پیشگیری از بیماریها؛ بیماریهای غیرواگیر
» برای دانلود پی‌دی‌اف بیماریهای غیرواگیر، اینجا کلیک نمایید.
وَ إِذَا مَرِضتُ فَهُوَ یَشفِیِنِ
چون بیمار شوم او مرا درمان می‌بخشد آیه ۸۰ سوره شعرا
آیا می دانید؟!
• طبق آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت، شایع‌ترین سرطان‌ها در کل کشور ما، در زنان، به ترتیب سرطان‌های سینه، روده بزرگ، پوست، معده و تیروئید، و شایع‌ترین آنها در مردان، سرطان‌های معده، پوست، پروستات، روده بزرگ و مثانه است!
• امروزه ۷۶ درصد مرگ و میرهای ایرانیان ناشی از بیماریهای غیرواگیر مانند بیماریهای قلبی، عروقی، سرطان، سکته و بیماریهای تنفسی است!
• اچ. آی. وی متعلق به گروه جمعیتی، نژاد و یا ملیت خاصی نیست، بلکه هر انسانی در صورتی که در معرض تماس با ویروس اچ. آی. وی قرار گیرد می‌تواند مبتلا به آن شود!
فعالیت ۱: گفت و گوی کلاسی
• اطلاعات و مشاهدات شما درباره خبرهای بالا، در محل زندگی‌تان، چیست؟
• بیماری چیست و دلایل آمار بالای بیماری در جامعه ما کدام‌اند؟
تعریف بیماری (Dis – Ease): به معنای ناراحتی، در مقابل Ease به معنای راحتی است.
به هر گونه حالت ناخوشایند و رنج‌آوری اطلاق می‌شود که احساس تندرستی را دچار اختلال کند.
به دلیل تغییرات سبک زندگی از جمله ماشینی شدن زندگی
• بیشترین علت مرگ و میر در جامعه ما مربوط به کدام بیماریها است؟ و آیا می‌توان از ابتلا به آنها پیشگیری کرد؟
غیر واگیر. بله، چون عوامل اصلی بیماریهای غیر واگیر شناسایی شده‌اند و از سوی دیگر بیشتر آنها با سبک زندگی انسان ارتباط مستقیم دارند.
در ادامه بخوانید: » بهداشت و ایمنی مواد غذایی؛ آلودگی و فساد مواد غذایی؛ سلامت و بهداشت
بیماریهای غیرواگیر
بیماری در نقطه مقابل سلامت قرار دارد به گونه‌ای که بیماری را می‌توان نبود سلامت معنی کرد. بیماری به هرگونه حالت ناخوشایند و رنج آوری اطلاق می‌شود که احساس تندرستی را دچار اختلال کند. انسان بیمار از درد ناشی از اختلال در کار اندامها، به هم خوردن وضعیت طبیعی بدن، ضعیف شدن اعضای بدن و خطراتی که در زمان محدود و یا طولانی آسایش جسمی، روانی و حیات او را تهدید می‌کند، در رنج به سر می‌برد. بیماری همچون سلامت درجات مختلفی دارد و به جای تعریف مطلق، آن را در یک طیف مطرح می‌کنند که از سلامتی تا آستانه مرگ را در بر می‌گیرد.
| در آستانه مرگ | با بیماری خیلی شدید | با بیماری شدید | با بیماری متوسط | با بیماری اندک | ظاهراً سالم | کاملاً سالم |
به طور کلی بیماریها به دو دسته واگیر و غیرواگیر تقسیم می‌شوند.
در طی سالیان اخیر، موفقیت‌های چشمگیری در زمینه کشف و ساخت انواع واکسن‌ها و داروها به دست آمده که باعث شده است از میزان بیماریهای واگیر و عفونی به عنوان علل اصلی مرگ و ناتوانی به ویژه در کودکان کاسته شود و با افزایش امید به زندگی، جمعیت سالمندان افزایش یابد. اما، از سوی دیگر، توسعه اقتصادی، صنعتی و گسترش ارتباطات موجب ماشینی شدن زندگی و به دنبال آن تغییراتی در شیوه زندگی همچون کم تحرکی، رژیم غذایی نامناسب، مصرف دخانیات و … شده است که در نتیجه سبب شده است نسبت بیماریهای غیرواگیر و مزمن افزایش یافته و در صدر جدول علل مرگ و ناتوانی قرار گیرد. همان طور که در نمودار زیر می‌بینید، تقریباً ۷۶ درصد علل مرگ و میر در ایران مربوط به بیماریهای غیرواگیر است.
شکل ۱. نسبت‌های مربوط به علل مرگ و میر در ایران
بیماریهای غیرواگیر به مجموعه‌ای از بیماریها گفته می‌شود که اساساً عامل مشخصی ندارند، مثلاً توسط یک عفونت حاد ایجاد نمی‌شوند بلکه به جای یک علت مشخص، چند عامل خطر در ابتلای به آنها نقش دارند. عوامل خطر شامل عوامل شناخته شده اجتماعی، محیطی و رفتاری هستند که خطر یا احتمال ابتلا به یک بیماری یا آسیب را افزایش می‌دهند. خوشبختانه اکثر عوامل خطر اصلی در بیماریهای غیرواگیر شناخته شده‌اند و حذف یا کنترل آنها می‌تواند مانع از بروز ۸۰٪ بیماریهای قلبی – عروقی، سکته مغزی و دیابت و نیز ۴۰٪ سرطان‌ها شود.
فعالیت ۲: گفت و گوی گروهی
• بیماریهای غیرواگیر شایع در محل زندگی شما کدام اند؟
• دلیل شیوع این بیماریها چه هستند؟
بیماریهای قلبی – عروقی
داشتن قلب سالم برای حیات انسان یک ضرورت است. امروزه بسیاری از بیماران قلبی آموخته‌اند که – در صورت مراقبت – می‌توانند با داشتن قلب بیمار یک زندگی کامل و مولد داشته باشند. بیماریهای قلبی – عروقی به سن و یا جنس خاصی اختصاص ندارند و همه افراد در هر سن و جنسی ممکن است در معرض ابتلا به این بیماریها باشند.
بیماری قلبی عروقی به هرگونه بیماری که دستگاه گردش خون را تحت تأثیر قرار دهد گفته می‌شود و شامل بیماریهای قلبی، بیماریهای عروقی مغز و کلیه و بیماریهای عروق محیطی است.
