زیست شناسی ۱؛ فعالیت های فصل هفتم کتاب زیست شناسی دهم

پاسخ فعالیت‌های کتاب زیست‌شناسی ۱

– دهم –

جواب فعالیت‌های فصل هفتم زیست دهم تجربی

پاسخ و حل سوال های فعالیت های گفتار ۱ و ۲ و ۳ فصل هفتم کتاب زیست شناسی ۱ پایه دهم تجربی

جواب فعالیت های فصل ۱ زیست دهم تجربی؛ در این مطلب به پاسخ و جواب سوالات فعالیت های صفحه ۹۸، ۱۰۱، ۱۰۹ و ۱۱۰ گفتار ۱ و ۲ و ۳ فصل ۷ هفتم «تغذیه گیاهی» کتاب زیست شناسی ۱ پایه دهم رشته تجربی پرداخته ایم.

فصل تغذیه گیاهی

فعالیت ۱ صفحه ۹۸ فصل هفتم زیست دهم

فعالیت ۱

خاک‌های مختلف‌، ذراتی با اندازه‌های مختلف دارند. تحقیق کنید که رشد ریشه گیاهان در خاک‌های رسی و ماسه‌ای با چه چالش‌ها و فرصت‌هایی رو‌به‌روست؟

ذرات غیرآلی خاک از اندازه‌ی بسیار کوچک رس تا درشت شن و ماسه را شامل می‌شوند. وجود ذرات با اندازه‌های مختلف در خاک، توانایی خاک‌ها در نگهداری آب، مقدار هوا و مواد معدنی را متفاوت می‌کند. 

خاک شنی

خاک شنی، یکی از فقیرترین انواع خاک است. چراکه علاوه بر نداشتن مواد مغذی، توانایی آن در نگه داشتن آب بسیار پایین است. از همین رو غالبا این نوع خاک برای کاشت گیاه مناسب نمی باشد. البته با اضافه کردن مقادیری خاک رس می توان ظرفیت نگهداری آب در خاک شنی و ماسه ای را بالا برد.

خاک شنی به تنهایی نمی تواند بستری برای پرورش گیاه باشد. اما در صورتی که خاک شنی با کودها و سایر مواد آلی و ارگانیک مخلوط و تغذیه شود و علاوه بر آن با مقادیری رس یا مالچ ترکیب شود تا ظرفیت نگهداری آب در آن بالا رود، می تواند برای کشت گیاهانی مانند هویج، سیب زمینی، کدو، بادمجان و چغندر قند مناسب باشد. درباره شکل ظاهری و اندازه ذرات خاک شنی می‌توان گفت که حدود ۰/۵ تا ۲/۵ میلی متر هستند.

مزیت خاک ماسه ای

در بهار سریع گرم می شود.

معایب خاک ماسه ای

در تابستان به سرعت خشک می شود.

مواد مغذی کمی دارد.

آب را در خود نگه نمی دارد.

اغلب اسیدی است.

موارد استفاده از خاک ماسه ای

مناسب برای بوته ها و پیاز گیاهانی مانند لاله ها، گل مینای درختی و گل های رز خورشیدی است.

محصولاتی مانند هویج، جعفری و سیب زمینی خاک های ماسه ای را ترجیح می دهند.

کاهو، توت فرنگی، فلفل، ذرت، کدو، کدو سبز، گوجه فرنگی در خاک های ماسه ای کشت می شوند.

خاک رسی

رس یک نوع خاک سنگین است که به دلیل داشتن مواد مغذی متصل به مواد معدنی رسی موجود در خاک به طور بلقوه حاصلخیز است. خاک رس در زمستان مرطوب و سرد و در تابستان خشک خواهد شد.
این نوع خاک از ۲۵% رس ساخته شده و به دلیل وجود فضای زیاد بین ذرات و جذب مویرگی مقدار آب زیادی در خود جای می‌دهد و به آهستگی تخلیه می شوند.
خاک‌های رسی در زمان آبیاری و خیس شدن متراکم می‌شوند، اما اگر انتخاب گیاه به درستی انجام شود کار با این نوع خاک بسیار راحت و مفید است. شکل ظاهری و اندازه ذرات خاک رس بین ۰٫۰۰۲ تا ۰٫۰۰۵ میلی متر است.

مزایای خاک رس

خاک های رسی مواد مغذی را نگه می دارند؛ بنابراین گیاه غذای مورد نیاز خود را دارد.

برای پرورش محصولاتی که به آب زیادی احتیاج دارند، عالی است.

معایب خاک رس

آب را نگه می دارد و زهکشی آب کند انجام می شود.

در بهار به آهستگی گرم می شود.

به راحتی متراکم می شود.

تمایل به قلیایی بودن دارد.

موارد استفاده از خاک رس

مناسب برای گیاهان چند ساله و درختچه هایی مانند آستر (Aster) و ترنج (Bergamot) است.

درختان میوه، درختان زینتی و بوته ها در خاک های رسی رشد می کنند.

