روانشناسیعلوم انسانی

سبک‌های تصمیم‌گیری؛ موانع تصمیم‌گیری؛ پیامدهای ناتوانی در تصمیم‌گیری

امتیازی که به این مقاله می‌دهید چند ستاره است؟
[کل: 3 میانگین: 5]

نمونه آزمون‌ روانشناسی 
توجه داشته باشید این آزمون صرفا برای کمک به یادگیری شما طراحی و ارائه شده است و هیچ گونه امتیاز یا اطلاعاتی از شما در این وب‌سایت بایگانی نمی‌شود. 

آزمون شامل ۲۰ پرسش است.

 

سلام و درود

«تکرار مادر مهارت‌هاست»

در راستای افزایش مهارت شما آزمون‌های متنوع و زیادی برای شما آماده شده است.

برای تثبیت مطلب در حافظه و یادگیری هر چه بیشتر مطلب، در آزمون‌های آنلاین «آینده‌نگاران مغز» شرکت کنید.

برای شرکت در انواع آزمون‌های آنلاین «روان‌شناسی» بر لینک زیر کلیک کنید:

» آزمون‌های آنلاین روان‌شناسی


به روش‌های ثابت و یکنواخت تصمیم‌گیری افراد، «سبک تصمیم‌گیری» می‌گویند. سبک‌های تصمیم‌گیری مختلف است. بسیاری از آن‌ها ناکارآمد و فقط یکی بهتر از سایر سبک‌هاست.

مهم‌ترین سبک‌های تصمیم‌گیری

همچنان که در شکل بالا دیده می‌شود. مهم‌ترین سبک‌های تصمیم‌گیری به پنج دسته تقسیم می‌شوند.

سبک تصمیم‌گیری تکانشی

فرید جوان ۱۸ ساله‌ای است که به ماشین‌های جدید و آخرین مدل علاقه و توجه خاصی دارد. روزی در خیابان ماشین جدیدی را می‌بیند که به شدت توجه او را جلب می‌کند. راننده ماشین بدون اینکه سوئیچ را بردارد یا آن را خاموش کند، برای خرید بیرون آمده و به طرف مغازه می‌رود. فرید، ناگهان و بدون توجه به عواقب خطرناک کارش، سوار ماشین شده، به سرعت آن را می‌راند.

سبک تصمیم‌گیری تکانشی

مردم، با داد و فریاد صاحب ماشین، شروع به تعقیب فرید می‌کنند. فرید به دلیل عجله و ترس، با چند عابر برخورد می‌کند و بالاخره متوقف می‌شود. به این ترتیب فرید در زمان کوتاهی از یک نوجوان معمولی به یک سارق و قاتل تبدیل می‌شود.

سبک تصمیم‌گیری فرید از نوع تکانشی بوده است. در این سبک، فرد به صورت ناگهانی و باعجله و بدون محاسبه تصمیم می‌گیرد. در میان نوجوانان این گونه سبک تصمیم‌گیری، زیاد دیده می‌شود که بلافاصله با پشیمانی همراه است.

برای مطالعه

بر اساس گزارش محاکم قضایی در قتل‌هایی که اتفاق می‌افتد، قاتل و مقتول همدیگر را نمی‌شناسند. یعنی از قبل هیچ نقشه‌ای برای کشتن ندارند. فقط در یک موقعیت معمولی، مثلاً برخورد جزئی دو خودرو در یک تصادف، به دلیل سبک تصمیم‌گیری تکانشی، واقعه‌ای خطرناک شکل می‌گیرد.

فعالیت

به تصمیم‌گیری‌هایی که در سه ماه اخیر داشته‌اید فکر کنید. یک تصمیم‌گیری تکانشی را بنویسید و پیامد ناگوار آن را مشخص کنید. یک دانش‌آموز، در صورت تمایل، تصمیم تکانشی خود را مطرح کند.

پاسخ پیشنهادی: در بازدید از یک مکان تفریحی تصمیم گرفتم با وجود احساس ترس سوار زیپ لاین (بندسُره) شوم. ولی در نیمه‌ی راه وحشت‌زده شدم و تحمل ادامه مسیر را نداشتم.