فعالیت ۳: گفت و گوی گروهی
• بر اساس مطالعات و مشاهدات خود، برخی از علایم و نشانه‌های بیماریهای قلبی _ عروقی را بیان کنید؟
نشانه‌های مهم بیماری قلبی
۱- درد قفسه سینه: این درد کوبنده یا فشارنده در ناحیه پشت جناغ سینه احساس می‌شود و ممکن است به گردن، دست‌ها، پشت و یا شکم هم انتشار یابد. آنژین صدری اغلب هنگام کارهای بدنی یا فشارهای روحی و روانی که فعالیت قلب افزایش پیدا می‌کند، بروز مینماید و معمولاٌ با استراحت یا مصرف نیتروگلیسرین زیرزبانی تسکین می‌یابد. اگر درد با استراحت یا چندین دقیقه پس از مصرف قرص یر زبانی بهبود نیافت و به ویژه اگر همراه با تنگی نفس، تهوع و تعرق شدید بود، ممکن است نشانه انفارکتوس قلبی باشد. براساس گزارش مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران به دلیل اختلال در اعصاب محیطی، شدت نشانه های بیماری قلبی در افراد دیابتی ممکن است کمتر از میزان مورد انتظار باشد (انفارکتوس بی سروصدا)؛ از این رو شما که به بیماری دیابت مبتلا هستید باید بیشتر متوجه چنین نشانه هایی باشید و به موقع به پزشک مراجعه کنید. البته به یاد داشته باشید که دردهای قفسه سینه فقط نشانه بیماری قلبی نیستند و ممکن است مثلاٌ در اثر بیماری های گوارشی یا ریوی نیز پدید آیند.
۲- تنگی نفس: احساس تنگی نفس می‌تواند از نشانه‌های بیماری کرونری قلب باشد گرچه در بسیاری از بیماریهای تنفسی و… نیز این حالت پدید می آید.
۳- تپش قلب: در این وضعیت، فرد به طور ناراحت کننده ای ضربان قلب خود را احساس می‌کند. تپش قلب در حالت‌های اضطرابی و برخی بیماریهای دیگر قلبی نیز ممکن است پدید آید.
۴- خیر یا ادم: در مراحل پیشرفته‌تر بیماری قلبی (نارسایی قلب) که کارکرد پمپ اشکال پیدا می کند، مایع موجود در بافت‌های بدن (به ویژه بخشهای پایینی بدن مثل قوزک پاها) به طور کامل تخلیه نمی شود و در زیر جلد انباشته می گردد. البته خیر یا ادم در نتیجه بیماری های واریسی پاها، بیماری کبد، اختلالات کلیوی و… نیز ممکن است پدید آید.
بیماری رگ‌های محیطی
منظور از بیماری رگ‌های محیطی بیماری‌هایی است که عروق بیرون از قلب و مغز را گرفتار می‌کنند. این بیماریها معمولاٌ در نتیجه تنگ شدن رگ‌هایی که خون را به پاها و دست‌ها میرسانند، پدید می آیند. کاهش خونرسانی به پاها سبب دو نوع عارضه می‌شود:
۱- قنقار یا یاگانگرن: مرگ بافتی در اثر نرسیدن خون به اندامها که در نهایت به قطع آن عضو می انجامد.
۲- لنگش متناوب: به علت تصلب شرایین خونرسانی کننده پاها، پس از مدتی راه رفتن درد شدیدی معمولاٌ در عضلات پشت ساق پا به وجود می‌آید.
به طور کلی احتمال اینکه مبتلایان به دیابت نیاز به قطع قسمتی از پاهایشان پیدا کنند، ۱۵ تا ۴۰ برابر جمعیت جامعه است. بنابراین پایبندی به توصیه‌های مربوط به پیشگیری از بیماریهای قلبی _ عروقی و نیز رعایت اصول مراقبت از پاها، برای افراد دیابتی بسیار اهمیت دارد.
در ادامه بخوانید: » سوالات امتحان نهایی سلامت و بهداشت؛ پیشگیری از بیماریها
همان طور که در شکل تشریح قلب می‌بینید، قلب اساساً یک پمپ عضلانی توخالی به اندازه مشت دست است که در سراسر عمر بدون توقف خون را به سراسر بدن پمپ می‌کند. قلب در طول مدت عمر به طور متوسط حدود ۳۰۰ میلیون لیتر خون را پمپ می‌کند. این اندام حیاتی در طول روز بیش از صدهزار بار می‌تپد تا از یک طرف خون سرشار از اکسیژن و مواد غذایی را به بافت‌ها و اعضای بدن برساند و از طرف دیگر خون بازگشتی از اندام‌های بدن را برای اکسیژن گیری به ریه‌ها برساند.
شکل ۲. قلب
شکل ۳. بیماری عروق کرونر قلب
شکل ۴. بیماری سکته قلبی و مغزی
عضله قلب برای انجام وظایف مهم خود به اکسیژن و موادغذایی کافی نیاز دارد که به وسیله دو شریان اصلی تغذیه کننده قلب به نام شریان‌های کرونر راست و چپ و رگ‌های خونی کوچک‌تری که از آنها جدا شده و روی سطح قلب را می‌پوشانند، تأمین می‌شود.
انسداد رگ‌های خون رسان به عضله قلب (کرونر)، بیشترین عامل مرگ و میر به دلیل بیماریهای قلبی به حساب می‌آید.
در این بیماری به دلیل رسوب تدریجی کلسترول و سایر چربی‌های موجود در خون و مواد دیگر در دیواره داخلی شریان‌های کرونر، رفته رفته دیواره داخلی سرخرگ‌ها کوچک و تنگ‌تر شده و جریان خونرسانی به بافت عضله قلب را کم و یا حتی قطع می‌کند. به این حالت که خون کافی به عضله قلب نمی‌رسد، ایسکمی قلب می‌گویند و این وضعیت سبب ایجاد درد قلبی (آنژین صدری) خواهد شد.
