنویسید. (۰/۵)
الف) شــــــو منفـجــــر ای دل زمانــــه وان آتــــش خـــود نهفتــه مپسنــد
ب) دلا خاموشی چرا؟ چو خُم نجوشی چرا؟ برون شد از پرده راز، تو پرده‌پوشی چرا؟
توصیه به اعتراض یا ترک سکوت یا آشکار ساختن حرف درون (ص ۳۷)
۳۱) با توجه به بیت زیر، رفتار سرنوشت با آزادگان چگونه است؟ (۰/۵)
«ضربت گردون دون آزادگان را خسته کرد کو دل آزاده‌ای کز تیغ او مجروح نیست»
روزگار و فلک، همه انسان‌های آزاده را مورد آسیب و رنجش قرار می‌دهد. (ص ۱۰۷)
۳۲) با توجه به بیت «در پیشگاه اهل خرد نیست محترم هر کس که فکر جامعه را محترم نداشت»، در نظر خردمندان چه کسی محترم است؟ (۰/۵)
کسی که به افکار مردم جامعه احترام بگذارد. (ص ۲۷)
بخش انتخابی (۸ نمره)
دانش‌آموز عزیز، برای کسب (۴ نمره) از سوالات ۳۳ تا ۴۸، فقط ۸ سؤال را به دلخواه انتخاب کرده و پاسخ دهید.
قلمرو زبانی (۳ نمره)
۳۳) با توجه به بیت‌های زیر، به پرسش‌های داده شده، پاسخ دهید. (۰/۵)
«تو قلب فســـرده زمینـی از درد ورم نمــوده یک چند
بفکن ز پی این اساسِ تزویر بگسل ز پی این نژاد و پیوند»
الف) نوع کدام یک از ترکیب‌های «قلب فسرده» و «قلب زمین»، اضافی است؟
ب) یک ترکیب وصفی در بیت دوم بیابید و بنویسید.
الف) «قلب زمین» (ص ۳۴) ب) این اساس یا این نژاد یا این پیوند (ص ۳۵)
۳۴) در سروده «رخش بی‌مانند، با هزارش یادبود خوب خوابیده است»،
الف) در گروه اسمی «هزارش یادبود خوب»، هسته گروه اسمی را تعیین کنید.
ب) در گروه اسمی «رخش بی‌مانند»، نوع وابسته پسین را بنویسید. (۰/۵)
الف) یادبود
ب) صفت (ص ۱۱۳)
۳۵) در بیت «همه از بهرِ تو سرگشته و فرمانبُردار شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری»،
الف) کدام فعل حذف شده است؟ ب) نوع حذف را بنویسید. (۰/۵)
الف) هستند (فعل اسنادی)
ب) معنوی (ص ۱۲)
۳۶) با توجه به نوشته زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵)
«مرا به یاد بی‌ثباتی فلک بوقلمون و شغاوت مردم دون و وقاحت این مصطفای بدقواره انداخته بود.»
الف) معنای واژه «دون» چیست؟ ب) در کدام واژه «نادرستی املایی» دیده می‌شود؟
الف) پست و فرومایه
ب) شغاوت: شقاوت (ص ۱۳۹)
۳۷) با توجه به سروده زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵)
«و در بهاران، عشق من! / خنده‌ات را می‌خواهم / چون گلی که در انتظارش بودم»
الف) مفهوم «ان» را در واژه «بهاران» بنویسید.
ب) مرجع ضمیر شخصی پیوسته «ش» در واژه انتظارش چیست؟
الف) زمان (هنگام بهار)
ب) گل (ص ۱۵۱)
۳۸) در هر یک از جمله‌های مرکب زیر، جمله وابسته (پیرو) را مشخص کنید. (۰/۵)
الف) اگر امروز بیشتر از این به ما بخورانید، همین‌جا وبال جانت می‌گردیم.
امروز بیشتر از این به ما بخورانید (ص ۱۳۶)
ب) جامه‌ای بود که درزی ازل به قامت زیبای جناب ایشان دوخته بود.
