هدف‌های رفتاری: در پایان این مطلب فراگیرنده باید بتواند:
۱- اجسام خارجی در بدن را تعریف کند.
۲- ورود اجسام خارجی در پوست را توضیح دهد.
٣- کمکهای نخستین هنگام ورود جسم خارجی سطحی در پوست (تراشه) را انجام دهد.
۴- کمکهای نخستین هنگام ورود جسم خارجی به صورت عمقی در پوست را اجرا نماید.
۵- آسیب‌های جسم خارجی در چشم را بیان کند.
۶- کمکهای نخستین در مورد خارج کردن جسم خارجی از چشم را اجرا کند.
۷- آسیب‌های جسم خارجی در گوش را بیان کند.
۸- کمکهای نخستین به هنگام ورود جسم خارجی در گوش را، به وسیله ماکت، اجرا کند.
۹- آسیب‌های جسم خارجی در بینی را بیان کند.
۱۰- کمکهای نخستین به هنگام ورود جسم خارجی در بینی را، به وسیله ماکت، اجرا کند.
اجسام خارجی در بدن
در خانه مشغول کار هستید و کودک به بازی مشغول است. وقتی به سراغش می روید او را کف اتاق در حال خواب می بینید. متوجه حشره‌ای در کنار او می‌شوید که آرام به داخل گوش او می رود. به سرعت برای دور کردن حشره تلاش می‌کنید، ولی موفق نمی‌شوید و حشره وارد گوش کودک می‌شود. در چنین شرایطی چه باید بکنید؟
ورود اجسام خارجی به بدن، یکی از شایع ترین اتفاقاتی است که ممکن است برای هر فردی خصوصا کودکان رخ دهد. حشرات نیز می‌توانند داخل گوش یا بینی شوند و فرد را دچار مشکل کنند. امدادگر باید از خطرات ورود جسم خارجی به قسمتهای مختلف بدن آگاه گردد و طریقه برخورد با هر یک از این حوادث را بداند.
تعریف اجسام خارجی (Foreign bodies) در بدن
هر جسمی‌که از طریق پوست یا از طریق یکی از مجاری بدن (مثل راههای هوایی، گوش، چشم و…) وارد بدن شود، جسم خارجی محسوب می‌گردد. این اجسام خارجی یا موادی هستند که وارد بدن می‌شوند (مثل ذرات‌ریزی که وارد چشم می‌شوند) یا اشیائی هستند که کودکان وارد گوش، بینی یا دهان خود می‌کنند و یا حشراتی که ناخواسته وارد بدن می‌شوند. معمولا این موارد خطرات جدی ایجاد نمی‌کنند، ولی گاهی ممکن است سبب انسداد راه هوایی شوند یا موجب عفونت و خونریزی گردند در این صورت می‌تواند موجب وحشت مددجو و اطرافیان او گردد.
اجسام خارجی در پوست
اجسام خارجی ممکن است به صورت سطحی یا عمقی وارد پوست شوند:
الف) جسم خارجی سطحی در پوست: تراشه‌های چوب، خرده‌های شیشه یا فلز ممکن است از سطح پوست وارد بدن شوند. از نشانه‌های ورود آن، مشاهده جسم خارجی یا جای فرورفتن آن در پوست و نیز، درد و حساسیت است، چه بدون خونریزی و چه با خونریزی اندک. اجسام خارجی اغلب آلوده‌اند و امکان بروز عفونت در آنها وجود دارد. دست‌ها، زانوها و کف پاها بیشتر در معرض این حوادث اند. این ذرات را به راحتی می‌توان از پوست جدا کرد.
کمکهای نخستین در هنگام ورود جسم خارجی سطحی در پوست: در صورت مشاهده تراشه در پوست انجام اقدامات زیر لازم است:
– موضع را با آب گرم و صابون به آرامی بشوئید.
– یک پنس یا موچین را روی شعله آتش نگه دارید تا استریل شود (شکل ۱- ۱۳- الف) و سپس در جای مناسبی مثل روی گاز استریل قرار دهید تا خنک شود (شکل ۱- ب).