با سخت شدن و تنگ شدن عروق خونی، چربی، کلسترول و مواد دیگر با هم تجمع پیدا کرده و تشکیل ماده‌ای مومی شکل به نام پلاک می‌دهند. گاهی سطح پلاک‌های چربی در جدار شریان کرونر ترک می‌خورد و دچار پارگی می‌شود، این پدیده باعث تجمع پلاکت‌ها که وظیفه انعقاد خون را در زمان خونریزی به عهده دارند، می‌شود و یک لخته خون در اطراف پلاک ایجاد می‌شود که جریان خون را مسدود می‌کند. با ادامه محرومیت عضله قلب و یا بافت مغز از جریان خون، این فرایند منجر به صدمه دائمی یا مرگ بخشی از عضله قلب یا بافت مغز می‌شود. به این وضعیت سکته قلبی و یا سکته مغزی می‌گویند.
عوامل خطر ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی
یک دسته از عوامل خطر در این بیماری، عواملی هستند که احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. همچون کهولت سن و سابقه خانوادگی بیمار، که اگرچه در اختیار ما نیستند ولی اطلاع از آنها می‌تواند به پیشگیری و کنترل بیماری کمک کند؛ اما سایر عوامل خطر همچون فشارخون بالا، اختلالات چربی خون، اضافه وزن و چاقی، عدم تحرک، بیماری دیابت و استعمال دخانیات، قابل درمان و کنترل هستند و لازم است اقدامات مؤثر و به موقع در مورد آنها انجام پذیرد. در بین عوامل خطر بیماریهای قلبی – عروقی، فشار خون بالا و اختلالات چربی خون از مهم‌ترین عوامل خطر هستند که باید به طور منظم از نظر پزشکی بررسی شوند.
فعالیت ۴: خودارزیابی
• در جدول زیر، مهم‌ترین عوامل خطر ابتلای به بیماریهای قلبی – عروقی را می‌بینید. هر یک از این عوامل را درباره خود و والدین‌تان بررسی کنید. در صورت وجود عامل خطر، اقدامات لازم پیشگیرانه را پیشنهاد کنید.
عامل خطر وضعیت خطر خود فرد پدر مادر راه حل پیشنهادی سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس پزشک خانوادگی خود را از سابقه خانوادگی خود مطلع نمایید. فشار خون بالا (بیشتر از ۹۰/ ۱۴۰ میلی-متر جیوه) کنترل فشار خون به صورت پیوسته کم تحرکی مصرف سیگار روزانه اضافه وزن و چاقی تغذیه ناسالم (مصرف میوه و سبزی کمتر از ۵ واحد، مصرف روغن جامد و …) دیابت مصرف الکل استرس
در ادامه بخوانید: » سؤالات امتحان نهایی سلامت و بهداشت پایه دوازدهم خردادماه سال ۱۴۰۰
بیشتر بدانید
در پرس و جو درباره سابقه فامیلی خود در ارتباط با بیماریهای قلبی – عروقی فقط دانستن اینکه بیماری قلبی به صورت ارثی در بین افراد خانواده شما منتقل می‌شود، کافی و نگران کننده نیست. سابقه فامیلی بیماریهای قلبی- عروقی زودرس در صورتی در شما وجود دارد که:
• بیماری قلبی- عروقی در پدر یا برادر شما در سنین پایین‌تر از ۵۵ سال تشخیص داده شده باشد.
• بیماری قلبی – عروقی در مادر یا خواهر شما در سنین پایین‌تر از ۶۵ سال تشخیص داده شده باشد.
فشار خون بالا
فشار خون بالا یکی از شایع‌ترین بیماریهای مزمن در جوامع امروزی است و به عنوان قاتل خاموش از آن یاد می‌شود، زیرا علامتی ندارد؛ ولی خوشبختانه فشار خون بالا به آسانی قابل تشخیص و معمولاً قابل درمان است.
برای اینکه خون در شریان‌های اعضای بدن جاری شود و مواد غذایی و اکسیژن را به اعضای مختلف بدن برساند نیاز به نیروبی دارد که خون را به گردش در آورد، این نیرو فشار خون نامیده می‌شود.
فعالیت ۵: گفت و گوی گروهی
• دامنه طبیعی فشار خون چیست؟
موسسه ملی بهداشت فشار خون طبیعی را زیر ۱۲۰ میلی متر جیوه سیستولیک و ۸۰ میلی متر جیوه دیاستولیک عنوان می کند.
• آیا فشار خون در طول روز ثابت یا متغیر است؟
متغیر است. نمودار تغییرات فشار خون سیستولی و دیاستولی در طول شبانه روز به صورت زیر است:
• عواملی که فشار خون را بالا می‌برند، کدام‌اند؟
افزایش سن به خصوص میانسالان بالای ۶۰ سال، چاقی، استفاده از دخانیاتی مانند الکل، سیگار یا قلیان، مصرف نکردن بشقاب سبزیجات و میوه جات و استفاده از مواد غذایی حاوی نمک زیاد یا چربی اشباع شده، بی تحرکی، استرس یا اضطراب زیاد، نشستن زیاد در پشت میز، مصرف اندک پتاسیم و سابقه خانوادگی از دلایل اصلی بروز فشار خون است که به عقیده متخصصان در صورت تغییر سبک زندگی می‌توان از ایجاد فشار خون پیشگیری کرد.
در ادامه بخوانید: » پیشگیری از بیماریها؛ بیماریهای واگیر؛ سلامت و بهداشت
فشار خون طبیعی ۸۰ / ۱۲۰ است. ۱۲۰ میلی‌متر جیوه، نشان دهنده فشار سیستولی (ماکزیمم) است که هم زمان با پمپ خون به بیرون توسط قلب ایجاد می‌شود و ۸۰ میلی‌متر جیوه، فشار دیاستولی (مینیمم) است که همزمان با استراحت قلب میان دو ضربان وجود دارد.
شکل ۵. گرفتن فشار خون
فشار خون در طول روز تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله وضعیت بدن، فعالیت مغز، فعالیت گوارشی، فعالیت عضلانی، تحریکات عصبی، پر بودن مثانه، دمای محیط، میزان صدا، مصرف دخانیات، الکل، چای و قهوه و دارو تغییر می‌کند و این تغییرات موقتی است.
در صورتی که شریان‌های بدن توانایی انقباض و انبساط طبیعی خود را به دلیل رسوب چربی‌ها در جداره شریان از دست بدهند، قلب باید با شدت و قدرت بیشتری فعالیت کند تا بتواند خون رسانی به بدن را به درستی انجام دهد، در این شرایط فشار خون بالا می‌رود و اگر فشار خون به طور دائمی بالاتر از حد طبیعی باشد به آن فشار خون بالا می‌گویند. سابقه خانوادگی، سن بالای ۵۰ سال، مصرف دخانیات و الکل، تغذیه نامناسب و کم تحرکی از عوامل خطر زمینه ساز بیماریهای فشار خون بالا هستند.
فشار خون اولیه سال‌ها بدون علامت است و معمولاً زمانی علامت‌دار می‌شود که بر اندام‌های حیاتی مانند مغز، چشم، کلیه، قلب تأثیر گذاشته و به آنها آسیب رسانده باشد. در این صورت گاهی ممکن است با علایمی همچون علایم زیر بروز کند:
• سردرد در ناحیه پس سر،
• سر گیجه، تاری و اختلال دید،
• خستگی زودرس و تپش قلب،
• تنگی نفس شبانه و یا هنگام فعالیت
• دردهای قفسه سینه
بیشتر بدانید
افرادی که فشار خون طبیعی دارند لازم است هر دو سال یک بار فشار خون آنها اندازه گیری شود. افرادی هم که فشار خونشان در اولین اندازه گیری در دامنه ۸۵ / ۱۳۰ تا ۱۱۰ / ۱۷۰ میلی‌متر جیوه قرار می‌گیرد، باید در طول حداقل ۴ الی ۶ هفته چندین بار در شرایط مختلف، فشار خون آنها اندازه‌گیری شود و متوسط فشار خون‌های به دست آمده محاسبه شود، درصورتی که عدد به دست آمده ۹۰ / ۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا بیشتر باشد باید به پزشک مراجعه شود.
در صورت داشتن بیماری فشار خون بالا، باید به پزشک مراجعه کرد و برای پیشگیری و کنترل فشار خون بالا به عواملی همچون عدم مصرف دخانیات و الکل، عدم مصرف غذاهای چرب و پرنمک، کنترل وزن در حد مطلوب، فعالیت بدنی کافی و منظم، داشتن رژیم غذایی همراه با مصرف میوه و سبزی به مقدار کافی، کنترل و مدیریت خشم و استرس و … باید توجه داشت.
فعالیت ۶: خودارزیابی میزان توصیه شده نمک مصرفی در طول یک روز به شرح زیر است:
• افراد زیر ۵۰ سال برابر با ۵ گرم
• افراد بالای ۵۰ سال برابر با ۳ گرم
• با محاسبه تقریبی میزان نمک مصرفی خود در طول یک روز، نتیجه به دست آمده را با میزان توصیه شده مقایسه کنید و در صورت بالا بودن میزان نمک مصرفی، روش‌های اصلاحی خود را پیشنهاد کنید.
– در صورت بالا بودن نمک مصرفی، عدم مصرف غذاهای پر نمک
اختلالات چربی خون
چربی یکی از مواد غذایی اصلی برای حفظ سلامت است اما هنگامی که میزان آن در خون افزایش می‌یابد، ممکن است به آسیب عروقی در بدن منجر شود. افزایش چربی‌های موجود در خون علاوه بر افزایش خطر بروز بیماریهای قلبی – عروقی با بروز بسیاری دیگر از بیماریهای مزمن همچون دیابت نوع ۲ و سرطان نیز در ارتباط است.
میزان قابل قبول انواع چربی‌های خون به شرح جدول زیر است.
| چربی‌های خون | مقدار قابل قبول Mg/dl | مرز خطر Mg/dl | مقدار خطرناک Mg/dl |
| کلسترول | ۲۰۰> | ۲۳۹- ۲۰۰ | ۲۴۰< |
| LDL (کلسترول بد) | ۱۳۰ > | ۱۵۹- ۱۳۰ | ۱۶۰ < |
| HDL (کلسترول خوب) | ۴۰ < مردان ۵۰ < زنان | مردان کمتر از ۴۰ زنان کمتر از ۵۰ | |
| تری گلیسرید | ۱۵۰> | ۱۹۹- ۱۵۰ | ۲۰۰ < |
فعالیت ۷: خودارزیابی
• یک برگه آزمایش خون مربوط به خود و یا اعضای خانواده‌تان را با توجه به داده‌های جدول فوق مقایسه کنید.
• در صورت بالا بودن چربی خون، برای اصلاح آن راه حل پیشنهاد کنید.
با توجه به جنس و سن فرد، رژیم غذایی مناسب از نظر چربی
در ادامه بخوانید: » سبک زندگی؛ خودمراقبتی چیست؛ سلامت و بهداشت
در خون چند نوع چربی وجود دارد، این چربی‌ها عبارت‌اند از:
کلسترول: کلسترول ماده‌ای از جنس چربی است که در تمام سلول‌های بدن وجود دارد. بیشترین قسمت کلسترول در داخل بدن، در کبد، ساخته می‌شود و بقیه آن با مصرف غذاهای پرچرب وارد بدن می‌گردد.
(HDL): این نوع چربی باعث می‌شود تا کلسترول از جدار داخلی شریان‌ها جدا شود به همین دلیل به آن «کلسترول خوب» می گویند. سطح این چربی با بروز بیماریهای قلبی- عروقی ارتباط عکس دارد و با افزایش میزان آن در خون، خطر بیماریهای قلبی- عروقی کاهش می‌یابد.
(LDL): با افزایش سطح LDL خون، خطر بروز بیماریهای قلبی- عروقی افزایش می‌یابد، زیرا بخشی از LDL خون اکسیده شده و در جدار شریان‌ها رسوب می‌کند و منجر به سخت شدن و تنگ شدن جدار شریآن‌ها می‌شود، به همین دلیل به آن «کلسترول بد» گفته می‌شود.
تری گلیسرید: با بالا رفتن میزان تری گلیسرید خون، سطح HDL خون کاهش می‌یابد، در نتیجه بالا بودن آن را به عنوان عامل خطر بروز بیماریهای قلبی- عروقی می‌دانند.