بنابراین هرچه میزان رس خاک بیشتر باشد نفوذپذیری و تهویه کمتر و مواد غذایی بیشتر خواهد بود و هرچه میزان شن خاک بیشتر باشد نفوذپذی و تهویه بیشتر و مواد غذایی کمتر خواهد بود

فعالیت ۱ صفحه ۱۰۱ فصل هفتم زیست دهم

فعالیت ۲

آزمایشی را طراحی کنید که به کمک آن بتوان تاثیر کاهش با افزایش مواد معدنی را در رشد و نمو گیاهان تعیین کرد. 

کاهش با افزایش مواد معدنی را در رشد و نمو گیاهان تاثیر دارد. 

زیست‌شناسان برای تشخیص نیازهای تغذیه.ای گیاهان، آن‌ها را در محلول‌های مغّذی رشد می‌دهند. این محلول‌ها، آب و عناصر مغذی محلول به مقدار معین دارند. از این شیوه برای تشخیص اثرات عناصر بر رشد و نمو گیاهان نیز استفاده می‌شود. شکل زیر، دستگاه ساده‌ای را نشان می‌دهد که برای کشت گیاهان در محلول‌های مغّذی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

برای بررسی تاثیر کاهش با افزایش مواد معدنی در رشد و نمو گیاهان می‌توانیم از این دستگاه استفاده کنیم.

فرض کنید که می‌خواهیم تاثیر کاهش نیتروژن را بر رشد گیاهی خاص بررسی کنیم. دو محلول یکسان آماده می‌کنیم که مقدار عناصر آنها با یکدیگر برابر است فقط در یکی از محلول‌ها مقدار نیتروژن، کمتر از مقدار آن در محلول دیگر است. سپس آن گیاه را در محلول‌ها قرار می‌دهیم و پس از مدتی تاثیر کاهش نیتروژن، بر رشد آن گیاه مشاهده می‌کنیم. 

فعالیت ۳ صفحه ۱۰۹ فصل هفتم زیست دهم

فعالیت ۳

مشاهده روزنه های سطح پشتی برگ

الف) یک برگ شاداب تره را انتخاب کرده و سطح پشتی و رویی آن را مشخص کنید.

ب) برگ را از محل رگبرگ میانی به بیرون شکسته ولی روپوست را پاره نکنید. هر نیمه را به نحوی به طرفین بکشید تا روپوست نازک آن از بافت های زیرین جدا شود. این کار اگر با دقت انجام شود روپوست غشایی و بی‌رنگ را جدا می‌کند.

پ) نمونه را در یک قطره آب، روی تیغه شیشه ای قرار دهید و با تیغک بپوشانید. یاخته های روپوست و نگهبان روزنه را در بزرگ نمایی‌های مختلف مشاهده کنید. آیا می توانید سبز‌دیسه‌ها را در این یاخته‌ها ببینید؟

ت) تعداد روزنه های موجود در میدان دید را شمارش کنید. تعداد روزنه را در واحد سطح برگ تعیین کنید.

تعداد روزنه‌ها را در میدان دید در زیر میکروسکوپ شمارش می‌کنیم. پس از آن، با توجه به نسبت مساحت میدان دید به مساحت کل برگ، می‌توان تعداد روزنه‌ها در کل سطح برگ را به صورت تقریبی تخمین زد. 

ث) با استفاده از تیغ تیز و با احتیاط، نمونه‌های روپوست پشتی را از برگ گیاهان میخک، شمعدانی و برگ بیدی تهیه و زیر میکروسکوپ مشاهده کنید. یاخته های روپوست و نگهبان روزنه را در این گیاهان و تره مقایسه کنید.

در شکل زیر انواع روزنه‌های هوایی مشاهده می‌شود: 

روزنه هوایی گیاه شمعدانی از نوع انموسایتیک یا نوع آلاله‌ای ها است که نوع سلولی نامنظم نیز خوانده می‌شود، سلول‌های کمکی از سایر سلول‌های اپیدرمی قابل تشخیص نیستند.

سلول‌های محافظ روزنه در دولپه‌ای ها، لوبیایی یا کلیوی شکل و در تک لپه‌ای‌ها به ویژه در اعضای خانوده غلات و جگن دمبلی شکل است. سلول‌های اپیدرمی احاطه کننده سلول‌های محافظ روزنه را سلول‌های فرعی یا سلول‌های کمکی یا سلول‌های همراه می‌گویند. که در حرکات سلول‌های محافظ روزنه و حمایت از آن‌ها نقش دارند.

روزنه هوایی گیاه میخک از نوع دیاسایتیک یا نوع میخکی ها است که نوع سلولی عرضی نیز خوانده می‌شود، روزنه توسط یک جفت سلول‌های کمکی که دیواره آن‌ها عمود بر محور طولی سلول‌های محافظ روزنه است، احاطه می‌شوند. 

روزنه هوایی گیاه برگ بیدی از نوع برگ بیدی است که در این نوع، تقسیم سلول‌های مادر روزنه باعث تشکیل چهار سلول کمکی و دو سلول روزنه‌ای می‌شود. سلول‌های کمکی که دو به دو روبروی هم قرار دارند، سلول‌های روزنه‌ای را احاطه می‌کنند. 