شکل ۱- روش استریل کردن موچین
– پنس را تا آنجا که ممکن است به پوست نزدیک کنید و انتهای تراشه را محکم بگیرید و آن را به طور مستقیم به آرامی و با ملایمت بیرون بکشید (شکل ۲). مراقب باشید که تراشه را نشکنید.
شکل ۲- روش خارج کردن تراشه از پوست
– محل را تمیز و خشک کنید و یک چسب زخم روی آن قرار دهید.
توجه: اگر خارج کردن جسم خارجی مشکل است یا تراشه شکست و دیگر انتهای آن مشخص نیست، برای دسترسی به جسم خارجی پوست را دستکاری نکنید.
فعالیت
خارج کردن تراشه را از روی پوست به وسیله ماکت اجرا کنید.
ب) جسم خارجی عمقی در پوست: گاهی اوقات اجسام نوک تیز، مانند سوزن یا میخ، در پوست فرو می روند. اگر قسمتی از سوزن بیرون و بقیه آن به صورت جزئی در پوست فرو رفته باشد خارج کردن آن کار مشکلی نیست. اما اگر سوزن بشکند و در پوست یا بافت زیر آن فرو رود ممکن است مشکل ساز باشد.
کمکهای نخستین در هنگام ورود جسم خارجی عمقی در پوست
– اگر قسمتی از سوزن بیرون است، مانند اجسام خارجی سطحی در پوست، آن را با پنس خارج کنید.
– اگر سوزن کاملا در پوست فرو رفته باشد، یک پانسمان حلقه‌ای روی آن قرار دهید تا در طی انتقال به مراکز درمانی، بیشتر به داخل بدن فرو نرود (شکل ۲).
شکل ۳- روش بستن پانسمان حلقه ای
– اگر جسم خارجی خصوصا شن و ماسه در عمق زخم قرار گرفته باشند، با شست و شو توسط سرم نمکی استریل یا آب اکسیژنه آنها را از زخم خارج کنید.
– کسانی که جسم خارجی در پوستشان فرو می رود، باید علیه کزاز واکسینه شوند.
فعالیت
کمکهای نخستین در ورود جسم خارجی به صورت عمقی در پوست را به وسیله ماکت، در کلاس اجرا کنید.
جسم خارجی در چشم
آسیب‌های چشم خطرناک اند، زیرا اجسام‌ریزی که وارد چشم می‌شوند ممکن است به بافت‌های داخل چشم صدمه بزنند و احتمالا ایجاد عفونت کنند(شکل ۴). ذرات گرد و غبار یا سنگ ریزه، مژههای کنده شده و حتی لنزهای تماسی می‌توانند باعث درد، خارش، قرمزی، اشک ریزش و تاری دید شوند.
شکل ۴- جسم خارجی در چشم
کمکهای نخستین در هنگام ورود جسم خارجی به چشم
– مددجو را در مقابل نور بنشانید و مراقب باشید تا به چشم‌های خود دست نزند (شکل ۵). برای شروع کار باید دست‌های خود را بشوید یا از دستکش استفاده کنید.
شکل ۵- روش تاباندن نور به چشم آسیب دیده
– ضمن قرار گرفتن در کنار یا پشت مددجو، با یک دست چانه او را بگیرید و با استفاده از دو انگشت دست دیگر، به آرامی‌پلک هایش را باز کنید و از او بخواهید به راست، چپ، بالا و پایین نگاه کند و چشم را به دقت بررسی کنید.
– در صورتی که جسم خارجی در ناحیه قرنیه یا بافت چشم وارد شده باشد، هرگز آن را خارج نکنید. از مصدوم بخواهید چشم خود را حرکت ندهد و برای کمک به او، چشم را با محافظ چشمی‌یا مقداری پنبه که دور آن را گاز پیچیده اید، بپوشانید و هر دو چشم را به صورت شل پانسمان کنید (شکل ۶). و او را به مراکز درمانی بفرستید.
شکل ۶- روش پوشاندن چشم آسیب دیده
– در صورت دیدن جسم خارجی در چشم، داخل آن را با محلول شست و شوی استریل یا آب جوشیده سرد شده با کمک قطره چکان یا لیوان بشویید (شکل ۱). سر مددجو را به سمت چشم آسیب دیده و به عقب خم کنید و سعی کنید آب را روی گوشه داخلی چشم بریزید تا همه چشم را بشوید.
شکل ۷- روش شست و شوی چشم
– اگر موفق نشدید سعی کنید با استفاده از یک گوش پاک کن مرطوب یا دستمال مرطوب تمیز جسم خارجی را از چشم پاک کنید (شکل ۸).
شکل ۸- روش خارج کردن جسم از پلک پایینی چشم
– در صورتی که جسم خارجی زیر پلک فوقانی قرار گرفته است از مصدوم بخواهید به پایین نگاه کند و مژههای پلک بالایی را بگیرد و سطح داخلی آن را به سمت پایین و بیرون، روی مژههای پلک پایینی بکشد (شکل ۹). اگر مژههای پلک پایین نتوانست جسم را خارج کند از مصدوم بخواهید با مژه زدن زیر آب و باز و بسته کردن چشم هایش در آب جوشیده سرد شده جسم خارجی را بیرون بیاورد.
شکل ۹- روش خارج کردن جسم از پلک فوقانی چشم
فعالیت
روش‌های خارج کردن جسم خارجی را از چشم به وسیله ماکت انجام دهید.
جسم خارجی در گوش
در صورت وجود جسم خارجی در گوش ممکن است کانال گوش دچار انسداد موقت شود یا حتی به پرده آن آسیب برسد که معمولا با درد همراه خواهد بود. اجسام خارجی ممکن است مواردی مثل ساچمه، دانه تسبیح، حبوبات (حبوبات را نمی‌توان با شست و شو خارج کرد، زیرا با جذب کردن آب، خارج کردن آنها مشکل‌تر می‌شود. آنها باید با دید مستقیم خارج شوند.)، دستمال کاغذی، هسته میوه‌ها باشد. این حادثه در کودکان اغلب به دنبال وارد کردن اجسام کوچک به داخل گوش و در بزرگ ترها، معمولا بعد از پاک کردن گوش به دنبال باقی ماندن پنبه داخل گوش، اتفاق می افتد. حشرات نیز ممکن است وارد گوش شوند و سرو صدای ناراحت‌کننده ایجاد کنند.
کمکهای نخستین به هنگام ورود جسم خارجی در گوش
– مددجو را آرام کنید.
– در صورت احتمال وجود جسم خارجی در گوش، حتی اگر جسم را در جلوی مجرای گوش ببینید آن را خارج نکنید. ممکن است با این کار صدمات بیشتری به گوش وارد کنید. مددجو را به مراکز درمانی منتقل کنید.
– اگر حشره وارد گوش شد از مصدوم بخواهید بنشیند و سرش را به سمت گوش سالم خم کند و حوله‌ای را روی شانه اش نگه دارد. به آرامی‌کمی از محلول گلیسیرین را به کمک قطره چکان (شکل ۱۰- الف و ب) داخل گوش بریزید تا به این ترتیب باعث از بین رفتن حشره گردد. سپس او را به مراکز درمانی انتقال دهید.
شکل ۱۰- ریختن محلول گلیسیرین در گوش به وسیله قطره چکان
فعالیت
کمکهای نخستین به هنگام ورود جسم خارجی در گوش را به وسیله ماکت انجام دهید.
۵– جسم خارجی در بینی
کودکان ممکن است اجسام کوچکی مثل حبوبات، تیله، دانه‌های تسبیح، تکه‌های دستمال کاغذی و باطری‌های دگمه‌ای را به داخل بینی خود وارد نمایند. اجسام خارجی نرم و صاف باعث انسداد بینی و عفونت می‌شوند. اجسام نوک تیز به بافت‌های بینی آسیب می رسانند. یکی از علل شایع بوی بد در بینی کودکان وجود جسم خارجی است. این کودکان اغلب دارای ترشحات چرکی یا خونی از بینی هستند.
کمکهای نخستین به هنگام ورود جسم خارجی در بینی
– سعی کنید مصدوم را ساکت و آرام نگه دارید و توصیه کنید به راحتی با سرعت معمولی از راه دهان نفس بکشد.
– اجازه ندهید مصدوم برای خارج کردن جسم خارجی انگشت خود را داخل بینی فرو برد. حتی زمانی که می‌توانید جسم خارجی را ببینید سعی در خارج کردن آن نکنید. مددجو را به مراکز درمانی برسانید.
فعالیت
کمکهای نخستین به هنگام ورود جسم خارجی در بینی را به وسیله ماکت انجام دهید.
سؤالات تئوری
۱- اجسام خارجی در بدن را تعریف کنید.
۲- خطرات ورود اجسام خارجی در بدن را بنویسید.
۳- کدام مورد از عوارض ورود تراشه در پوست نیست؟
الف- درد ب- حساسیت ج- خونریزی د- عفونت
۴- اگر انتهای تراشه در پوست مشخص نباشد آن را با موچین خارج کنید. صحیح……… غلط
۵- واکسن کزاز برای چه نوع مصدومانی تجویز می‌شود؟
۶- علائم وجود جسم خارجی در چشم را نام ببرید.
۷- موارد منع خروج اجسام خارجی در چشم را بنویسید.
۸- برای خارج کردن حبوبات در گوش از محلول گلیسیرین استفاده می‌کنیم. صحیح……….. غلط………..
۹- مشکلات ورود اجسام خارجی در گوش را بیان کنید.
فهرست منابع
۱- اسدی ملردی، مهدی (۱۳۸۴) آن چه باید درباره زلزله بدانیم، تهران، انتشارات ملرد.
۲- بهنودی، زهرا (۱۳۸۵) بهداشت محیط و ایمنی کار، تهران، انتشارات ارجمند
۳- بیبل، پیتر (۱۳۸۴) کمکهای اولیه برای کودک و نوجوان، ترجمه نسرین مهاجرانی، تهران، مؤسسه انتشاراتی پیدایش.
۴- حسینی، مازیار و همکاران (۱۳۸۷) مدیریت بحران، تهران، سازمان پیش گیری و مدیریت بحران شهر تهران.
۵- حکمت، حسین و همکاران (۱۳۷۲) آناتومی عمومی، تهران، مؤسسه نشر جهاد.
۶- حمیدی، سعید. شاهرضایی، مصطفی (۱۳۷۶) سوختگی ها، تهران، نشر طبیب.
۷- رابینسون، ریچارد. استات، رابین (۱۳۷۰) تشخیص و درمان فوریتهای پزشکی، ترجمه دکتر مهبد عارفی، تهران، انتشارات جزیل.
۸- رپ، مایکل (۱۳۸۴) مبانی کمکهای اولیه، مترجم، نادر رضوی، تهران، مؤسسه آموزش عالی علمی‌کاربردی هلال ایران..
۹- رحیمی، الیزابت (۱۳۷۰) کمکهای نخستین، شرکت نشر و چاپ ایران.
۱۰- زهری انبوهی، سیما. نیکروان مفرد، ملاحت. آتش زاده شوریده، فروزان (۱۳۸۶)C.R.R در صحنه (چرخه مراقبت‌های حاد در ۷۲ ساعت اول بعد از بحران، تهران، انتشارات نوردانش.
۱۱- شاه طاهری، سیدجمال الدین و دیگران (۱۳۸۰) بهداشت و ایمنی کار، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
۱۲- شاهرضایی، مصطفی. علی یاریزنوز، نوید (۱۳۷۴) در هنگام گرمازدگی و سرمازدگی چه باید کرد؟ تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی راستان.
۱۳- شکیب، حمزه (۱۳۸۴) آمادگی در برابر زلزله، تهران، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران.
۱۴- شهریاری، علی. پولا دور، نادر. قدرتی علی و همکاران (۱۳۷۰) ایمنی، شرکت نشر و چاپ ایران.
۱۵- شهمرادی، مصطفی. حمیدی، سعید (۱۳۷۵) خونریزی و شوک، تهران، نشر طبیب.
۱۶- صلیب سرخ بریتانیا (۱۳۸۴) آموزش کمکهای اولیه، ترجمه مژده جلالی. مریم حضرتی، تهران، نشر دانش پرور.
۱۷- صلیب سرخ بریتانیا (۱۳۸۶) راهنمای کمکهای اولیه، ترجمه هوشنگ صمیمی زاد، تهران، مؤسسه نشر کلمه.
۱۸- عطایی، فریده (۱۳۸۲) راهنمای ساده کمکهای اولیه، تهران، نشر سالمی.