نقش چربی‌های رژیم غذایی در بروز بیماریها
در یک رژیم غذایی سالم، ۱۵ تا ۳۰ درصد کل انرژی دریافتی روزانه از طریق مصرف چربی‌ها تأمین می‌شود، در حالی که برخی افراد با مصرف زیاد چربی در برنامه غذایی روزانه، خود را در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی و سایر بیماریهای مزمن همچون انواع سرطان، دیابت و … قرار می‌دهند. برای جلوگیری از افزایش چربی‌های خون توصیه می‌شود افراد ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی کافی نیز داشته باشند. در رژیم غذایی مناسب علاوه بر رعایت تعادل در دریافت میزان چربی، به نوع چربی موجود در مواد غذایی نیز توجه می‌شود. چربی‌های موجود در مواد غذایی را در سه نوع زیر قرار می‌دهند:
اسیدهای چرب اشباع: اسیدهای چرب اشباع موجب افزایش سطح کلسترول و بالارفتن احتمال بیماریهای قلبی – عروقی می‌شوند، از این رو توصیه می‌شود در برنامه غذایی روزانه، مصرف آنها محدود شود.
شکل ۶. اسیدهای چرب اشباع در روغن‌های نباتی جامد، فراورده‌های لبنی پرچرب، چربی‌های گوشت و … وجود دارد.
اسیدهای چرب غیراشباع: برخلاف اسیدهای چرب اشباع، این اسیدها موجب کاهش سطح کلسترول، سطح LDL و تری گلیسرید خون می‌شوند. از این رو توصیه می‌شود به جای سایر روغن‌های خوراکی مورد استفاده قرار گیرند.
شکل ۷. اسیدهای چرب غیراشباع در روغن زیتون، روغن بادام زمینی و مغزها و ماهی‌های چرب از جمله قزل آلا و سالمون و … وجود دارد.
اسیدهای چرب ترانس: ثابت شده است که اسیدهای ترانس موجب افزایش LDL و کاهش HDL می‌شوند. از این رو مصرف زیاد آنها با بالا رفتن خطر ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی ارتباط مستقیم دارد. توصیه می‌شود در هنگام خرید روغن‌ها، با مطالعه بر چسب آنها دقت شود تا میزان چربی ترانس آنها تا حد امکان در حد صفر و یا کمتر از ۵ درصد باشد.
شکل ۸. اسیدهای چرب ترانس در روغن‌های نباتی جامد موجود در غذاهای سرخ شده، شیرینی‌ها، غذاهای آماده و برخی از کره‌های گیاهی (مارگارین‌ها) وجود دارد
فعالیت ۸: گفت و گوی گروهی
• در تصویر زیر برچسب غذایی چند نوع روغن نشان داده شده است، بر اساس میزان و نوع چربی آنها را مقایسه کنید.
چربی مضر»»» زیاد، اسید چرب ترانس »»»»» اندک
چربی مضر»»» زیاد، اسید چرب ترانس »»»» زیاد
چربی مضر»»» زیاد، اسید چرب ترانس »»»»»» متوسط
اقدامات اولیه در حمله قلبی و سکته مغزی
اگرچه عده‌ای از افراد با خطر بیشتری در مقایسه با دیگران در معرض بیماری قلبی یا سکته مغزی قرار دارند ولی دانستن اینکه چه کسی دچار آن خواهد شد غیر ممکن است. از این رو لازم است همه افراد حتی کسانی که در معرض خطر پایین‌تری قرار دارند، از آمادگی لازم برای مواجهه با آنها برخوردار باشند.
فعالیت ۹: گفت و گوی گروهی
• آیا از علایم احتمال بروز حمله قلبی و یا سکته مغزی اطلاع دارید؟ برخی از آنها را ذکر کنید.
علائم حمله قلبی متغیر است. یعنی این علائم ممکن است در بین افراد مختلف متفاوت از هم باشد. جالب اینجاست که علائم حمله قلبی حتی در بین زنان و مردان هم متفاوت از یکدیگر است. بنابراین بهتر است علائم حمله قلبی را بشناسید و درصورت تجربه هر یک از این علائم سریع با اورژانس تماس بگیرید.
علائم حمله قلبی را بشناسید!
احساس ناراحتی در قفسه سینه
این احساس معمولاً شامل فشار، تنگی، درد، سوزش یا سنگینی است.
تعریق
ناراحتی نیم تنه فوقانی
شامل گردن، فک، کتف، بازو، کمر
حالت تهوع
تنگی نفس
سرگیجه
علایم سکته مغزی به این بستگی دارند که چه قسمتی از مغز و چه مقدار از بافت مغز درگیر شده‌اند. معمولاً علائم سکته مغزی به طور ناگهانی بروز می‌کنند (در عرض چند دقیقه یا یک ساعت) و معمولاً این علایم با هیچ‌گونه دردی همراه نیستند.
ضعف و کرختی صورت، باوها و پاها به خصوص در یک طرف بدن
فلج صورت، بازو و پا در همان طرف بدن
عدم تعادل و لنگیدن
ایجاد اختلال در تکلم و یا عدم درک کلام
ایجاد اشکال در بلعیدن
سوزش و کرختی قسمت های از بدن
عدم درک موقعیت و وضعیت
دو بینی، تاری دید، از دست دادن بینایی به ویژه در یک چشم
سردرد های شدید و ناگهانی
از دست دادن حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، ایجاد اختلال در قضاوت
سرگیجه بی علت و سقوط ناگهانی
بی اختیاری ادرار و مدفوع
اشکال در پیدا کردن کلمات و عدم فهم کلام دیگران
عدم توانایی در انجام حرکات
• اگر با فردی که دچار حمله قلبی یا سکته مغزی شده است مواجه شوید، چه اقدامات اولیه‌ای را انجام خواهید داد؟
اقدامات اولیه در مورد فردی که دچار حمله(سکته) قلبی شده است: از هرگونه حرکت و فعالیتی در بیمار جداً پرهیز شود. فرد به حالت نشسته یا نیمه خوابیده قرار گیرد و لباس‌های تنگ او را شل کنید.
اقدامات اولیه در مورد فردی که دچار سکته مغزی شده است: بیمار در اسرع وقت با برانکارد و یا صندلی چرخدار به مراکز درمانی و یا بیمارستان منتقل شود.
سکته قلبی
احساس فشار آزاردهنده، سنگینی یا درد در وسط قفسه سینه که معمولاً به طور ناگهانی شروع می‌شود و بیش از چند دقیقه ادامه می‌یابد، مهم‌ترین علامت بالینی در سکته قلبی است.
درد قفسه سینه با هریک از نشانه‌های عرق سرد، رنگ پریدگی پوست، تنگی نفس، تهوع، گیجی، ضعف یا خستگی بدون علت و نبض سریع یا نامنظم از دیگر نشانه‌های حمله قلبی است و اگر این درد به شانه‌ها، گردن، بازوها و فک پایین انتشار داشته باشد، جدی‌تر خواهد بود.