سبک تصمیم‌گیری احساسی

ریحانه ۱۸ سال دارد. وی فرزند یک خانواده آبرومند است. هنگام برگشت از کلاس زبان، سوار یک خودروی شخصی می‌شود. راننده جوان با او سر صحبت را باز می‌کند و این شروعی برای آشنایی بیشتر آن‌ها می‌شود؛ ریحانه احساس می‌کند به او علاقه‌مند شده است و مایل است با او ازدواج کند با آنکه شرایط خانوادگی، فرهنگی و مالی ریحانه با آن جوان تفاوت‌های بسیاری دارد و با وجود مخالفت‌های خانوادگی، با یکدیگر ازدواج می‌کنند. با گذشت زمان به تدریج مشکلاتی به وجود می‌آید و ریحانه هر روز تجارب منفی بیشتری را در زندگی مشترک حس می‌کند و احساس تنهایی می‌کند. بعد از مدتی کوتاه، ریحانه متوجه می‌شود که ملاک تصمیم‌گیری‌اش صحیح نبوده است و می‌بایست با افراد خبره بیشتری مشورت می‌کرد.

سبک تصمیم‌گیری احساسی

– آیا همه تصمیم‌گیری‌ها به راحتی قابل جبران است؟

سبک تصمیم‌گیری ریحانه، احساسی بوده است. در این سبک، ملاک تصمیم‌گیری، عواطف و هیجانات زودگذر است. در تصمیم‌گیری برای ازدواج، احساسی عمل کردن می‌تواند پیامدهای ناگوار داشته باشد. احساسات، به دلیل زودگذر بودن، نمی‌تواند زیربنای تصمیم‌گیری باشد. تصمیم‌گیری یک امر مهم و پایدار است و همه ابعاد زندگی را در بر می‌گیرد؛ در نتیجه، به روش‌های پایدار و ماندنی نیاز دارد.

برای مطالعه

شاید شما از طریق رسانه‌ها شنیده باشید که در بعضی از مناطق کشورمان نسبت طلاق به ازدواج است؛ یعنی به ازای چهار ازدواج یک طلاق ثبت شده است.

– آیا همه این افراد مشکلات اقتصادی و مسکن دارند؟

– آیا همگی از روش‌های درست حل مسئله استفاده کرده‌اند؟

– آیا در تصمیم‌گیری‌های خود با افراد صاحب نظر و باتجربه مشورت کرده‌اند؟

– بررسی کنید طلاق در بین اقشار مرفه بیشتر است یا سایر اقشار جامعه؟ ازدواج و طلاق

فعالیت

آیا تا به حال تصمیم‌گیری مبتنی بر احساسات و هیجانات داشته‌اید؟ یک مورد را بنویسید و پیامدهای ناگوار آن تصمیم را برای دانش آموزان کلاس تعریف کنید.

تصمیم احساسی: 

یکی از دوستانم که بدون اطلاع خانواده‌اش از منزل خارج می‌شد و به گشت و گذار در مکان‌های عمومی می‌پرداخت. یک شب او از من درخواست کرد به والدینش بگویم که وی میهمان منزل ما است و من با یک تصمیم‌گیری هیجانی موافقت کردم و دوستم در آن شب تصادف کرد.

پیامدهای منفی تصمیم احساسی: 

مطلع شدن والدین او، مؤاخذه شدن من توسط والدینم و مطلع شدن مسئولین مدرسه از ماجرا. 

فعالیت در منزل

در متون دینی همواره به پرهیز از تصمیم‌گیری احساسی اشاره شده است. با مراجعه به قرآن کریم یا سخنان بزرگان دینی، یک متن کوتاه در این باره یادداشت کنید و برای دیگر هم‌کلاسی‌ها بخوانید.

تصمیم احساسی: پیامبر اکرم (ص): خشم و غضب، ایمان را فاسد می‌کند؛ همانطور که سرکه، عسل را فاسد می‌کند.

پیامدهای منفی تصمیم احساسی: تصمیم گیرندۀ خشمگین، علاوه بر عدم دسترسی به هدف‌های خود، آنچه را که اختیار دارد نیز از دست می‌دهد. 

سبک تصمیم‌گیری وابسته

مریم قرار است مدرسه محل تحصیل خود را انتخاب کند. دوستان نزدیک او به مدرسه‌ای رفته‌اند که با منزل مریم فاصله نسبتاً زیادی دارد. مریم، به دلیل وجود دوستانش در آن مدرسه، همان مدرسه را انتخاب می‌کند، بدون اینکه به مسافت، هزینه و دیگر مسائل توجهی بکند. بعد از گذشت یک سال از تحصیل در رشته ریاضی، مریم از ادامه تحصیل منصرف شده و رشته دیگری را انتخاب می‌کند.

سبک تصمیم‌گیری مریم از نوع «وابسته» بوده است؛ یعنی به جای فکر کردن، از دیگران کورکورانه اطاعت کرده است. در این روش دلیل انتخاب فرد این است که دیگران چنین تصمیمی گرفته‌اند، در حالی که انتخاب دیگران ممکن است برای ما انتخاب مناسبی نباشد.

سبک تصمیم‌گیری وابسته

فعالیت

آیا تا به حال تصمیم‌گیری از نوع وابسته داشته‌اید؟ یک مورد را بنویسید و نتیجه آن را برای دیگر دوستان تعریف کنید.

تصمیم وابسته: 

در دوره‌ی ابتدایی به یکی از دوستانم بسیار عالقه‌مند بودم و سعی می‌کردم انتخاب‌هایم را با علایق او انطباق دهم. با این که در ورزش والیبال بیش از بسکتبال استعداد داشتم برای بودن با دوستم ورزش بسکتبال را ادامه دادم.

پیامدهای منفی تصمیم وابسته: 

عدم موفقیت در ورزش بسکتبال و دور شدن از ورزش والیبال

سبک تصمیم‌گیری اجتنابی

ساسان اخیراً با چند نفر دوست شده است. وی در روزهای نخست از این موضوع ابراز رضایت می‌کرد، اما به تدریج متوجه شد که دوستان جدید وی رفتارهای شایسته‌ای ندارند. گاهی سیگار می‌کشند، از واژگان نامناسب استفاده می‌کنند و مردم آزاری می‌کنند. در نتیجه، ساسان تصمیم گرفت این گروه را ترک کند، ولی با وجود گذشت روزهای زیادی از این ماجرا، هنوز موفق به انجام این تصمیم نشده است و هر روز عملی کردن تصمیم خود را به روز دیگری محول می‌کند.

سبک تصمیم‌گیری ساسان از نوع «اجتنابی» است. در این سبک، فرد قصد دارد تصمیم بگیرد، ولی هیچ‌گاه تصمیم وی عملی نمی‌شود. به عبارت دیگر، فردی که دارای این سبک، تصمیم‌گیری است «دست، دست می‌کند» و «کار امروز را به فردا می‌اندازد». افرادی که دارای این سبک تصمیم‌گیری هستند، بر این باورند که همه‌چیز خود به خود درست می‌شود؛ در نتیجه، زمان را از دست می‌دهند و مشکل آن‌ها بیشتر می‌شود.

فعالیت

برای سبک تصمیم‌گیری اجتنابی در زمینه درس خواندن، نمونه‌ای ذکر کنید و بگویید این سبک چه پیامدهایی برای شما داشته است؟

تصمیم‌گیری اجتنابی:

سال گذشته در درس عربی با افت زیادی روبه‌رو بودم و تصمیم گرفتم در کلاس‌های تقویتی عربی شرکت کنم. اما هر ترم ثبت نام و شرکت در کلاس را به تعویق می‌انداختم.

پیامدهای منفی تصمیم‌گیری اجتنابی: 

نتوانستم در امتحان خرداد موفق باشم و مجبور به شرکت مجدد در امتحانات شهریور ماه شدم. 

سبک تصمیم‌گیری منطقی

سبک تصمیم‌گیری منطقی

زهرا دانش‌آموز پایه دوازدهم است و قصد دارد پس از موفقیت در امتحان ورودی دانشگاه رشته دانشگاهی خود را انتخاب کند. او برای این تصمیم‌گیری همه رشته‌های موردعلاقه‌اش را بررسی و با مشورت مشاور مدرسه ویژگی‌های هر یک را مطالعه می‌کند. و همچنین با پدر و مادرش مشورت می‌کند، علایق و انگیزه‌های خود را در کنار سایر اطلاعات قرار می‌دهد و در نهایت، یک رشته را برمی‌گزیند. زهرا می‌داند که پشتکار و تلاش، آینده تحصیلی و شغلی وی را رقم می‌زند.

سبک تصمیم‌گیری زهرا از نوع «منطقی» یا «عقلانی» است. سبک تصمیم‌گیری منطقی، بهترین شیوه تصمیم‌گیری است. زیربنای این تصمیم‌گیری، نه عجله و شتاب، نه احساسات و هیجان‌های زودگذر، نه اطاعت و پیروی کورکورانه و نه اجتناب، بلکه اندیشیدن است. در این سبک، تصمیم‌گیرنده تمامی راهکارهای ممکن را می‌سنجد. سبک تصمیم‌گیری منطقی نه تنها در عوامل زیربنایی با سایر سبک‌ها فرق دارد، بلکه تابع یک روش قاعده‌مند و منظم است. در این سبک، فرد پله پله و طبق قوانین پیش می‌رود.

فعالیت

فعالیت در منزل شما در این درس با انواع سبک‌های تصمیم‌گیری آشنا شدید. برای هر یک مثال بزنید.

سبک تصمیم‌گیری تکانشی: 

ترک تحصیل در هنگام افت تحصیلی.

سبک تصمیم‌گیری احساسی:

ادامه‌ی دوستی به علت ترحم به دیگری.

سبک تصمیم‌گیری اجتنابی:

عدم اجرای دستور غذایی پزشک، تصمیم به نخوردن نوشابه با توجه به مضرات آن.

سبک تصمیم‌گیری وابسته:

تصمیم به کشیدن سیگار برای همراهی با دوست محبوب خود، تصمیم به همراهی دوست خود تا پاسی از شب در پارک.

سبک تصمیم‌گیری منطقی:

رد یک پیشنهاد کاری پر سود به علت وجود خطرات پیرامون آن. 

مراحل تصمیم‌گیری

برای رسیدن به نتایج مطلوب، هر نوع تصمیم‌گیری باید مرحله به مرحله پیش رود. در جدول ۶- ۲ مراحل تصمیم‌گیری، به ترتیب، آمده است.

جدول ۶ – ۲- مراحل تصمیم‌گیری

مراحل اقدام موردنیاز مثال توضیحی
۱ شناسایی و تعریف تصمیم موردنظر انتخاب رشته تحصیلی
۲ شناسایی تعداد انتخاب‌ها یا اولویت‌های آن تصمیم انتخاب رشته تحصیلی دوره دوم متوسطه از بین چهار انتخاب
۳ بیان ویژگی‌های هر انتخاب یا اولویت بررسی دروس هر رشته و …
۴ ارزیابی پیامدهای هر انتخاب یا اولویت امنیت شغلی و علایق تحصیلی
۵ اجرای بهترین اولویت انتخاب رشته علوم انسانی
۶ تعهد و پایبندی به اجرای اولویت موردنظر مطالعه دقیق هدفمند و کارآمد دروس این رشته
۷ بررسی پیامدها و نتایج اجرای اولویت مورد نظر پیشرفت تحصیلی مطلوب و ابراز رضایت تحصیلی

همچنان که در جدول ۶- ۲ می‌بینید، در گام نخست باید تصمیم موردنظر تعریف شود؛ مثلاً موضوع تصمیم می‌تواند انتخاب رشته تحصیلی باشد. مرحله بعد تعداد رشته‌های انتخابی است. در مرحله سوم فرد باید ویژگی‌های هر یک از رشته‌های تحصیلی را استخراج کند. در مرحله چهارم فرد باید به ارزیابی پیامدهای انتخاب رشته تحصیلی انتخابی بپردازد و همین‌طور تا مرحله هفتم پیش رود.

فعالیت

با یک مثال، مراحل تصمیم‌گیری را یک به یک اجرا کنید. سعی کنید مثالتان واقعی باشد؛ مانند خرید یک رایانه، یا یک شلوار و یا …

پاسخ پیشنهادی:

مرحله ۱: شناسایی و تعریف تصمیم مورد نظر مانند خرید یخچال. 

