سوالات و پاسخ‌نامه امتحان نهایی زیست‌شناسی ۳ دوازدهم تجربی خرداد ۱۳۹۹

۱. درستی یا نادرستی هر یک از عبارتهاي زیر را بدون ذکر دلیل مشخص کنید.

الف) در نوکلئیک اسیدهاي خطی گروه فسفات در یک انتها و گروه هیدروکسیل در انتهاي دیگر آزاد است.

ب‌) پروتئین‌ها از یک یا چند زنجیره بلند و انشعاب‌دار از پلی‌پپتیدها ساخته شده‌اند.

ج) در رونویسی، نوکلئوتید تیمین‌دار رنا به عنوان مکمل در برابر نوکلئوتید آدنین‌دار دنا قرار می‌گیرد.

د) گیاه گل مغربی سه‌لاد (تریپلوئید) (3n) یک گیاه زیستا و زایا است.

هـ) راکیزه (میتوکندري) همراه با یاخته و نیز مستقل از آن تقسیم می‌شود.

و) هر فتوسیستم شامل آنتن گیرنده نور و یک مرکز واکنش است.

الف) درست (0/25) (ص 5)

ب) نادرست (0/25) (ص 16)

ج) نادرست (0/25) (ص 23)

د) نادرست (0/25) (ص 61)

ه) درست (0/25) (ص 67)

و) نادرست (0/25) (ص 80)

۲. در هر یک از عبارت‌هاي زیر جاي خالی را با کلمات مناسب پر کنید.

الف) در همانندسازي دنا، شکستن پیوند فسفودي استر توسط آنزیم ………………… انجام می‌شود.

ب) رناي رونویسی شده از رشته الگو، در ابتدا داراي رونوشت¬هاي میانۀ دنا است. به این رنا، ……………. گفته می‌شود.

ج) اگر فردي براي گروه خونی ABO فقط آنزیم A را داشته باشد، گروه خونی این فرد ……….. است.

د) تخمیر الکلی و تخمیر ………………… انواعی از تخمیرند که در صنایع متفاوت از آن‌ها بهره می‌بریم.

هـ) الکترون‌های حاصل از تجزیۀ آب، کمبود الکترونی ………………….. در مرکز واکنش فتوسیستم 2 را جبران می‌کنند.

الف) دنابسپاراز (0/25) (ص12)

ب) رناي نابالغ یا اولیه (0/25) (ص26)

ج) A (0/25) (ص 41)

د) لاکتیکی (0/25) (ص 73)

ه) سبزینه (کلروفیل) a (0/25) (ص 83)

۳. در هر یک از عبارت‌هاي زیر، جواب صحیح را از بین کلمات داخل پرانتز انتخاب کنید و در برگۀ پاسخ‌نامه بنویسید.

الف) دئوکسی‌ریبوز یک اکسیژن (کمتر – بیشتر) از ریبوز دارد.

ب) ژن‌های سازنده (رناي رِناتَنی – رناي ناقل) در یاخته‌هاي تازه تقسیم شده بسیار فعال‌اند.

ج) در بیماري فنیل کتونوري، آنزیمی که آمینواسید فنیل آلانین را (تجزیه کند – بسازد) وجود ندارد.

د) در چلیپایی شدن (کراسینگ آور)، قطعه‌اي از فام‌تن بین فامینک‌هاي (خواهري – غیرخواهري) مبادله می‌شود.

هـ) مولکول حامل الکترون که در قندکافت تشکیل می‌شود، (NADH – FADH2) است.

و) سیانوباکتري‌ها، جزء باکتري‌هاي فتوسنتزکننده (اکسیژن‌زا – غیراکسیژن‌زا) هستند. 

الف) کمتر(0/25) (ص4)

ب) رناي رِناتََنی (0/25) (ص 26 )

ج) تجزیه کند (0/25) (ص 45)

د) غیرخواهري (0/25) (ص 56)

ه) NADH (0/25) (ص 66)

و) اکسیژن‌زا (0/25) (ص 89)

۴. شکل روبرو یکی از آزمایش‌هاي گریفیت را نشان می‌دهد. نتیجه این آزمایش چیست؟

موش‌ها مردند. (0/25) (ص 2)

۵. با توجه به مدل پیشنهادي واتسون و کریک براي دنا، یک نتیجۀ جفت شدن بازهاي مکمل را بنویسید.

قطر مولکول دنا در سراسر آن یکسان باشد یا شناسایی ترتیب نوکلئوتیدهاي هر کدام می‌تواند ترتیب نوکلئوتیدهاي رشتۀ دیگر را هم مشخص کند. (0/5) (ص 7)

۶. شکل روبرو نشان‌دهندة کدام ساختار پروتئین‌ها است؟

ساختار دوم (ذکر کلمه مارپیچ نیزصحیح می‌باشد.) (0/25) (ص 16)

۷. علت هر یک از موارد زیر را بنویسید.