بسیاری از افراد گمان می‌کنند که سکته قلبی همواره به شکل ناگهانی و شدید اتفاق می افتد، ولی بسیاری از حملات ممکن است به صورت آهسته و با یک درد و ناراحتی معمولی و ملایم شروع شوند که گاهی افراد به دلیل خفیف بودن نشانه‌ها از درخواست کمک خودداری می‌کنند. در برخی از بیماران نیز ممکن است فقط نشانه‌هایی از درد در بازو و گلو وجود داشته باشد. بنابر این هنگام مواجه شدن با هریک از این علایم انجام اقدامات زیر ضروری است:
• از هرگونه حرکت و فعالیتی در بیمار جدا پرهیز شود. فرد به حالت نشسته یا نیمه خوابیده قرار گیرد و لباس‌های تنگ او را شل کنید.
• بیمار در اسرع وقت با برانکارد و یا صندلی چرخ دار به مراکز درمانی و یا بیمارستان منتقل شود.
سکته مغزی
سردرد ناگهانی شدید، از دست دادن ناگهانی بینایی، عدم کنترل عضلات و تعادل، از دست دادن ناگهانی احساس در بازو، پا یا صورت، گیجی ناگهانی و از دست دادن تکلم از علایم سکته مغزی هستند.
در سکته مغزی زمان برای بازگرداندن جریان خون به مغز بسیار کم است و مدت زمان طلایی برای نجات فرد تنها حدود ۳ ساعت است. در صورتی که هریک از علایم سکته مغزی در فرد مشاهده گردد. مهم‌ترین اقدام، رساندن وی به بیمارستان در اسرع وقت است.
۶ گام پیشگیری از بیماریهای قلبی- عروقی به شرح زیر است:
۱. کنترل منظم فشار خون: در شرایطی که دیابت، چاقی یا سایر عوامل خطر در فرد وجود نداشته باشد، لازم است هر دو سال یک بار فشار خون توسط پزشک کنترل شود و در صورت بالا بودن، تحت نظر پزشک قرار گیرد.
۲. پرهیز از مصرف دخانیات (سیگار، قلیان، پیپ و …) و مشروبات الکلی .
۳. حفظ کلسترول و قند خون در حد مطلوب به کمک رژیم غذایی مناسب.
۴. حفظ وزن مطلوب: در افرادی که دارای اضافه وزن هستند، کاهش ۵ تا ۱۰ درصد وزن نقش مهمی در کنترل خطر سکته خواهد داشت.
۵. فعالیت بدنی و ورزش منظم: فعالیت بدنی در کاهش فشار خون بالا، کلسترول بالای خون، اضافه وزن و دیابت مؤثر است. روزانه انجام دادن ۳۰ الی ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط به طوری که سبب افزایش ضربان قلب و تنفس شود و فرد بتواند به راحتی صحبت کند، توصیه شده است.
۶. شرکت در معاینات پزشکی منظم و اطمینان از حد مطلوب چربی خون
فعالیت ۱۰: خودارزیابی
• با توجه به گام‌های پیشگیری از بیماریهای قلبی – عروقی، وضعیت خود و اعضای خانواده‌تان را ارزیابی کنید و در صورت نیاز، اقدامات پیشگیرانه خود را ارائه دهید.
در ادامه بخوانید: » کنترل وزن و تناسب اندام؛ عوامل چاقی؛ چگونه وزن خود را کاهش دهیم
سرطان
امروزه نام «سرطان» را زیاد می‌شنویم. شاید این را بارها شنیده باشیم که فلان شخص به دلیل این بیماری جان خود را از دست داده است. اگرچه آمار بروز سرطان در ایران کمتر از میزان متوسط جهانی است ولی میزان بروز آن رو به افزایش است.
از مهم‌ترین دلایل برای افزایش بروز سرطان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• افزایش تعداد سالمندان با توجه به بالا رفتن سن امید به زندگی، چراکه بروز سرطان با افزایش سن افزایش می‌یابد.
• تغییر در شیوه زندگی مانند افزایش مصرف دخانیات، غذاهای چرب و پرکالری و کم تحرکی.
• عوامل محیطی همچون هوای آلوده، استفاده از کودهای شیمیایی در فعالیت‌های کشاورزی، افزودنی‌های شیمیایی موجود در مواد غذایی و …
فعالیت ۱۱: گفت و گوی کلاسی
• بیماری سرطان چیست و آیا این بیماری قابل پیشگیری و درمان است؟
سرطان بیماری است که از تکثیر غیرطبیعی سلول‌های بدن شروع می شود.
سرطان‌ها مانند بسیاری از بیماری ها قابل پیشگیری و کنترل هستند. در حال حاضر ثابت شده است که حداقل ۴۰ درصد از سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند.
سرطان های قابل درمان به سرطان هایی اطلاق می‌شود که در مقابل درمان های تهاجمی و غیر تهاجمی پاسخ مثبت داده و تکثیر سلول‌های سرطانی در بدن متوقف می‌شود. انواع مختلفی از سرطان از جمله سرطان سینه، سرطان لنفوم، سرطان پروستات و … قابل درمان می باشند ولی تشخیص به موقع بیماری تاثیر بسزایی در موفقیت درمان دارد.
• کدام یک از سرطان‌ها در محل زندگی شما شایع‌تر هستند؟ علت آن چیست؟
بدن هر روز در بسیاری از اعضا، سلول‌های جدیدی ایجاد می‌کند. این فعالیت تحت کنترل دستگاه ایمنی بدن انجام می‌شود ولی ممکن است بر اثر مواجهه مکرر با برخی عوامل مستعد کننده ابتلا به سرطان، بروز خطا در تقسیم سلول به وجود آید و یک سلول طبیعی به یک «سلول سرطانی» تبدیل شود.
این سلول تغییر یافته از سلول‌های همسایه‌اش جدا می‌شود و دیگر از دستورها و علائم داخلی، که سلول‌های دیگر در کنترل آنها هستند، پیروی نمی‌کند و به جای هماهنگی با سلول‌های دیگر خودسرانه عمل می‌کند که به آن «سلول جهش یافته» می گوییم.