سلول‌های روزنه برگ تره در سطحی برابر با سایر سلول‌های اپیدرمی قرار دارند یعنی روزنه‌ها سطحی هستند. 

در برگ تره سلول‌های روپوست دراز و کشیده هستند. 

فعالیت ۴ صفحه ۱۱۰ فصل هفتم زیست دهم

فعّالیت ۴
مشاهدۀ باز و بسته شدن روزنه‌های هوایی
الف) همانند فعالیت قبل، روپوست تره یا کاهو را تهیه کنید و درون محلول‌های ۰/۵ درصد KCl، آب خالص و آب نمک ۴ درصد در روشنایی قرار دهید. مشابه این نمونه‌ها را تهیه و در تاریکی قرار دهید.
ب) پس از ۱۵ دقیقه، روپوست را در یک قطره از همان مایعی که درون آن قرار دارد، زیر میکروسکوپ مشاهده کنید. در کدام محلول‌ها روزنه‌ها باز و در کدام بسته‌اند؟ آیا میزان باز یا بسته بودن روزنه‌ها یکسان است؟ چرا؟

تغییر فشار تورژسانس روزنه‌ها یکی از دلایل باز و بسته شدن آنها است و در گیاهان، تغییرات مقدار نور، یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر بر حرکات روزنه‌های هوایی است.

در محلول ۰/۵ درصد KCl که در روشنایی قرار دارد: پروتئین‌های غشایی، پتاسیم و کلر را وارد سلول می‌کنند و باعث افزایش فشار اسمزی درون سلول می‌شوند. در نتیجه آب وارد سلول می‌شود و حالت تورژسانس ایجاد می‌شود بنابراین روزنه‌ها باز می‌شوند. تعداد روزنه‌هایی که در این حالت باز می‌شوند کمتر از حالتی است که روپوست تره یا کاهو در آب خالص قرار دارد. 

در آب خالص که در روشنایی قرار دارد: فشار اسمزی درون یاخته بیشتر است؛ بنابراین آب به سلول‌ها وارد می‌شود و حالت تورژسانس ایجاد می‌شود در نتیجه در چنین شرایطی روزنه‌ها باز می‌شوند. 

در آب نمک ۴ درصد که در روشنایی قرار دارد: فشار اسمزی محیط اطراف بیشتر است؛ بنابراین آب از سلول‌ها خارج می‌شود و حالت پلاسمولیز ایجاد می‌شود در نتیجه در چنین شرایطی روزنه‌ها بسته می‌شوند. 

در محلول ۰/۵ درصد KCl که در تاریکی قرار دارد: پمپ‌های پتاسیم و کلر در تاریکی غیرفعال است؛ بنابراین روزنه‌های هوایی در این شرایط بسته است. 

در آب خالص که در تاریکی قرار دارد:روزنه‌های هوایی این گیاهان در تاریکی بسته است. 

در آب نمک ۴ درصد که در تاریکی قرار دارد: روزنه‌های هوایی این گیاهان در تاریکی بسته است. 

نمونه‌های تاریکی می‌بایست به سرعت در زیر میکروسکوپ بررسی شوند در غیر این صورت تحت تاثیر نور میکروسکوپ نوری و محیط نتیجه برعکس شود. 

بارم‌بندی زیست‌شناسی دهم ۱۴۰۳-۱۴۰۲

درس زیست‌شناسی ۱

ارزشیابی از دانش آموزان در این درس به دو صورت مستمر و پایانی انجام می‌شود.

ارزشیابی مستمر براساس فعالیت های گروهی یا انفرادی دانش آموزان در کلاس یا خارج از کلاس و در طول سال تحصیلی انجام می‌شود. این ارزشیابی براساس مشاهدات معلم و تعامل بین معلم و دانش آموز در هنگام انجام هر فعالیت و بر اساس عملکرد دانش آموزان در انجام فعالیت‌ها، مانند ارائه گزارش، مشارکت در بحث های گروهی، پاسخ به پرسش‌های کتبی و شفاهی انجام می‌شود.

نمره این ارزشیابی برای هر نوبت (نوبت اول سال و نوبت دوم سال) ۲۰ نمره است.

ارزشیابی پایانی در دو نوبت به صــورت آزمون کتبی انجام می‌شــود. در نوبت اول ۲۰ نمره از پنج فصــل اول کتاب (تا آخر گفتار ۲ فصل چهار، آخر صفحه ۶٠) است. در نوبت دوم پنج نمره به قسمت اول و ۱۵ نمره به قسمت دوم کتاب اختصاص دارد. بارم بندی فصل ها برای نوبت اول، دوم و شهریور مطابق جدول زیر پیشنهاد می‌شود.

توجه داشته باشید که طرح پرسش از مطالب مربوط به بیشتر بدانید، واژه شناسی، پاورقی ها و پیوست های آخر کتاب در همه آزمونها ممنوع است.

با توجه به نهایی شدن به قسمت دوم جدول توجه شود: