غده‌های درون‌ریز اصلی بدن
دو غده درون‌ریز، ترشح اولیه بسیاری از هورمون‌ها را کنترل می‌کنند. این دو غده، هیپوتالاموس و هیپوفیز هستند. این دو به عنوان مرکز اصلی کنترل برای سایر غده‌های درون‌ریز عمل می‌کنند (شکل ۱).
شکل ۱- غده‌های هیپوتالاموس و هیپوفیز و رابطه بین آنها
غده هیپوتالاموس
هیپوتالاموس، مرکزی در مغز است که فعالیت‌های دستگاه‌های عصبی و درون‌ریز را هماهنگ می‌کند و نیز بسیاری از اعمال بدن، مانند دمای بدن، فشارخون و احساسات را تنظیم می‌کند. هیپوتالاموس از قسمت‌های دیگر مغز، اطلاعاتی درباره شرایط درونی و بیرونی بدن به دست می‌آورد. سپس به این اطلاعات و نیز به غلظت هورمون‌ها در خون پاسخ می‌دهد. در واقع پاسخ هیپوتالاموس، صادر کردن دستورهایی به غده هیپوفیز است. این دستورها همان هورمون‌هایی هستند که از هیپوتالاموس ترشح می‌شوند و سرانجام به هیپوفیز می‌رسند و بر آن تأثیر می‌گذارند.
غده هیپوفیز
همان طور که در شکل ۱ مشاهده می‌کنید هیپوفیز یک غدد درون‌ریز است که توسط ساقه کوتاه، از هیپوتالاموس آویزان به نظر می‌رسد. غده هیپوفیز هورمون‌های فراوانی ترشح می‌کند که بعضی از آنها فعالیت برخی از غده‌های درون‌ریز بدن را تنظیم می‌کنند. این غده از سه بخش پیشین، پسین و میانی تشکیل شده است.
هیپوفیز پیشین: بیشترین تعداد هورمون‌های هیپوفیز از بخش پیشین آن ترشح می‌شوند.
سلول‌های هیپوتالاموس تعدادی هورمون می‌سازند و آنها را به داخل رگ‌های خونی که بین هیپوتالاموس و هیپوفیز قرار دارند، آزاد می‌کنند. بعضی از این هورمون‌ها «هورمون آزاد کننده» نامیده می‌شوند و هر یک سبب می‌شوند قسمت جلویی غده هیپوفیز (هیپوفیز پیشین) هورمون خاصی را بسازد و سپس آن را ترشح کند. برخی دیگر از هورمون‌های هیپوتالاموس، «مهارکننده» هستند و سبب می‌شوند هیپوفیز پیشین ترشح یکی از هورمون‌های خود را کاهش دهد.
بعضی از هورمون‌های هیپوفیز به سمت غده‌های درون‌ریز دیگر برده می‌شوند و در آنجا موجب آغاز تولید هورمون خاص آن غده می‌شوند. یک نمونه از این واکنش‌های زنجیره‌ای در شکل ۱ نشان داده شده است. سایر هورمون‌های غده هیپوفیز مستقیماً روی سلول‌های هدف اثر می‌کنند. این هورمون‌ها در جدول ۱ آورده شده‌اند.