درزی ازل به قامت زیبای جناب ایشان دوخته بود. (ص ۱۳۷)
قلمرو ادبی (۲ نمره)
۳۹) در سروده «مرد نقال – آن صدایش گرم / نایش گرم / آن سکوتش ساکت و گیرا / و دمش، چونان حدیث آشنایش گرم – راه می‌رفت و سخن می‌گفت»
الف) در ترکیب «صدایش گرم»، کدام آرایه ادبی وجود دارد؟
ب) واژه‌های «نای» و «دم» کدام آرایه ادبی را ایجاد کرده است؟ (۰/۵)
الف) حس آمیزی
ب) مجاز (ص ۱۰۹)
۴۰) در سروده «اما خنده‌ات که رها می‌شود / و پروازکنان در آسمان مرا می‌جوید / تمامی درهای زندگی را / به رویم می‌گشاید»
الف) ترکیب «درهای زندگی»، یکاضافه استعاری است یا تشبیهی؟
ب) مفهوم کنایه «در به روی کسی گشودن» را بنویسید. (۰/۵)
الف) اضافه استعاری
ب) یاری کردن، امیدوار ساختن (ص ۱۵۰)
۴۱) در بین آثار زیر، نام پدیدآورنده دو اثر در مقابل آن درست نوشته شده است؛ آن دو را مشخص کنید. (۰/۵)
(فیه ما فیه: مولوی) – (منطق الطیر: سنایی غزنوی) – (قصه شیرین فرهاد: ابوالقاسم لاهوتی) – (تیرانا: محمدرضا رحمانی) – (دری به خانه خورشید: احمد عربلو)
(فیه ما فیه: مولوی) (ص ۵۱) (تیرانا: محمدرضا رحمانی) (ص ۸۷)
۴۲) نام پدیدآورنده هر یک از آثار زیر را بنویسید. (۰/۵)
الف) قصه‌های دوشنبه:
ب) ارمیا:
الف) آلفونس دوده (ص ۱۶۲)
ب) رضا امیر خانی (ص ۱۴۷)
قلمرو فکری (۳ نمره)
معنی هر یک از موارد زیر را به نثر روان بنویسید.
۴۳) سرّ من از ناله من دور نیست لیک چشم و گوش را آن نور نیست (۰/۵)
راز من را از ناله‌های عارفانه من می‌توان دریافت، اما چشم و گوش ظاهری توان درک آن را ندارد. (ص ۴۶)
۴۴) مرغان جملگی شیدا شدند؛ بهانه‌ها یک سو نهادند. (۰/۵)
همه پرندگان عاشق (دیدار سیمرغ) شدند و بهانه‌جویی را کنار گذاشتند. (ص ۱۲۲)
۴۵) (عشق جاودانی) همواره عشق قدیم را موضوع صحیفه شعر خود می‌گرداند. (۰/۵)
عاشق واقعی همیشه زیبایی‌های عشق اول و قدیم را موضوع کتاب یا دیوان شعر خود قرار می‌دهد. (ص ۱۵۵)
۴۶) در هر یک از موارد زیر، مفهوم بخش‌های مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
الف) در اواخر عمر با بنده مألوف بودند و کاسه کوزه یکی‌شده بودیم.
ب) پشت دستم را داغ کردم که تا من باشم دیگر پیرامون ترفیع رتبه نگردم.
الف) صمیمی شده بودیم. (ص ۱۳۷)
ب) پشیمان شدن از کاری (ص ۱۴۰)
۴۷) در جدول زیر، هر یک از متن‌ها، با کدام یک از مفاهیم مقابل خود، تناسب معنایی دارد؟ (۰/۵)
| الف | «ستاره ضعیفی در شبستان تیره و تار درونم درخشیدن گرفت.» | ۱) امیدوار شدن ۲) رها شدن از ضعف و ناتوانی |
| ب | «اگر خونین دلی از جور ایام لب خندان بیاور چون لب جام» | ۱) بردباری در برابر مشکلات روزگار ۲) توصیه به شادی در هنگام سختی |
الف) (۱) (امیدوار شدن) (ص ۱۳۶)
ب) (۲) (توصیه به شادی در هنگام سختی) (ص ۱۵۳)
۴۸) با توجه به بیت «جهاندار، سودابه را پیش خواند همی با سیاوش به گفتن نشاند»،
الف) منظور از «جهاندار » کیست؟
ب) معادل امروزی «با سیاوش به گفتن نشاند»، چیست؟ (۰/۵)
الف) کیکاووس (پدر سیاوش)
ب) روبه‌رو کرد (ص ۱۰۰)
«موفق باشید.»
