علل و علائم ایست قلبی؛ اقدامات اولیه حفظ حیات؛ احیای قلبی تنفسی

---

ایست قلبی تنفسی

تصور کنید در محل تحصیل خود مشغول صحبت هستید ناگهان متوجه می‌شوید یکی از هم کلاسی‌هایتان قفسه سینه‌اش را با دستانش فشار می‌دهد و شدید مضطرب به نظر می‌رسد، تهوع دارد و به شدت عرق کرده است. پوست او سرد و رنگ پریده است و نمی‌تواند به راحتی نفس بکشد و در اظهاراتش می‌گوید «احساس می‌کنم کسی روی سینه‌ام ایستاده است». او را بر روی زمین می‌خوابانید ولی بعد از چند لحظه او بیهوش می‌شود. بقیه همکلاسی‌هایتان دستپاچه شده و آن قدر ترسیده اند که عملا هیچ اقدامی نمی‌کنند. اما شما که دوره آموزش کمک‌های نخستین را گذرانده‌اید احتمال می‌دهید که او دچار سکته قلبی شده و می‌دانید که هر چه سریع‌تر باید تنفس و ضربان قلب او را برقرار کنید.

ایست قلبی

متوقف شدن انقباضات موزون و مؤثر قلب را ایست قلبی یا وقفه قلبی می‌گویند. زمانی که قلب از کار خود باز ایستد مرگ انسان فرا می‌رسد. این توقف ممکن است به دلایل مختلفی مثل سکته قلبی و… رخ دهد.

سلول‌های مغز، فقط چهار تا شش دقیقه پس از قطع جریان خون قادر به ادامه زندگی هستند. به‌این فاصله زمانی، اصطلاحا زمان طلایی گفته می‌شود. اگر بتوان در فاصله چهار تا شش دقیقه بعد از توقف قلب، گردش خون را دوباره برقرار نمود به طور حتم علائم حیاتی فرد باز خواهد گشت.

علل ایست قلبی

مهم‌ترین عللی که موجب توقف قلب می‌گردند عبارت‌اند از: انسداد مجاری تنفسی، شوک الکتریکی و برق گرفتگی، بیماری‌های قلبی، خونریزی شدید، سنکوپ ، تصادفات و… یادآوری می‌شود، معمولا به دنبال ایست قلبی، ایست تنفسی نیز صورت می‌گیرد.

علائم ایست قلبی

علائمی‌که از روی آن‌ها می‌توان توقف قلب را مشخص کرد عبارت‌اند از: لمس نشدن نبض، حتی در ناحیه گردن و کشاله ران، شنیده نشدن صدای قلب، نبودن تنفس و گشادی مردمک چشم ها.

اقدامات اولیه حفظ حیات

به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که طی آن امدادگر تلاش می‌کند تا علائم فقدان هوشیاری را تشخیص دهد و راه هوایی را باز کند و تنفس کافی را تضمین نماید و در صورت نبودن گردش خون، با فشار به قفسه سینه (ماساژ قلبی) گردش خون را برقرار سازد. مراحل این اقدامات به ترتیب عبارت‌اند از:

– ارزیابی سطح هوشیاری

– تماس گرفتن با اورژانس

– دادن وضعیت مناسب به بیمار

– باز کردن راه هوایی

– برقراری تنفس

– برقراری گردش خون

– ثبت گزارش احیای قلبی تنفسی (CPR)

در مطالب قبل، راجع به ارزیابی سطح هوشیاری، تماس گرفتن با اورژانس، دادن وضعیت مناسب به بیمار، باز کردن راه هوایی و برقراری تنفس بحث شده است. بقیه اقدامات در این مطلب مورد بحث قرار می‌گیرد.

برقراری گردش خون: بعد از انجام دو تنفس مصنوعی، که طی آن قفسه سینه بیمار کاملا بالا بیاید، باید ضربان قلب را کنترل نمود. برای تعیین ضربان قلب کودکان و بزرگسالان نبض گردن را بگیرید (شکل ۱). در صورت وجود صدمات گردن، می‌توانید به ترتیب از نبض‌های رانی، مچ دست و بازویی نیز استفاده کنید. اگر نبض حس نشود به‌این معنی است که قلب کار نمی‌کند و باید با انجام ماساژ قلبی گردش خون را مجددا برقرار کرد. در ضمن، توجه داشته باشید تا زمانی که از قطع تنفس و ضربان قلب مصدوم اطمینان کامل پیدا نکرده‌اید برای احیای قلبی ریوی اقدام نکنید.

شکل ۱- روش کنترل ضربان قلب از طریق نبض گردنی

برقراری گردش خون به دو روش انجام می‌شود:

الف) ماساژ قلبی: برای ماساژ قلبی بعد از دو تنفس مصنوعی، مراحل زیر را اجرا کنید:

– مددجو را به پشت روی یک سطح سفت و محکم بخوابانید و در کنار مددجو مقابل سینه‌اش روی زمین زانو بزنید. لباس‌های بیمار را در صورت امکان از روی قفسه سینه او کنار بزنید.

– با انگشتان دستی که به پاهای بیمار نزدیک‌تر است محل اتصال دنده‌ها به انتهای تحتانی جناغ در مرکز قفسه سینه را مشخص کنید. انگشتان میانی و سبابه را روی محل قرار دهید (شکل ۲).

شکل ۲- تعیین محل ماساژ قلبی

– برجستگی بین مچ و کف دست دیگرتان را روی جناغ سینه و کنار انگشت سبابه قرار دهید. این محلی از قفسه سینه است که شما باید فشار را اعمال کنید (شکل ۳). حال دستی را که ابتدا روی قفسه سینه گذاشته بودید بردارید و روی دستی که اکنون بر روی قفسه سینه قرار دارد بگذارید.

شکل ۳- روش قرار دادن دست‌ها روی محل فشار در قفسه سینه

– انگشتانتان را به هم قفل کنید (شکل ۴- الف) یا آن‌ها را بالا نگه دارید (شکل ۴-ب)، به طوری که انگشتان دست زیرین با قفسه‌ی سینه تماس نداشته باشند.

شکل ۴- روش قفل کردن انگشتان و بالا نگه داشتن آن‌ها در ماساژ قلبی

– در بزرگسالان به طور عمودی به روی استخوان جناغ سینه و در نتیجه قلب، چهار تا پنج سانتی متر رو به پایین فشار بیاورید (شکل ۴- الف)، به طوری که آرنج خم نشود (شکل ۵- ب). سپس فشار را از روی قفسه سینه بردارید. در تمام مدت اعمال فشار، دست‌ها باید در تماس با قفسه سینه باشد، زیرا این کار مانع از اتلاف وقت می‌شود. مقدار فشاری که وارد می‌کنید باید متناسب با وزن مددجو باشد.

شکل ۵- روش اجرای ماساژ قلبی در بزرگ سالان

– در کودکان اعمال فشار را با یک دست و روی نیمه تحتانی جناغ سینه انجام دهید و در هر فشار، قفسه سینه باید دو و نیم تا چهار سانتی متر فرو رود (شکل ۶).

شکل ۶- روش اجرای ماساژ قلبی در کودکان

– در شیرخواران اعمال فشار را با دو انگشت روی جناغ سینه، زیر خطی که نوک سینه‌های کودک را به هم وصل می‌کند انجام دهید و جناغ سینه باید یک تا دو و نیم سانتی متر فرو رود (شکل ۷).

شکل ۷- روش اجرای ماساژ قلبی در شیر خواران

– قفسه سینه را به همین روش با تعداد صد ماساژ در هر دقیقه فشار دهید. ریتم را یکنواخت نگه دارید. این کار را ، با شمارش اعداد هنگام دادن ماساژ، انجام می‌گیرد.

ب) احیای قلبی تنفسی (CPR): از آنجایی که معمولا ایست قلبی و تنفسی به دنبال یکدیگر ایجاد می‌شود مددجو به احیای قلبی تنفسی (CPR) نیاز دارد و بر حسب این که یک یا دو امدادگر در صحنه حضور داشته باشند مراحل انجام عملیات احیای قلبی ریوی متفاوت خواهد بود.

۱- انجام سی پی آر (CPR) توسط یک امدادگر

– در صورتی که تنها هستید، سطح هوشیاری مددجو را تعیین نمایید و اورژانس را خبر کنید.

– ضمن باز نمودن راه هوایی بیمار و تعیین نبودن تنفس، دو بار به او تنفس بدهید. اگر تنفس موفقیت آمیز نبود از روش برطرف کردن انسداد راه هوایی استفاده کنید.

– سپس دست خود را، همان گونه که ذکر شد، روی قفسه سینه بیمار بگذارید.

– سی بار قفسه سینه را ماساژ دهید و آن را با صدای بلند بشمارید.

– دست خود را از روی قفسه سینه بردارید و راه‌های هوایی را باز کنید و دو تنفس دهان به دهان، که هر کدام یک ثانیه طول بکشد، انجام دهید (شکل ۸).

– دوباره محل فشار را روی سینه پیدا کنید و بار دیگر ماساژ دهید.

– این دوره را تکرار کنید و چهار دوره کامل سی ماساژ و دو تنفس را انجام دهید.

– پس از تکمیل چهار دوره، گردش خون و تنفس بیمار را ارزیابی کنید. اگر نبض وجود نداشته باشد دوباره چهار دوره از عمل احیا را تکرار کنید. در صورتی که بعد از این مراحل نبض برگردد اما تنفس وجود نداشته باشد با سرعت ده تا دوازده بار در دقیقه به بیمار تنفس دهان به دهان بدهید، اما بر روی قفسه سینه فشار وارد نکنید. هر چند دقیقه یک بار بیمار را مورد ارزیابی قرار دهید تا وضعیت نبض و تنفس وی مشخص گردد.

شکل ۸- مراحل اجرای سی پی آر توسط یک امدادگر

۲- انجام سی پی آر توسط دو امدادگر

– زمانی که دو امدادگر حضور داشته باشند یک نفر می‌تواند مسئول باز نگه داشتن راه هوایی، انجام تنفس مصنوعی و بررسی نبض شود و دیگری فقط ماساژ قلبی را انجام دهد.

– دو امدادگر لازم است مقابل هم در طرفین مددجو قرار بگیرند. آن گاه اولی به بیمار دو تنفس بدهد و دومی باید سی بار ماساژ بدهد و سپس این مراحل توسط دو امدادگر از اول تکرار شود (شکل ۹ الف، ب، ج). در احیای دو نفره نسبت ماساژ به تنفس، برای کودکان زیر چهارده سال، پانزده به دو است.

شکل ۹- مراحل اجرای سی پی آر توسط دو امدادگر

– بهترین معیار ارزیابی ماساژ قلب، کنترل نبض گردنی است.

– هرگاه امدادگری که به قفسه سینه فشار می‌آورد خسته شود دو امدادگر می‌توانند با یک فرمان جای خود را با هم عوض کنند و کار احیا را از سر بگیرند.

توجه:

– عملیات احیای قلبی تنفسی (CPR) را باید پس از شروع تا زمان وقوع یکی از موارد زیر هم چنان ادامه داد:

 تنفس و ضربان قلب بیمار برقرار شود.

 یک پزشک یا واحد احیای پیشرفته، دستور به قطع اقدامات اولیه دهد.

ثبت گزارش: هنگام انتقال مددجو به بیمارستان، گزارش کلیه عملیات احیای قلبی تنفسی (CPR) و ارزیابی‌های مکرر علایم حیاتی از مددجو را دقیقا ثبت کرده و همراه او فرستاده شود.

سؤالات تئوری

۱- منظور از زمان طلایی را توضیح دهید.

۲- ایست قلبی را تعریف کنید.

۳- مهم‌ترین علل توقف قلبی را نام ببرید.

۴- علائم ایست قلبی را بیان کنید.

۵- اقدامات اولیه حفظ حیات را تعریف کنید.

۶- مراحل اقدامات اولیه حفظ حیات را نام ببرید.

۷- روش‌های برقراری گردش خون را نام ببرید.

۸- فشار روی قفسه سینه باید همراه با……………. اعمال شود.

۹- نسبت ماساژ به تنفس در کودکان را بنویسید.

۱۰- در احیای یک نفره و دو نفره در بزرگسالان، نسبت ماساژ به تنفس………… است.

۱۱- عملیات احیای قلبی ریوی را تا زمان برقراری…….. و………. ادامه می‌دهیم.

۱۲- مواردی را که باید در هنگام انتقال مددجو به بیمارستان گزارش شود، بنویسید.

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---