الف) در یوکاریوت‌ها، آغاز همانندسازي در چندین نقطه در هر فام¬تن (کروموزوم) انجام می‌شود.

ب) مواد سمی مانند سیانید یا آرسنیک، مانع فعالیت آنزیم می‌شوند.

ج) عمر رناي پیک (mRNA) در یوکاریوت‌ها طولانی‌تر از پروکاریوت‌ها است.

الف) اگر فقط یک جایگاه آغاز همانندسازي در هر فام‌تن داشته باشند مدت زمان زیادي براي همانندسازي لازم است. (0/5) (ص 13)

ب) سیانید و آرسنیک می‌تواند با قرار گرفتن در جایگاه فعال آنزیم، مانع فعالیت آن شود. (0/25) (ص 19)

ج) در این یاخته‌ها سازوکارهایی براي حفاظت رناي پیک در برابر تخریب وجود دارد. (0/5) (ص 32)

۸. در مورد مراحل ترجمه (پروتئین‌سازي) به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) اولین رمزه (کدون) که در جایگاه P رناتن (ریبوزوم) قرار می‌گیرد، داراي چه توالی است؟

ب) در مرحلۀ پایان، چه پروتئین‌هایی باعث جدا شدن زیر واحدهاي رناتن از هم می‌شود؟

الف) AUG (0/25) (ص 30)

ب) عوامل آزادکننده (0/25) (ص 31)

۹. در شکل روبرو (؟) را نامگذاري کنید.

رشته رمزگذار (0/25) (ص 24)

۱۰. در مورد تنظیم بیان ژن در پروکاریوت‌ها و یوکاریوت‌ها به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) چرا در تنظیم منفی رونویسی، با اتصال لاکتوز به مهارکننده، این پروتئین دیگر نمی‌تواند به اپراتور متصل بماند؟

ب) در چه صورت مقدار رونویسی ژن، تحت تأثیر عوامل رونویسی تغییر می‌کند؟

الف) لاکتوز با اتصال به مهارکننده، شکل آن را تغییر می‌دهد. (0/25) (ص 34)

ب) چون تمایل پیوستن این پروتئین‌ها (0/25) به راه‌انداز در اثر عواملی تغییر می‌کنند (0/25)، مقدار رونویسی ژن آن هم تغییر می‌کند. (ص 35)

۱۱. رخ‌نمودهاي (فنوتیپ‌هاي) زاده‌های حاصل از آمیزش دو گل میمونی صورتی را با رسم مربع پانت بنویسید.

۱۲. در مورد انتقال اطلاعات در نسل‌ها به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) اگر گروه خونی زن و شوهري Rh مثبت باشد و گروه خونی یکی از فرزندان آن‌ها Rh منفی شود، ژن‌نمود این والدین را بنویسید.

ب) چرا در صفات وابسته به X ممکن نیست پدر ناقل باشد؟

ج) در رابطه با رنگ نوعی ذرت، ژن نمود (ژنوتیپ) ذرت‌های موجود در دو آستانۀ طیف یعنی قرمز و سفید را بنویسید.

الف) Dd (0/25) (ص 40 )

ب) در فام تن Y (0/25) جایگاهی براي دگره‌های ژن‌های وابسته به X وجود ندارد. (0/25) (ص 43)

ج) رنگ قرمز AABBCC (0/25) و رنگ سفید aabbcc (0/25) (ص 44)

۱۳. جهش بی‌معنا را تعریف کنید.

اگر جهش جانشینی رمز یک آمینواسید (0/25) را به رمز پایان ترجمه تبدیل کند (0/25) که در این صورت پلی پپتید حاصل از آن، کوتاه خواهد شد (0/25) به این جهش، جهش بی‌معنا می‌گویند. (ص 49)

۱۴. در مورد تغییر در اطلاعات وراثتی به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) زیست‌شناسان چگونه می‌توانند از وجود ناهنجاري‌هاي فام‌تنی (کروموزومی) آگاه شوند؟

ب) یک عامل جهش‌زاي شیمیایی نام ببرید که در دود سیگار وجود دارد؟

ج) در کدام عامل برهم‌زنندة تعادل جمعیت‌ها، رویدادهاي تصادفی نقش دارند؟

د) کدام ژن‌نمود بیماري کم‌خونی داسی شکل، به بیماري مالاریا مقاوم است؟

ه) یک مثال براي ساختارهاي وستیجیال بنویسید.