شکل ۹. سرطان یعنی رشد، تکثیر و گاهی انتشار غیر طبیعی سلول‌های بدن
سلول «جهش یافته» تقسیم و به دو سلول جدید «جهش یافته» تبدیل می‌شود و این فرایند زنجیره‌ای
به همین ترتیب ادامه می‌یابد تا جایی که همان یک سلول موذی به توده‌ای از سلول‌ها که «تومور» نامیده می‌شود، تبدیل می‌گردد. گاهی این تومورها خوش خیم‌اند و رشد نمی‌کنند، ولی در صورتی که رشد کنند و تقسیم شوند و سلول‌های طبیعی اطراف خود را از بین ببرند و به نقاط دیگر بدن هم دست‌اندازی کنند، تومور «بدخیم» محسوب می‌شوند.
هرچه تومورهای بدخیم رشد کنند و بزرگ‌تر شوند، جلوی رسیدن مواد غذایی و اکسیژن را به سلول‌های سالم می‌گیرند و با پیشرفت سرطان، سلول‌های سالم می‌میرند و عملکرد و سلامت بیمار از بین می‌رود. اگر جلوی این فرایند گرفته نشود، سرطان به مرگ می‌انجامد.
شکل ۱۰. مراحل رشد تومور در سرطان معده
در ادامه شرکت کنید: » آزمون‌های آنلاین سلامت و بهداشت
پیشگیری از سرطان
پیشگیری از سرطان به مجموعه اعمالی گفته می‌شود که می‌تواند احتمال بروز بیماری سرطان را کاهش دهد. ۳۰ الی ۴۰ درصد سرطآن‌ها با حفظ وزن مطلوب، تغذیه سالم و عادت‌های تغذیه‌ای صحیح، تحرک بدنی و پرهیز از مصرف دخانیات و الکل قابل پیشگیری هستند.
فعالیت ۱۲: گفت و گوی کلاسی
فیلم‌های مربوط به کم تحرکی و سرطان، نقش تغذیه سالم در پیشگیری و درمان سرطان و عوامل محیطی مؤثر در ابتلا به سرطان را ببینید.
سرطان به کارگردانی حسین شهابی (به مدت ۱۲۰ دقیقه) – تولید ۱۳۹۵ – تولیدی خانه فیلم ایران
• درباره عوامل خطر ساز ابتلا به سرطان در محل زندگی خود گفت و گو کنید.
سرطآن‌ها اگر به موقع تشخیص داده شوند قابل درمان هستند. این کار با انجام خودآزمایی و غربالگری صورت می‌پذیرد. پزشکان تلاش می‌کنند آزمون‌ها و آزمایش‌های غربالگری را برای یافتن سرطان، پیش از آنکه علامت‌های مربوط به آنها را پیدا کنند، به کار برند تا سرطان را در مراحل اولیه که احتمال علاج آن بیشتر است، تشخیص دهند.
از آزمایش‌های شایع غربالگری سرطان می‌توان به ماموگرافی در تشخیص سرطان سینه، پاپ اسمیر در
تشخیص سرطان دهانه رحم، آزمایش خون در تشخیص سرطان پروستات در مردان و آزمایش خون مخفی در مدفوع و کولونوسکوبی در تشخیص سرطان روده نام برد.
پزشکان به افراد، به خصوص با داشتن سابقه خانوادگی بیماری سرطان، توصیه می‌کنند که از سنین ۴۰ سالگی به بعد نسبت به انجام آزمایش‌های غربالگری سرطان اقدام کنند. همچنین توصیه می‌شود در صورت مشاهده هر یک از علایم هشدار دهنده سرطان حتماً به پزشک مراجعه شود.
علایم هشداردهنده سرطان عبارت‌اند از:
• ابتلای اقوام درجه یک به بیماری سرطان
• تغییر در خال‌های پوستی
• زخم‌های بدون بهبود
• پیدایش توده در هر جای بدن
• سرفه یا گرفتگی طولانی مدت صدا
• اختلال بلع یا سوءهاضمه طولانی
• استفراغ یا سرفه خونی
• اسهال یا یبوست طولانی
• خونریزی غیر طبیعی در ادرار، مدفوع و خون¬ریزی غیر طبیعی از واژن و نوک سینه
• بی اشتهایی با کاهش وزن بی دلیل
شکل ۱۱. سرطان با تشخیص زود هنگام قابل درمان است.
۱۰ گام در پیشگیری از سرطان به شرح زیر است:
۱. نشانه‌های هشداردهنده سرطان را جدی بگیرید و به موقع به پزشک مراجعه کنید.
۲. از مصرف سیگار و قلیان و … پرهیز کنید و در معرض دود آنها قرار نگیرید.
۳. با کرم ضد آفتاب و پوشش مناسب از پوست خود در مقابل آفتاب محافظت کنید.
۴. روزانه ۵ وعده میوه و سبزی بخورید.
۵. مصرف روزانه قند، شکر، نمک و روغن را کاهش دهید.
۶. وزن خود را کنترل و آن را در حد مطلوب حفظ کنید.
۷. روزانه حداقل ۲۰ دقیقه تند راه بروید.
۸. از مصرف الکل و استعمال مواد مخدر پرهیز کنید.
۹. آلاینده‌های سرطان‌زا را بشناسید و هنگام قرار گرفتن در معرض آنها خود را محافظت کنید.
۱۰. با خود، دیگران و محیط زیست مهربان باشید.
فعالیت ۱۳: خودارزیابی
• با توجه به گام‌های پیشگیری از سرطان، وضعیت خود و اعضای خانواده را ارزیابی کنید و در صورت نیاز، اقدامات پیشگیرانه خود را ارائه دهید.
خودداری از مصرف غذاهای آماده و فوری، کاهش مصرف گوشت های قرمز و فرآوری شده، کاهش مصرف نوشیدنی های شیرین، پرهیز از مصرف الکل، حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی مناسب
دیابت
دیابت، بیماری ناتوان کننده‌ای است که عوارض بسیاری دارد و شیوع و بروز این بیماری در بسیاری از جوامع به ویژه در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است.
فعالیت ۱۴: گفت و گوی کلاسی
• دیابت چیست و علل ابتلا به این بیماری چه هستند؟
بهتر این بود کتاب بیان می‌کرد «دیابت شیرین چیست و…» چون ما دیابت بی‌مزه را نیز داریم.
گروهی از بیماریها را که طی آن بدن انسولین کافی نمی‌سازد یا نمی‌تواند از انسولین تولید شده به درستی استفاده کند، دیابت شیرین می‌نامند.
علت ابتلا به دیابت نوع ۱: به باور متخصصان، دیابت نوع ۱ نوعی بیماری خودایمنی است، بدین معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های بتای لوزالمعده (که مسئول تولید انسولین هستند) حمله می‌کند و آنها را نابود می‌سازد.
علت دقیق دیابت نوع ۲ ناشناخته است، اما عوامل زیر ممکن است در آن دخیل باشند:
ژنتیک، عدم تحرک، اضافه وزن، شرایط محیطی و عوامل دیگر
علت دیابت بارداری: در دوران بارداری، هورمون های مهارکننده ی انسولین در بدن زنان تولید می‌شود، به همین دلیل، ممکن است زنان باردار به دیابت مبتلا شوند. این بیماری فقط در دوران بارداری رخ می‌دهد.
• اطلاعات شما از وضعیت ابتلا به بیماری دیابت در محل زندگی‌تان چیست؟
– کمتر خانواده یا فامیلی یافت می‌شود که دیابتی نداشته باشد.
در ادامه بخوانید: » پیشگیری از حوادث خانگی؛ آتش‌سوزی؛ سقوط؛ سلامت و بهداشت
مواد غذایی بعد از مصرف در بدن به صورت قند (گلوکز) در می‌آیند و از این قند برای تولید انرژی استفاده می‌شود. انسولین هورمونی است که در بدن از غده لوزالمعده (پانکراس) ترشح شده و موجب ورود قند به سلول و استفاده از آن می‌شود. انسولین مثل کلید برای سلول عمل می‌کند. اگر انسولین کم باشد و یا کار خود را به خوبی انجام ندهد، قند وارد سلول نشده و سلول گرسنه می‌ماند که در نتیجه کار بدن دچار اختلال می‌شود، از طرفی قند خون بالا رفته مانند سم عمل می‌کند و به سلول‌ها و بافت‌های بدن آسیب می‌رساند.
شکل ۱۲. دستگاه اندازه‌گیری قند خون
دیابت انواع مختلفی دارد شایع‌ترین آن عبارت‌اند از:
– دیابت نوع یک: این بیماری در هر سنی می‌تواند رخ دهد ولی عمدتاً در سنین پایین دیده می‌شود و از آن.جا که بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود به آن دیابت جوانان نیز می‌گویند. این نوع دیابت در اثر عواملی مانند: زمینه ژنتیکی، ویروس، فشارهای روانی و اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود.
دیابت نوع دو: این دیابت، شایع‌ترین نوع دیابت است و در سنین بزرگسالی آغاز می‌شود، به همین دلیل برخی از پزشکان به آن دیابت بزرگ‌سالان می‌گویند. این بیماری در اثر عواملی مانند: اضافه وزن و چاقی، کم تحرکی، سابقه فامیلی و زمینه ارثی بروز می‌کند.
لوزالمعده (پانکراس) قادر لوزالمعده (پانکراس) قادر به تولید انسولین کافی نیست یا بدن به انسولین مقاومت نشان می‌دهد (نوع ۲) لوزالمعده (پانکراس) اصلاً قادر به تولید انسولین نیست (نوع ۱)
شکل ۱۳. تفاوت میان دیابت نوع یک و نوع دو
در شکل زیر عوامل خطرساز بیماری دیابت نوع ۲ نشان داده شده است.
فعالیت ۱۵: خودارزیابی
• با بررسی عوامل خطرساز قابل پیشگیری و غیرقابل پیشگیری بیماری دیابت نوع ۲ در خصوص اعضای خانواده‌تان، آنها را شناسایی کنید.
علایم و نشانه‌های دیابت
دیابت معمولاً در مراحل ابتدایی بدون علامت است، اما کم-کم، با بالارفتن قند خون، علایم آن آشکار می‌شود. بالا بودن قند خون نشانه اصلی بیماری دیابت است.
علایم در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ معمولاً شدید و ناگهانی و شامل پرخوری، پرنوشی، پرادراری، احساس خستگی زیاد، کم شدن وزن بدن و لاغری و تاری دید است.
بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ اغلب بدون علامت هستند و علایم معمول آن عبارت‌اند از: احساس خستگی و بی حوصلگی، گرسنگی، تشنگی، احساس سوزش در انگشتان دست و پا، کاهش وزن، ادرار شبانه، اختلال در بینایی، عفونت‌های مکرر و تأخیر در بهبود زخم‌ها و بریدگی‌ها.
شکل ۱۴. دامنه میزان قند خون در وضعیت طبیعی و قبل و بعد از دیابت
عوارض دیابت
عوارض بیماری دیابت که اغلب چند سال پس از ابتلا به آن به وجود می‌آید متعدد است و در صورت عدم کنترل دقیق قند خون به ناتوانی و زمین گیری بیمار منجر می‌شود.
عوارض دیابت تقریباً تمام دستگاه‌های بدن را درگیر می‌کند و عدم تشخیص و درمان به موقع عوارض دیابت می‌تواند به نابینایی، دیالیز یا پیوند کلیه، قطع پا و سکته‌های قلبی و مغزی منجر شود.
شکل ۱۵. عوارض شایع بیماری دیابت
۷ گام پیشگیری از دیابت عبارت‌اند از:
۱. برخورداری از رژیم غذایی متوازن و متعادل
۲. پرهیز از مصرف غذاهای پر شکر یا چرب
۳. مراجعه به پزشک متخصص در صورت داشتن عوامل خطر ساز غیرقابل پیشگیری
۴. حفظ وزن مطلوب
۵. انجام فعالیت‌های بدنی روزانه
۶. پرهیز از مصرف دخانیات
۷. کنترل منظم قند خون از
فعالیت ۱۶: خودارزیابی
• با توجه به گام‌های پیشگیری از دیابت، وضعیت خود و اعضای خانواده‌تان را ارزیابی کنید و در صورت نیاز، اقدامات پیشگیرانه خود را ارائه دهید.
شکر و کربوهیدرات های تصفیه شده را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
برای پیشگیری از دیابت به طور منظم کار و فعالیت کنید.
اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، وزن‌تان را کم کنید.
میزان کشیدن سیگار را کم کنید و تا حد ممکن ترک کنید.
و ...