مرحله ۲: شناسایی تعداد انتخاب‌ها یا اولویت‌های آن تصمیم، مانند یخچال ایرانی از بین پنج برند معتبر.

مرحله ۳: بیان ویژگی‌های هر انتخاب یا اولویت، مانند حجم، رنگ، میزان مصرف برق و …

مرحله ۴: ارزیابی پیامدهای هر انتخاب یا اولویت، مانند کارایی زیاد و تناسب با اندازۀ آشپزخانه

مرحله ۵: اجرای بهترین اولویت، مانند انتخاب یخچال با برند برتر

مرحله ۶: تعهد و پایبندی به اجرای اولویت مورد نظر، مانند آشنایی با طرز کار و روشهای استفاده و مراقبت

مرحله ۷: بررسی پیامدها و نتایج اجرای اولویت مورد نظر، مانند استفاده بهینه و ابراز رضایت از محصول. 

موانع تصمیم‌گیری

موانع تصمیم‌گیری

گاهی مراحل تصمیم‌گیری به درستی انجام نمی‌شود و تحت تأثیر روش‌های غلط، نتایج منفی به بار می‌آورد. یکی از این روش‌های غلط «سوگیری تأیید » است. در این قاعده غلط، فرد از اطلاعاتی که دیدگاهش را تأیید کند، استفاده می‌کند. مانند کسی که با وجود دسترسی به شواهد ناراستی یکی از همشهریانش، همچنان بر این باور است که همشهریان وی عاری از خطا هستند.

«اعتماد افراطی» روش غلط دیگری است که مانع تصمیم‌گیری می‌شود. برخی از تصمیم گیرندگان، به قضاوت‌ها و روش‌های تصمیم‌گیری خود اعتماد بیش از حد دارند. در نتیجه تصمیم‌گیری آن‌ها غلط از آب درمی‌آید. برای مثال دانش‌آموز زرنگی فکر می‌کند در همه جا با اندک مطالعه‌ای بهترین نتیجه را به دست می‌آورد.

کوچک شمردن خود، دست کم گرفتن خود، عصبانی بودن، ترسو بودن و «اعتماد به نفس پایین» مانع تصمیم‌گیری درست می‌شود. بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مهم، علاوه بر دانش لازم، به اعتماد به نفس قوی نیاز دارد. تصمیم‌گیرنده‌ای که اعتماد به نفس کمی داشته باشد، نمی‌تواند در فرایند تصمیم‌گیری موفق باشد.

سؤال

به نظر شما علاوه بر عوامل فوق، چه عوامل دیگری مانع تصمیم‌گیری کارآمد و مفید می‌شود؟

نداشتن اطلاعات و آگاهی کافی، رفتار وسواسی، ترس از نتیجه و احتمال شکست. 

«کنترل نکردن هیجانات» عامل مهم دیگری است که مانع تصمیم‌گیری موفق می‌شود. در موقعیت تصمیم‌گیری، با افراد و حالت‌های مختلفی مواجه می‌شویم. افراد مختلف، واکنش‌های هیجانی متفاوتی در ما ایجاد می‌کنند. این واکنش‌های عاطفی، به دلیل زودگذر بودن، نمی‌تواند ملاک تصمیم‌گیری باشد. افرادی که قادر به کنترل هیجان‌های خویش نباشند، به طور مداوم با شکست در تصمیم‌گیری روبه‌رو می‌شوند؛ مانند مربی فوتبالی که به دلیل ابراز احساسات منفی تماشاگران، بهترین بازیکن زمین را تعویض می‌کند.

کنترل نکردن هیجانات

فعالیت

کدام یک از موانع ذکر شده، در تصمیم‌گیری شما اثرگذار بوده است؟ برای آن مثالی بزنید و پیامد تصمیم‌گیری خود را بنویسید.

اعتماد افراطی، اعتماد و اتکای زیاد به تصمیمات خودم و عدم مشورت با دیگران از موانع تصمیم‌گیری‌های من بود. 