جدول ۱- هورمون‌های غده هیپوفیز
هورمون‌های بخش پیشین هیپوفیز
| بافت | هدف | اثر |
| تحریک کننده غده فوق کلیه | قشر فوق کلیه تحریک | ترشح کورتیزول و هورمون‌های استروئیدی دیگر |
| FSH | تخمدان‌ها و بیضه‌ها | تنظیم رشد سلول‌های جنسی نر و ماده |
| LH | تخمدان‌ها و بیضه‌ها | تحریک تخمک گذاری در تخمدان‌ها و آزاد شدن هورمون‌های جنسی (نر و ماده) |
| پرولاکتین | غده‌های شیری | تحریک تولید شیر در پستان‌ها |
| هورمون رشد | تمام بافت‌ها | تحریک ساخت پروتئین و استخوان و رشد ماهیچه |
| هورمون تحریک کننده تیروئید | غده تیروئید | تحریک ساخت و آزادسازی هورمون تیروئید |
هورمون‌های بخش پسین هیپوفیز
| بافت | هدف | اثر |
| هورمون ضد ادراری (ADH) | کلیه‌ها و رگ‌های خونی | تحریک باز جذب آب از کلیه، تنگ کردن رگ‌ها |
| آُکسی توسین | غدد شیری، رحم | تحریک انقباض‌های رحم و غدد شیری |
هیپوفیز پسین: سلول‌های عصبی هیپوتالاموس دارای آکسون هایی هستند که تا قسمت پشتی غده هیپوفیز یعنی هیپوفیز پسین ادامه می‌یابند. سلول‌های عصبی هیپوتالاموس دو هورمون می‌سازند که در هیپوفیز پسین ذخیره و در هنگام لزوم آزاد می‌شوند. این دو هورمون عبارت‌اند از: اُکسی توسین و هورمون ضد ادراری. اکسی توسین سبب خروج شیر از غده‌های پستانی مادر و نیز سبب انقباضات رَحِم در هنگام زایمان می‌شود. هورمون ضد ادراری سبب می‌شود در مواقع لزوم، ادرار غلیظ شود و در نتیجه آب در بدن حفظ شود.
بخش میانی هیپوفیز: مانند بخش پیشین ساختار غده‌ای دارد. هنوز کار مشخصی برای این بخش هیپوفیز در انسان شناخته نشده است.
غده تیروئید
همان طور که در شکل ۲ مشاهده می‌کنید، غده تیروئید غده درون‌ریز سپری شکلی است که در جلوی گلو قرار گرفته است. کلمه تیروئید از کلمه یونانی «تیروس» به معنی «سپر» گرفته شده است. غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی (T4 , T3) و هورمون کلسی تونین را تولید و ترشح می‌کند.
شکل ۲- غده‌های تیروئید و پاراتیروئید
تنظیم سوخت و ساز و نمو: هورمون‌های تیروئیدی میزان سوخت و ساز را در بدن تنظیم می‌کنند و نیز رشد طبیعی مغز، استخوان‌ها و ماهیچه‌ها را طی دوران کودکی افزایش می‌دهند. هورمون‌های تیروئیدی در افراد بزرگسال سبب افزایش هوشیاری می‌شوند.
هورمون‌های تیروئیدی آمینو اسیدهای تغییر یافته‌ای هستند که از افزوده شدنید به آمینو اسید تیروزین ایجاد می‌شوند. اگر نمک‌های بد در غذا کم باشند، غده تیروئید در نتیجه تلاش بیشتر برای ساختن هورمون‌های تیروئیدی، بزرگ می‌شود. به غده تیروئید بزرگ گواتر گفته می‌شود (شکل ۳). گواتر ناشی از کمبودید، با افزودن بد به نمک خوراکی قابل پیشگیری است. به همین علت در حال حاضر به اکثر بسته‌های نمک خوراکی، ید اضافه می‌کنند .
شکل ۳- گواتر. این کودک به کمبودید مبتلا شده است.
اگر میزان تولید هورمون‌های تیروئیدی در بدن شخصی کمتر از مقدار طبیعی باشد، اصطلاحاً گفته می‌شود او مبتلا به کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) است. کم کاری تیروئید کودکان، ممکن است کاهش رشد، عقب افتادگی ذهنی و یا هر دو را به دنبال داشته باشد. هیپوتیروئیدیسم در افراد بالغ ممکن است سبب کمبود انرژی، خشکی پوست و افزایش وزن شود. افزایش تولید هورمون‌های تیروئیدی که پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) نامیده می‌شود، سبب بی قراری، اختلالات خواب، افزایش تعداد ضربان قلب و کاهش وزن می‌شود.
تنظیم مقدار کلسیم: بالا بودن مقدار کلسیم در خون، سبب تحریک ترشح هورمونی پلی پپتیدی به نام کلسی تونین از غده تیروئید می‌شود. کلسی¬تونین سبب افزایش رسوب کلسیم در بافت استخوان می‌شود و در نتیجه کلسیم خون را کاهش می‌دهد. کلسیم برای منظورهای مختلفی در بدن استفاده می‌شود، مثلاً، یون کلسیم برای انقباض ماهیچه‌ها و نیز برای ترشح بعضی مواد از سلول‌ها لازم است.
غده‌های پاراتیروئید
چهار غده پاراتیروئید به پشت غده تیروئید چسبیده‌اند و هورمونی ترشح می‌کنند که مقدار کلسیم خون را افزایش می‌دهد (شکل ۲). این هورمون سلول‌های استخوانی را وادار می‌کند که بافت استخوانی را تجزیه کنند و کلسیم را به جریان خون بریزند. همچنین هورمون غده پاراتیروئید در کلیه سبب افزایش باز جذب کلسیم از ادرار می‌شود. این هورمون سبب فعال شدن ویتامین D نیز می‌شود که آن هم در روده‌ها سبب افزایش جذب کلسیم خواهد شد.
بیشتر بدانید
استفاده از ید رادیواکتیو در درمان پرکاری تیروئید
یکی از روش‌های درمان پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)، استفاده از ید رادیواکتیو است این رادیو دارو را به صورت کپسول و یا نوشیدنی به بیمار می‌دهند و پس از مصرف آن بیمار نباید تا چند روز با افراد دیگر به خصوص کودکان و زنان باردار تماس داشته باشد
سلول‌های غده تیروئید، ید رادیواکتیو را از خون جذب می‌کنند تا T3 و T4 بسازند پرتوهای رادیواکتیو دارو، سلول‌های غده تیروئید را از بین می‌برند و یا از تقسیم آنها جلوگیری می‌کنند در نتیجه پس از مدتی غده تیروئید کوچک می‌شود و مقدار هورمون آن نیز به حالت طبیعی باز می‌گردد بخشی از رادیو دارو که سلول‌های تیروئیدی آن را جذب نکرده‌اند، از طریق ادرار دفع می‌شود.
غدد فوق کلیه
در بدن انسان دو غده فوق کلیه وجود دارد که جزء غده‌های درون‌ریز هستند و روی کلیه‌ها قرار گرفته‌اند. هر غده فوق کلیه که به اندازه یک بادام است، در واقع خود از دو غده تشکیل شده است: قسمت داخلی‌تر یا بخش مرکزی فوق کلیه و قسمت خارجی‌تر یا بخش قشری فوق کلیه.
پاسخ آنی به فشار روحی – جسمی: قسمت مرکزی فوق کلیه در مواقع فشار روحی- جسمی مانند یک دستگاه هشداردهنده عمل می‌کند و هورمون‌های «ستیز و گریز» را آزاد می‌کند. این هورمون‌ها عبارت‌اند از اپی نفرین و نوراپی نفرین (که قبلاً به ترتیب آدرنالین و نورآدرنالین نامیده می‌شدند). اثر این هورمون‌ها، آماده کردن بدن برای مواقع اضطراری است. دستگاه عصبی سمپاتیک نیز در پاسخ به یک موقعیت تنش‌زا همین پاسخ را ایجاد می‌کند، اما مدت اثر هورمون‌های قسمت مرکزی فوق کلیه طولانی‌تر است. هنگام فشارهای روحی – جسمی مانند حالتی که در شکل ۴ می‌بینید، هورمون‌های ستیز و گریز سبب افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، افزایش قند خون و افزایش جریان خون به قلب و شش‌ها می‌شوند .
شکل ۴- هورمون‌های ستیز و گریز در حال عمل در بدن آتش نشانان
پاسخ دیر پا به فشارهای روحی – جسمی: قسمت قشری فوق کلیه چندین هورمون تولید می‌کند که دوتای آنها عبارت‌اند از: کورتیزول و آلدوسترون. هورمون‌های قسمت قشری فوق کلیه در مقایسه با اپی نفرین و نوراپی نفرین پاسخ‌های آهسته‌تر اما دیرپاتری در برابر موقعیت‌های تنش‌زا ایجاد می‌کنند. کورتیزول مقدار انرژی در دسترس بدن را زیاد می‌کند. مثلاً کورتیزول سبب می‌شود بدن مقدار گلوکز خون را افزایش دهد و پروتئین‌ها را برای مصرف انرژی بشکند. وجود مقادیر زیاد کورتیزول مانند آنچه در هنگامی که شخص برای مدت طولانی در تنش و فشار روحی است رخ می‌دهد)، سبب سرکوب سیستم ایمنی بدن می‌شود.
آلدوسترون باعث می‌شود کلیه دفع یون‌های سدیم را از طریق ادرار، کم کند. در نتیجه غلظت سدیم خون افزایش می‌یابد و فشار خون بالا می‌رود و به این ترتیب بدن برای مقابله با فشار روحی آماده‌تر می‌شود. از طرف دیگر آلدوسترون باعث می‌شود کلیه‌ها پتاسیم را به داخل ادرار دفع کنند. هنگامی که مقدار آلدوسترون بسیار کم باشد، مقدار پتاسیم خون ممکن است زیاد شود و به مقادیر خطرناک و حتی کشنده برسد.
بیشتر بدانید
چند توصیه برای جلوگیری از فشارهای روحی
۱- از پذیرش هم زمان مسئولیت‌ها و کارهای متعدد خودداری کنید؛ زیرا ممکن است دچار کمبود وقت و خستگی فکری و بدنی شوید و این منشأ بیشتر فشارهای روحی است.
۲- وقت خود را به درستی تنظیم کنید اطمینان حاصل کنید که برای انجام کارها و نیز تفریح سالم وقت کافی دارید یاد بگیرید که چگونه می‌توانید از وقتی که دارید به صورت مفید استفاده کنید و نیز از میان روش‌های موجود برای استراحت کدام یک برای شما مفیدتر است مثلاً: ورزش کردن، صحبت با دوستان و آشنایان، مطالعه کتاب یا بازی‌های فکری و سرگرمی‌های سالم.
۳- به میزان کافی بخوابید و استراحت کنید و نیز ورزش را فراموش نکنید با این کارها به مغز و جسم خود اجازه می‌دهید تا قوای از دست داده را باز یابند.
۴- سعی کنید در حین انجام کارهایتان دچار فشار روحی نشوید، چون فشارهای روحی انرژی شما را تحلیل می‌برد در اوقات فراغت به کارهایی مشغول شوید که موجب سرگرمی و لذت شما می‌شود.
۵- از مصرف انواع داروها، بدون تجویز پزشک، اجتناب کنید موادی مانند توتون، چای و قهوه ممکن است به صورت موقتی از فشار روحی بکاهند، اما عامل به وجود آورنده آن را درمان نمی‌کنند. به علاوه بسیاری از این مواد دارای اثرات جانبی و زیان آور هستند.
۶- مسائلی را که موجب ناراحتی روحی شما می‌شوند، با کسی که به او اطمینان دارید، در میان بگذارید والدین، یک دوست خوب یا مشاور مدرسه‌تان ممکن است بتوانند به شما کمک کنند.
۷- اگر احساس می‌کنید که عامل به وجود آورنده ناراحتی روحی در شما مصرف نوع خاصی داروست، حتماً موضوع را با پزشک یا مربی بهداشت مدرسه در میان بگذارید.
پانکراس
تنظیم مقدار قند خون: پانکراس از دو بخش درون‌ریز و برون‌ریز تشکیل شده است (شکل ۵). بخش درون‌ریز شامل مجموعه‌هایی از سلول‌هاست که جزایر لانگرهانس نامیده می‌شوند. دو هورمون که توسط این جزایر ساخته می‌شوند در کنترل قند خون دخالت دارند: انسولین هورمونی است که با افزایش تولید و تجمع گلیکوژن در کبد، قند خون را کاهش می‌دهد. انسولین همچنین با اثر بر غشای سلول‌های ماهیچه‌ای سبب می‌شود آنها گلوکز بیشتری جذب کنند. سلول‌های ماهیچه‌ای گلوکز را به گلیکوژن تبدیل و آن را ذخیره می‌کنند. اثر گلوکاگون عکس عمل انسولین است؛ یعنی قند خون را افزایش می‌دهد. گلوکاگون سبب می‌شود گلیکوژنی که قبلاً در کبد ذخیره شده است به گلوکز تبدیل و به داخل خون آزاد شود.
شکل ۵- الف- موقعیت پانکراس در بدن، ب- ساختار درونی پانکراس
فعالیت
تحلیل تنظیم قند خون بعد از خوردن غذاهای مختلف
خوردن غذاهایی که دارای قندهای ساده هستند، سریع‌تر از غذاهایی که دارای کربوهیدرات‌های پیچیده‌تر یا پروتئین هستند، قند خون را بالا می‌برد افزایش قند خون سبب تولید انسولین می‌شود که خود سبب کاهش قند خون می‌شود.
تجزیه و تحلیل
۱- در نمودار بالا برای هر غذا، زمانی را که بعد از خوردن آن، قند خون آغاز به افزایش می‌کند، محاسبه کنید.
۲- تعیین کنید کدام غذا دارای کربوهیدرات‌های پیچیده و پروتئین است و در نتیجه دیرتر گلوکز خون را بالا می‌برد.
۳- به افرادی که قند خون آنها پایین‌تر از حد طبیعی است توصیه می‌شود شش وعده غذا در روز بخورند و در غذای آنها قندهای ساده کم باشد و یا اصلاً موجود نباشد چرا به این افراد چنین توصیه‌ای می‌شود؟
دیابت شیرین یک بیماری نسبتاً شایع است که در آن سلول‌ها توانایی گرفتن گلوکز را از خون ندارند و در نتیجه گلوکز خون افزایش می‌یابد. کلیه‌ها گلوکز اضافی را دفع می‌کنند، چون آب هم به دنبال گلوکز دفع می‌شود، حجم ادرار شخص افزایش می‌یابد و نیز تشنگی ایجاد می‌شود. در این صورت سلول‌ها از چربی‌ها و پروتئین‌ها برای ایجاد انرژی استفاده خواهند کرد. اگر دیابت شیرین درمان نشود، در موارد شدید تجزیه چربی‌ها سبب تولید محصولات اسیدی و تجمع آنها در خون خواهد شد. در نتیجه pH خون کاهش می‌یابد و موجب اغما و در موارد بسیار شدید مرگ می‌شود.
دو نوع دیابت شیرین وجود دارد. درصد اندکی از افراد دیابتی مبتلا به دیابت نوع یک و بیشتر آنها مبتلا به دیابت نوع دو هستند. دیابت نوع یک، نوعی بیماری ارثی خود ایمنی است. یعنی دستگاه ایمنی بدن، به جزایر لانگرهانس خودی حمله می‌کند و در نتیجه توانایی تولید انسولین در بدن کاهش می‌یابد. به دیابت نوع یک، دیابت وابسته به انسولین هم می گویند، زیرا با تزریق روزانه انسولین علائم بیماری از بین می‌رود. دیابت نوع یک معمولاً قبل از بیست سالگی ایجاد می‌شود.
در افراد مبتلا به دیابت نوع دو (یا دیابت غیروابسته به انسولین)، با اینکه مقدار انسولین در خون از مقدار طبیعی بیشتر است، ولی تعداد گیرنده‌های انسولین کم است. دیابت نوع دو معمولاً در سن بالاتر از چهل سالگی و به دنبال چاقی و عدم تحرک در افرادی که زمینه‌های ارثی دارند، ایجاد می‌شود. دیابت نوع دو معمولاً با ورزش، مراعات رژیم غذایی و در صورت نیاز با کمک داروهای خوراکی کنترل می‌شود.
فعالیت
نمودار زیر میزان گلوکز خون سه موش صحرایی آزمایشگاهی را در زمان‌های مختلف نشان می‌دهد در زمان را به دو موش صحرایی یک محلول نمکی همراه با نوعی هورمون تزریق کردیم به موش صحرایی شاهد فقط محلول نمکی، بدون هورمون تزریق کردیم با توجه به این نمودار به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
۱- به کدام یک از موش‌های صحرایی انسولین تزریق شده است؟ چرا؟
۲- به کدام یک از موش‌های صحرایی گلوکاگون تزریق شده است؟ چرا؟
۳- کدام موش صحرایی شاهد بوده است؟ چرا؟
غده پینه آل
غده پینه‌آل غده‌ای به اندازه یک نخود است و در مغز قرار دارد. این غده هورمون ملاتونین را ترشح می‌کند. نقش این هورمون در انسان هنوز دقیقاً معلوم نیست. حدس زده می‌شود هورمون ملاتونین در انسان، در پاسخ به تاریکی ترشح می‌شود. بنابراین، احتمالاً در ایجاد ریتم‌های شبانه روزی دخالت دارد.
مقدار ترشح هورمون‌ها باید تنظیم شود.
چون در بدن انسان ده‌ها هورمون ساخته می‌شود، باید مقدار و ترشح آنها تنظیم شود. مقدار ترشح بعضی هورمون‌ها براساس پیام عصبی و در موارد زیادی، بر اساس مقدار هورمون موجود در خون شخص تنظیم می‌شود. به حالت دوم خودتنظیمی می گویند. بدن با روش‌های خاصی، مقدار هورمون موجود در خون و یا مقدار یک ماده شیمیایی را که در نتیجه فعالیت هورمون ساخته می‌شود؛ می‌سنجد و براساس آن مقدار ساخته شدن و ترشح هورمون را زیاد یا کم می‌کند. اگر زیاد شدن هورمون در خون، سرانجام سبب کاهش مقدار تولید یا ترشح همان هورمون شود و بالعکس، در این صورت می گوییم میزان ترشح هورمون توسط مکانیسم خود تنظیمی منفی کنترل می‌شود. اگر میزان هورمون زیاد باشد، بدن انسان سعی می‌کند با مکانیسم خودتنظیمی منفی مقدار آن را کم کند و اگر میزان آن کم باشد، بدن سعی می‌کند مقدار هورمون را از طریق افزایش تولید و ترشح، زیاد کند (شکل ۶). تنظیم مقدار ترشح هورمون گلوکاگون نمونه‌ای از خودتنظیمی منفی است. در صورتی که قند خون کم باشد، ترشح هورمون گلوکاگون زیاد می‌شود تا مقدار قند خون را افزایش دهد. زیاد شدن قند خون سبب کاهش ترشح گلوکاگون می‌شود.
شکل ۶- خودتنظیمی منفی. ماده اول محرک تولید ماده دوم است. در خود تنظیمی منفی افزایش ماده دوم از تولید ماده اول جلوگیری می‌کند .
اگر افزایش مقدار هورمون در خون سبب افزایش مقدار تولید و ترشح آن و کاهش هورمون در خون سبب کاهش تولید آن شود، می گوییم مکانیسم خودتنظیمی مثبت در حال انجام است. اثر اکسی توسین در تسهیل زایمان و ترشح شیر از این نوع خودتنظیمی است. باید توجه داشت که بیشتر مکانیسم‌های تنظیمی هورمون‌ها از نوع خود تنظیمی منفی است و خودتنظیمی مثبت سهم کمتری در تنظیم ترشح هورمون‌ها بر عهده دارد.
بیشتر بدانید
استروئیدهای آنابولیک خطرناک هستند.
بعضی از ورزشکاران گاه از هورمون‌های آستروئید آنابولیک (افزایش دهنده تولید پروتئین در بدن) و سایر هورمون‌ها برای افزایش اندازه ماهیچه‌ها و افزایش نیروی آنها استفاده می‌کنند چنین کاری سبب اختلال در مکانیسم‌های خودتنظیمی و در نتیجه اختلال در تنظیم غلظت هورمون‌های بدن می‌شود
از کدام هورمون‌های استروئیدی استفاده می‌شود؟
استروئیدهایی که این ورزشکاران استفاده می‌کنند، معمولاً هورمون‌های مصنوعی هستند که اثرات هورمون جنسی مردانه (تستوسترون) را ایجاد می‌کنند بسیاری از پیش سازهای تستوسترون نیز برای این کار مورد استفاده قرار می‌گیرند تستوسترون هنگام بلوغ ترشح می‌شود و بسیاری از ویژگی‌های مردانه مانند رویش مو در صورت، کلفتی صدا و رشد ماهیچه‌های بازوها، ران‌ها و شانه‌ها را ایجاد می‌کند.
آیا واقعاً استروئیدها، نیروی ورزشکاران را افزایش می‌دهند؟
هنگامی که ورزشکاران آستروئید تزریق می‌کنند، در واقع سعی می‌کنند میزان تولید پروتئین در سلول‌های ماهیچه‌ای و در نتیجه حجم و توان ماهیچه را افزایش دهند استفاده از مقادیر زیاد استروئیدها سبب افزایش حجم ماهیچه و توان آن می‌شود، اما مطالعات مختلف، افزایش در چابکی، عملکرد، مهارت و ظرفیت قلبی عروقی را تأیید نکرده است
استفاده از استروئیدها عوارض جانبی فراوانی ایجاد می‌کند.
مصرف استروئیدها عوارض جانبی زیادی را در پی دارد اگر قبل از بلوغ کامل اسکلت، آستروئید مصرف شود، رشد استخوان‌ها متوقف خواهد شد و قد شخص هیچ گاه به اندازه طبیعی افراد بالغ نخواهد رسید همچنین ممکن است در اثر مصرف بیش از حد استروئیدها، سرطان کبد و اختلالات دیگر کبدی ایجاد شود در بعضی از مردان که استروئیدهای آنابولیک مصرف می‌کنند، رشد غیر طبیعی پستان‌ها و کاهش اندازه بیضه‌ها ایجاد می‌شود زنانی که از این مواد استفاده می‌کنند، ممکن است موی صورت، کلفت شدن صدا و تاسی مردانه پیدا کنند.
خودآزمایی
۱- چرا می گوییم غده‌های هیپوتالاموس و هیپوفیز مراکز اصلی کنترل دستگاه درون‌ریزند؟
۲- اگر ترشح غده تیروئید در کودکی کمتر از حد عادی بشود، چه اتفاقی می افتد؟
۳- چگونگی تنظیم هورمونی میزان کلسیم خون را به طور خلاصه شرح دهید
۴- اثرهای گلوکاگون و انسولین را بر میزان قند خون مقایسه کنید
تفکر نقادانه
– فرض کنید دوست شما می‌گوید که هورمون‌های بخش مرکزی غده فوق کلیه در هنگام فشارهای روحی ترشح می‌شوند، اما هورمون‌های بخش قشری آن چنین موقعی ترشح نمی‌شوند آیا شما با او موافق اید؟ چرا؟
بیشتر بدانید
هورمون‌هایی که توسط سلول‌های چربی ساخته می‌شوند.
در سال ۱۹۹۴ میلادی پژوهشگران متوجه شدند که سلول‌های چربی هورمونی به نام لپتین ترشح می‌کنند که به کنترل سوخت و ساز بدن کمک می‌کند هنگامی که این هورمون به موش‌های جوان تزریق می‌شود، زودتر بالغ می‌شوند موش‌های ماده‌ای که نمی‌توانند لپتین بسازند، نمی‌توانند سلول جنسی نیز بسازند و در نتیجه نازا هستند. اگر به این موش‌ها لپتین تزریق شود، آنها شروع به تولید سلول‌های جنسی می‌کنند و می‌توانند باردار شوند هر چه مقدار چربی بدن در فرد بیشتر باشد، مقدار لپتین در خون او بیشتر است لپتین در تنظیم وزن بدن هم دخالت دارد دانشمندان در مورد چگونگی کنترل تولیدمثل انسان توسط لپتین اطلاعات زیادی ندارند، اما مشخص شده است که سلول‌های تخمدان‌ها و هیپوتالاموس دارای گیرنده لپتین هستند.