۱۹- عقیلی نژاد، ماشاالله و همکاران (۱۳۸۰) طب کار و بیماری‌های شغلی، تهران، انتشارات ارجمند.
۲۰- علویان، سید مؤید. ساداتیان، سید اصغر (۱۳۸۱) کمکهای اولیه و فوریتهای پزشکی، تهران، انتشارات نوربخش.
۲۱- غفاری، فاطمه. شمسعلی نیا، عباس (۱۳۸۵) پرستاری فوریت‌ها و حوادث غیرمترقبه، تهران، انتشارات بشری.
۲۲- فیاض، محمودرضا و همکاران (۱۳۸۶) درسنامه جامع فوریتهای پزشکی، تهران، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، معاونت آموزش امور دانشجویی
۲۳- کارشناسان حوزه آموزشی و پژوهشی مؤسسه آموزش عالی علمی‌کاربردی هلال ایران (۱۳۸۲) آموزش همگانی مقابله با بلایای طبیعی، تهران، انتشارات ارویچ.
۲۴- کاوش، احمد. طباطبایی علوی، مریم (۱۳۸۰) ایمنی و کمکهای نخستین، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
۲۵- کریمی‌گرکانی، رضا و دیگران (۱۳۸۳) راهنمای ملی سلامت خانواده، تهران، مؤسسه فرهنگی ابن سینای بزرگ.
۲۶- گلشنی، غلامرضا. نیکروان مفرد، ملاحت. شیری، حسین (۱۳۸۴) کتاب جامع C.R.R در بالغین، تهران، انتشارات نور دانش.
۲۷- گیتی، افسانه (۱۳۸۴) پرستاری فوریت‌ها، تهران، انتشارات بشری.
۲۸- محمدی، عبدالرضا، رمیم طبیب (۱۳۸۵) کتاب جامع احیای قلبی ریوی برگرفته از انجمن قلب آمریکا، تهران، نشر بشرى.
۲۹- مسیتویج، جوزف، هفن، برنت. کارن، کیت (۱۳۸۴) اورژانس‌های طبی پیش بیمارستانی (پایه) ترجمه گروه مترجمین، تهران، انتشارات سیمین دخت.
۳۰- نصیری، ژاله. ظفری، احمدرضا (۱۳۷۸) امداد و کمکهای اولیه، قم، انتشارات مظفر.
۳۱- نیکروان مفرد، ملاحت (۱۳۷۰) فوریتهای پرستاری، تهران، چاپخانه مظاهری.
۳۲- وحید دستجردی، سیف ا… (۱۳۷۳) کمکهای اولیه و امداد، حوزه معاونت خدمات امدادی.
۳۳- هندل، کتلین (۱۳۸۶) کمکهای اولیه و اصول ایمنی، ترجمه ونداد شریفی، تهران، انتشارات ققنوس.
۳۴- هوشمند ویژه، محمد (۱۳۷۰) واژه نامه‌های پزشکی، تهران، انتشارات باستان.
۳۵- Armstorng, Vivien. Davidson Sue. Davis, Jan (2002) Home Emergency Guide Dorling Kindersley, London.
۳۶- Beck, Rhonda J. Rahm, Stephen J.pollak, Andrew N (2005) Intermediate Emergency care and Transportation of the Sick and Injuried, Jones and Bartlett Publshers, Boston.
۳۷- Books, John (2003) First Aid, Island Books, London.
۳۸- Browner, Bruce D. Jacobs, Lenworth M. pollak, Andrew N (2002) Emergency care and transportation of the sick and injured. Jones and Bartlett publishera. 7th edition, London.
۳۹- Greaves, Jon. Porter, Keith, Hodgetts, Tim & et al (2006) Emergency care. A Text book for paramedics, Saunders and Elsevier, London.
۴۰- Ho,Mary T. Saunders Charles E (1990) Current Emergency Diagnosis & Treatment, Appleton & Lange, Newyork.
۴۱- Perry & potter (2006) Clinical Nursing Skills Techniques, Elsevier and Moseby, Philandelphia.
» فایل word «اجسام خارجی در بدن»
» فایل pdf «اجسام خارجی در بدن»