پیامدهای ناتوانی در تصمیم‌گیری

در یک آزمایش جالب، آزمایشگر در فضای آزمایشگاه به سگ آموخت تا با دیدن شکل دایره، پاسخ مورد نظر را ارائه دهد. سگ نباید به شکلی غیر از دایره، مثلاً شکل مربع، آن پاسخ را بدهد. بعد از کوشش‌های مختلف، سگ پاسخ درست را یاد گرفت. آزمایشگر بعد از هر پاسخ درست یک تکه غذا به حیوان می‌داد. بعد از اینکه پاسخ به شکل دایره و پاسخ ندادن به غیر از شکل دایره خوب آموخته شد، محقق به جای دایره از بیضی استفاده کرد. در این حالت حیوان مردد شده و به جای پاسخ دادن، زوزه می‌کشید و پای به زمین می‌کوبید. چون دایره برخلاف مربع، به راحتی با شکل بیضی قابل تشخیص نبود، در این حالت حیوان قادر به تصمیم‌گیری نبوده، یعنی حالت «تعارض» را تجربه کرده است.

وقتی در موقعیتی باشیم که حتماً باید تصمیم بگیریم ولی قادر به تصمیم‌گیری نباشیم، حالت عاطفی ناخوشایندی را تجربه می‌کنیم که «تعارض» نام دارد. تعارض، محصول ناتوانی در تصمیم‌گیری است. مواجه‌شدن پی‌درپی با تعارض، به بهداشت روانی ما لطمه می‌زند.

پیامدهای ناتوانی در تصمیم‌گیری

تعارض انواع مختلفی دارد. در ادامه مطالب، با ارائه سه مثال، به سه نوع تعارض اشاره می‌شود:

مثال اول: کامبیز به ادامه تحصیل در رشته روان‌شناسی علاقه‌مند است. از طرفی تمایل دارد همزمان با ادامه تحصیل، یک دوره آموزشی حسابداری را نیز طی کند. کارورزی در دوره حسابداری تمام‌وقت است و در نتیجه کامبیز باید یکی از دو موضوع دوست‌داشتنی خود را انتخاب کند. وی تردید دارد کدام یک را برگزیند.

تعارض گرایش - گرایش

در این مثال کامبیز دچار «تعارض» شده است. تعارض وی ناشی از ناتوانی در تصمیم‌گیری برای انتخاب دو موضوع جذاب و خواستنی است. به این نوع تعارض اصطلاحاً «تعارض گرایش – گرایش» گویند.

فعالیت

با مرور تجارب روزهای گذشته خود، برای تعارض گرایش- گرایش سه نمونه بیان کنید.

۱) انتخاب بین دو شهر زیبا برای مسافرت.

۲) انتخاب بین دو فیلم با موضوعات جذاب

۳) انتخاب بین دو شغل ایده‌آل برای کار

مثال دوم: آرش در رشته ریاضی فارغ‌التحصیل شده است. وی به مهندسی برق علاقه زیادی دارد. او در آزمون سراسری در دانشگاه یک شهر دوردست در رشته موردعلاقه‌اش پذیرفته شده است. شرط ضروری برای ادامه تحصیل در رشته برق، دوری از خانواده است. به همین دلیل وی در تصمیم به اینکه به آن شهر دور دست برود یا خیر، دچار سردرگمی شده است.

موقعیت تصمیم‌گیری آرش، با تعارض بین دو امر خواستنی (رشته مورد علاقه) و ناخواستنی (دوری از خانواده) مواجه است. به این نوع تعارض اصطلاحاً «تعارض گرایش – اجتناب» گویند.

فعالیت

آیا شما تاکنون در موقعیت تصمیم‌گیری مربوط به تعارض از نوع گرایش به اجتناب قرارگرفته‌اید؟ آن موقعیت را بنویسید و برای دیگر هم‌کلاسی‌ها بخوانید.

پوشیدن لباسی که دوست دارم ولی با قوانین مدرسه سازگار نیست یا انتخاب بین لباسی که مدل آن را خیلی دوست داشتم، اما رنگ آن را نمی‌پسندیدم.

مثال سوم: نیلوفر مدتی است دچار آنفولانزای شدید و کلافه کننده‌ای شده است. برای نجات از این وضعیت به پزشک خانوادگی خودش مراجعه می‌کند. پزشک برای نیلوفر آمپول تجویز می‌کند. اما او از آمپول می‌ترسد. نیلوفر مردد شده است که حالات ناخوشایند بیماری را بپذیرد و یا درد ناشی از تزریق آمپول را؟

در مثال فوق، تعارض ایجادشده از نوع «اجتناب- اجتناب» است. در این حالت هر دو گزینه، نامطلوب و ناخواستنی است و فرد مجبور به انتخاب یکی از آن‌هاست.