الف) با مشاهدة کاریوتیپ (0/25) (ص 50) ب) بنزوپیرن (0/25) (ص 51)

ج) رانش دگره اي (0/25) (ص 55)

د) HbAHbS (0/25) (ص 56)

هـ) بقایاي پا در لگن مار پیتون (0/25) (ص 59)

۱۵. در مورد روش‌هاي ساخته شدن ATP به پرسشهاي زیر پاسخ دهید.

الف) در روش ساخته شدن ATP در سطح پیش‌ماده در ماهیچه‌ها، مولکول پیش‌ماده چیست؟

ب) ساخته شدن اکسایشی ATP در کدام قسمت یاخته انجام می‌شود؟

الف) کرآتین فسفات (0/25) (ص65)

ب) راکیزه (میتوکندري) (0/25) (ص 65 )

۱۶. در مورد از ماده به انرژي به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) در تنفس هوازي، چه فرایندهایی علاوه بر قندکافت (گلیکولیز) باید انجام شوند، تا مولکول گلوکز به مولکول‌هاي CO2 تجزیه شود؟

ب) با توجه به نقش غشاي درونی راکیزه در تنفس یاخته‌اي، چین خورده بودن آن چه ارزشی براي یاخته دارد؟

ج) چگونه امکان تشکیل رادیکال‌هاي آزاد از اکسیژن در فرایند تنفس هوازي وجود دارد؟

الف) اکسایش پیرووات (0/25) (ص 68) و چرخۀ کربس (0/25) (ص 69)

‌ب) چین خوردگی‌ها به افزایش سطح (0/25) و در نتیجه امکان وجود بیشتر زنجیره‌هاي انتقال الکترون می‌انجامد. (0/25) (ص70)

‌ج) گاه پیش می‌آید که درصدي از اکسیژن‌ها وارد واکنش تشکیل آب نمی‌شوند، بلکه به صورت رادیکال آزاد درمی‌آیند. (0/5) (ص 75 )

۱۷. در مورد از انرژي به ماده به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) ساختارهاي غشایی و کیسه مانند و به هم متصل در فضاي درون سبزدیسه (کلروپلاست) چه نام دارد؟

ب) چرا دما بر روي فتوسنتز تأثیرگذار است؟

ج) در تنفس نوري، CO2 آزاد شده، حاصل تجزیۀ مولکول دو کربنی است یا مولکول سه کربنی؟

الف) تیلاکوئید (0/25) (ص 79)

ب) فتوسنتز فرایندي آنزیمی است و می‌دانیم بیشترین فعالیت آنزیم‌ها در گسترة دمایی خاص انجام می‌شود. (0/5) (ص 85)

ج) مولکول دو کربنی (0/25) (ص 86)

۱۸. در جدول زیر، هر یک از ویژگی‌هاي ذکر شده، مربوط به کدام گروه از گیاهان است؟

الف) گیاهان CAM (0/25) (ص 88 )

ب) گیاهان C4 (0/25) (ص 87 )

ج) گیاهان C3 (0/25) (ص 85 )

۱۹. در مورد فناوري‌هاي نوین زیستی به پرسش¬هاي زیر پاسخ دهید.

الف) به جانداري که از طریق مهندسی ژنتیک داراي ترکیب جدیدي از مواد ژنتیکی شده است، چه می‌گویند؟ ب) اجزاي دناي نوترکیب را بنویسید.

ج) افزایش پایداري پروتئین در مقابل گرما، با روش‌هاي مهندسی پروتئین، اهمیت زیادي دارد. دو مورد از اهمیت آن را بنویسید.

د) واکسن نوترکیب ضد هپاتیت B چگونه تولید می‌شود؟

الف) جاندار تغییریافته ژنتیکی یا تراژنی (0/25) (ص 93)

ب) دناي ناقل و ژن جاگذاري شده در آن (0/5) (ص 95)

ج) در دماي بالاتر سرعت واکنش بیشتر و خطر آلودگی میکروبی در محیط واکنش کمتر می‌شود. همچنین، نیازي به خنک کردن محیط واکنش به خصوص در مورد واکنش‌های گرمازا نیست. (ذکر دو مورد) (0/5) (ص 97)

د) ژن مربوط به پادگِن (آنتی ژن) سطحی (0/25) عامل بیماري‌زا (0/25) به یک باکتري یا ویروس غیربیماري¬زا منتقل می‌شود. (0/25) (ص 103)

۲۰. در مورد رفتارهاي جانوران به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) چرا اساس رفتار غریزي در همه افراد یک گونه یکسان است؟

ب) محرك شرطی و محرك طبیعی در آزمایش پاولوف را بنویسید.

‌ج) چرا در نوعی جیرجیرك، جانور نر جفت را انتخاب می‌کند؟

‌د) بعضی طوطی‌ها براي خنثی شدن مواد سمی حاصل از غذاهاي گیاهی، چه می‌خورند؟

هـ) در اجتماع مورچه‌هاي برگ‌بُر، وظیفه مورچه‌هاي کوچک چیست؟

و) رفتار نگهداري و پرورش زاده‌هاي ملکه که توسط زنبورهاي عسل کارگر انجام می‌شود، چه نوع رفتاري است؟

الف) زیرا ژنی و ارثی است (0/25) (ص 109)

‌ب) محرك شرطی: صداي زنگ و محرك طبیعی: غذا (0/5) (ص 111)

‌ج) جیرجیرك نر زامه‌هاي خود را درون کیسه‌هاي به همراه مقداري مواد مغذي به جانور ماده منتقل می‌کند یا جنس نر هزینه بیشتري براي تولیدمثل می‌پردازد. (0/5) (ص 117)

د) خاك رس (0/25) (ص 118)

هـ) مورچه‌های کوچک‌تر دفاع می‌کنند. (0/25) (ص 122)

و) رفتار دگرخواهی (0/25) (ص 122)

۲۱. به پرسش.هاي زیر پاسخ دهید.

الف) در یوکاریوت‌ها، دناي سیتوپلاسمی در چه قسمت‌هایی از یاخته دیده می‌شود؟

ب) نام بخش اختصاصی آنزیم که پیش ماده در آن قرار می‌گیرد، چیست؟

ج) یک تفاوت همانندسازي و رونویسی را بنویسید.

د) چگونه ممکن است از یاخته¬هایی با ژن‌هاي یکسان، یاخته‌هایی با عملکرد و شکل متفاوت ایجاد شوند؟

هـ) جایگاه ژن‌هاي گروه خونی ABO در فام‌تن شماره چند است؟

و) علت شایع‌ترین نوع هموفیلی چیست؟

الف) در راکیزه (میتوکندري) و دیسه (پلاست) دیده می‌شود. (0/5) (ص 13)

ب) جایگاه فعال (0/25) (ص 19)

‌ج) در رونویسی با توجه به نوکلئوتیدهاي رشته دنا، نوکلئوتیدهاي مکمل در زنجیره رنا قرار می‌گیرد و به هم متصل می‌شوند. در همانندسازي با توجه به نوکلئوتیدهاي رشته دنا، نوکلئوتیدهاي مکمل در زنجیره دنا قرار می‌گیرد برخلاف همانندسازي که در هر چرخۀ یاخته‌اي یک بار انجام می‌شود، رونویسی یک ژن می‌تواند در هر چرخه بارها انجام شود.

(ذکر یک مورد) (0/5) (به تفاوت‌هاي صحیح دیگر نمره تعلق می‌گیرد) (ص 23)

‌د) در هر یاخته تنها تعدادي از ژن¬ها فعال و سایر ژن¬ها غیر فعال هستند. (0/25) (ص 33 )

هـ) در فام تن شمارة ۹ است. (0/25) (ص 41)

و) شایع‌ترین نوع هموفیلی به فقدان عامل انعقادي VIII (هشت) مربوط است. (0/25) (ص 43)

۲۲. به پرسش‌هاي زیر پاسخ دهید.

الف) به کل محتواي مادة وراثتی چه می‌گویند؟

‌ب) در چه صورت با شارش ژن، خزانۀ ژن دو جمعیت به هم شبیه می‌شود؟

‌ج) در زنجیرة انتقال الکترون، تنها راه پیشِ روي پروتون‌ها براي برگشتن به بخش داخلی راکیزه چه پروتئینی است؟

د) مقدار ATP تولید شده در ازاي تجزیۀ کامل گلوکز در بهترین شرایط در یاخته یوکاریوت، حداکثر چند ATP است؟

هـ) مرحله مشترك بین تنفس هوازي و بی‌هوازي چیست؟

و) تفاوت آنزیم روبیسکو با آنزیمی که در ترکیب 2CO با اسید سه کربنی در گیاهان 4C و CAM نقش دارد، چیست؟

الف) ژنگان (ژنوم) (0/25) (ص 51)

ب) اگر بین دو جمعیت، شارش ژن به طور پیوسته (0/25) و دوسویه ادامه یابد، (0/25) سرانجام خزانۀ ژن دو جمعیت به هم شبیه می‌شود. (ص 55)

ج) آنزیم ATPساز (0/25) (ص 70)

د) ATP 30 (0/25) (ص 72)

هـ) گلیکولیز (0/25) (ص 73)

و) آنزیمی که در ترکیب CO2 با اسید سه کربنی و تشکیل اسید چهار کربنی نقش دارد، برخلاف روبیسکو به طور اختصاصی با CO2 عمل می‌کند و تمایلی به اکسیژن ندارد. (0/5) (ص87)

بارم‌بندی زيست‌شناسی دوازدهم