یکی از روش‌های درمانی رایج برای معالجه بیماران سرطانی، شیمی درمانی است. این روش درمانی اثرات جانبی فراوانی دارد که بسیاری از آن‌ها ناخوشایند است. درد ناشی از بیماری و مواجه شدن با پیامدهای نامطلوب شیمی‌درمانی هر دو نامطلوب‌اند که نمونه دیگری از تعارض اجتناب – اجتناب است.

انواع تعارض

فعالیت

با بررسی تجربیات شخصی خودتان، یک مثال از نوع «تعارض اجتناب – اجتناب» بنویسید و آن را برای دیگر هم‌کلاسی‌ها بخوانید.

شخصی نیاز به جراحی دندان دارد، ولی از جراحی هراس دارد؛ پس یا باید دندان درد را تحمل کند یا بر ترسش غلبه کرده و جراحی کند.

تاکنون با سه نوع «تعارض»، که به دلیل ناتوانی در تصمیم‌گیری پدید می‌آید، آشنا شدید. اگر فردی، به صورت مداوم و پی در پی، تعارض‌های مختلفی را تجربه کند، دچار آسیب‌های روانی و جسمانی می‌شود. در درس هشتم درباره ارتباط بین سلامت جسمانی و ویژگی‌های روانی، بحث خواهد شد.

تعارض و ناتوانی در تصمیم‌گیری

چند پیشنهاد برای تصمیم‌گیری بهتر

موفقیت یک انسان و حتی یک جامعه به چگونگی «تصمیم‌گیری» آن‌ها بستگی دارد. نه تنها موفقیت، بلکه سلامت یک فرد تابع تصمیم‌گیری‌های وی است. تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده و بدون تفکر، علاوه بر آسیب فرد، آسیب‌های روانی – اجتماعی همچون اعتیاد، ایدز، بزهکاری، خشونت، بی بندوباری و تصادفات جاده‌ای را به دنبال دارد.

شما در این درس، به اختصار، با مبانی نظری و علمی تصمیم‌گیری آشنا شدید. تصمیم‌گیری یک مهارت است. هر فردی که دارای مهارت تصمیم‌گیری باشد، بیشتر از دیگران از آسیب‌های روانی- اجتماعی آن، در امان خواهد بود. در ادامه به ارائه چند پیشنهاد برای ارتقای مهارت تصمیم‌گیری ارائه می‌شود.

۱- تصمیم مورد نظر را به خوبی بشناسید. قبل از هر اقدامی، تعریف دقیقی از تصمیم مورد نظر ارائه دهید. هرچه موضوع تصمیم‌گیری دقیق‌تر باشد، اقدام‌های بعدی هم شفاف‌تر خواهد بود.

۲- از سبک تصمیم‌گیری منطقی استفاده کنید. در بین سبک‌های مختلف تصمیم‌گیری، بهترین سبک، از نوع منطقی است. شاید همه ما در برخی موقعیت‌ها مجبور شویم از سایر سبک‌های تصمیم‌گیری استفاده کنیم، ولی باید به خاطر داشت سبک غالب هر فردی باید از نوع تصمیم‌گیری منطقی باشد. به خصوص در تصمیم‌گیری‌های مهم، استفاده از سبک‌های غیرمنطقی آسیب‌زا و خطرآفرین است.

۳- در تصمیم‌گیری‌های پیچیده و مهم از روش‌های میانبر استفاده کنید. فرض کنید پدر شما قصد دارد یک آپارتمان ۱۰۰ متری دو خوابه دارای پارکینگ خریداری کند. وی با ۱۰۰ آگهی فروش مواجه می‌شود. بررسی همه آن‌ها سخت است. استفاده از روش میان بر «حذف تک تک جنبه‌ها» کمک‌کننده خوبی است. مثلاً اول هر آپارتمانی که بیشتر و کمتر از ۱۰۰ متر است را حذف می‌کند. گام بعدی این است که فقط کاشانه‌های دو خوابه را انتخاب کند. در گام بعد، آن دسته از کاشانه‌های ۱۰۰ متری دو خوابه که دارای پارکینگ هستند را بررسی می‌کند. در نهایت، پدر شما باید آپارتمان موردنظر خودش را در بین ۱۵ ساختمان انتخاب کند. تصمیم‌گیری آپارتمان موردنظر در بین ۱۵ گزینه، به مراتب، راحت‌تر از ۱۰۰ گزینه است.

۴- موقعیت‌های پرخطر را بشناسید. برای نمونه، فهرستی از موقعیت‌های پرخطر کودکان و نوجوانان عبارت‌اند از:

* صحبت کردن با افراد غریبه * راه دادن افراد غریبه به منزل

* مخفی کردن موضوع مهم از والدین * به تنهایی در فضای تاریک رفتن

* رفتن به خانه غریبه * سوار ماشین غریبه شدن

* مصرف سیگار * پاسخ به پیام‌های ناشناس در فضای مجازی

* مصرف ماده‌ی که خود نمی‌داند چیست؟ * پاسخ عاطفی غیر معمول به دیگر افراد

* اذیت و آزار دیگران * اعتماد بیش از حد به دیگران

چند پیشنهاد برای تصمیم‌گیری بهتر

آسیب‌های روانی - اجتماعی

فعالیت

شما، علاوه بر موقعیت‌های پرخطری که ذکر شد، چه موقعیت پرخطر دیگری را می‌شناسید؟ آن‌ها را برای همکلاسی‌های خود بگویید و بهترین شیوه تصمیم‌گیری آن موقعیت را به بحث بگذارید.

سوار قایق شدن یا شنا کردن در دریای متلاطم، رانندگی بدون گواهینامه (زیر سن قانونی)، موتورسواری بدون کلاه ایمنی، عدم رعایت مقررات در استفاده از وسایل شهر بازی، شرکت در فعالیت‌های پر هیجان مانند کوهنوردی، صخره‌نوردی، چتر بازی و… بدون آموزش، امکانات و حضور مربیان متخصص.

جمع‌بندی مبحث

با توجه به مطالبی که در این درس خواندید به یکی از تصمیم‌های آموزشی مربیان مدرسه اشاره کنید و بنویسید.

1- به چه دلیل آن فعالیت، تصمیم‌گیری است؟ 

به این دلیل که راه‌های گوناگون یادگیری در کلاس درس را ارزیابی کرده و از میان راه حل‌ها بهترین روش را برگزیده است.

2- به نظر شما سبک تصمیم‌گیری آن فعالیت چه سبکی بوده است؟

سبک منطقی

3- اگر شما به جای مربیان مدرسه بودید، چه سبکی را اتخاذ می‌کردید؟

همین سبک منطقی را بر می‌گزیدم. زیرا بنای این تصمیم‌گیری نه عجله و نه شتاب و نه احساسات زودگذر، نه اطاعت و پیروی کورکورانه، بلکه اندیشیدن بوده است و تصمیم‌گیرنده‌ها راه‌کارهای ممکن را می‌سنجند و از یک روش قاعده‌مند و منظم استفاده می‌کنند.

4- پیامد سبک تصمیم‌گیری اتخاذ شده چیست؟ 

یادگیری بهتر و عمیق‌تر موضوع درس

واژگان اصلی

تصمیم‌گیری، اولویت‌ها یا انتخاب‌ها، تصمیم‌گیری ساده، تصمیم‌گیری پیچیده، تصمیم‌گیری فردی و گروهی، تصمیم‌گیری پرخطر، سبک تصمیم‌گیری تکانشی، احساسی، وابسته، اجتنابی و منطقی، مراحل تصمیم‌گیری، تعارض، انواع تعارض.


» فایل word «تفکر (۲) تصمیم‌گیری»

تهیهٔ فایل

» فایل pdf «تفکر (۲) تصمیم‌گیری»








در ادامه شرکت کنید:

آیا این مقاله برای شما مفید است؟
بله
تقریبا
خیر

داریوش طاهری

اولیــــــن نیستیــم ولی امیـــــد اســــت بهتـــرین باشیـــــم...!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا