با گذشت زمان، فصل پیری هم از راه می رسد. اگر با گذشت زمان پیر شویم اصطلاحا این پیری را پیری «فیزیولوژیک» می گویند. یعنی به طور طبیعی فرد به تدریج دچار فرسودگی و تغییر و تخریب می شود. اما گاهی نیز آدم‌ها زودتر از موعد پیر می شوند. این پیری زودرس ناشی از عوامل بیماری زا و شیوه نامناسب و غیرعادی زندگی می باشد. در پیری معمولی نیز هر چند گذشت زمان مؤثر است اما سرعت و شدت پیر شدن از فردی به فرد دیگر فرق می کند. هر چند هنوز «پیری» درمان ناپذیر است ولی تلاش برای افزایش عمر و بهبود کمّی و کیفی زندگی در سنین بالا ادامه دارد. برخی از پژوهشگران سالمندان را به دو گروه تقسیم می کنند؛ گروه اول پیران کم سن و سال هستند که در سنین بین ۷۴ ـ ۶۵ سالگی قرار دارند و گروه دوم پیران پیر هستند که در سنین بالاتر از ۸۵ سالگی قرار گرفته اند. با به کارگیری تدابیر و اقدامات بهداشتی و درمانی گروه «پیران پیر» در حال افزایش جمعیت است.
در دوران پیری چه اتفاقاتی می افتد؟
در جریان پیر شدن در اعضای مختلف بدن تغییراتی به وقوع می پیوندد که مختصرا در مورد بعضی از آنها توضیح می دهیم: پوست شاید اولین عضو یا قسمت بدن است که با گذشت زمان دچار تغییراتی می شود و در دوران حوالی پیری، چربی زیر پوست کاهش پیدا کرده و به همین دلیل پوست دچار چین و چروک‌های زیادی می شود. غدد عرق پوست کوچک شده و حتی از بین می روند. رگ‌ها و عروق نیز به دلیل کم شدن نسج چربی زیر جلدی برجسته و نمایان می شوند؛ در این مرحله جدار عروق سفت و شکننده می شود. در اینجا باید با استفاده از صابون‌های مناسب و کِرم‌های مرطوب کننده و نرم کننده از پوست سالمند محافظت شود.
چشم چه تغییری می کند؟
در جریان پیر شدن مردمک چشم‌ها شروع به کوچک شدن می کنند. تطابق چشم به هم می خورد. در واقع انحنای عدسی چشم دچار تغییراتی می شود و فرد دچار پیرچشمی می شود. گاهی عدسی کدر می شود و ممکن است فرد آب مروارید یا «کاتاراکت» بگیرد. بهترین و مناسب ترین اقدام برای پیشگیری از آسیب چشمی معاینه متناسب چشم مثلاً هر ۶ ماه یک بار است و در صورت عیب انکساری استفاده از عینک ضروری است. با توجه به نقش دیابت در کاتاراکت باید افراد را از این نظر مورد آزمایش قرار داد.
* گوش‌ها و سیستم شنوایی بدن نیز دچار تغییراتی می شوند. پرده تمپان و اعضای گوش داخلی سفت و کم تحرک می شوند و فرد دچار کاهش شنوایی خواهد شد و یا نسبت به سر و صدای زیاد حساسیت نشان می دهد. در موارد زیادی با استفاده از سمعک کمک فراوانی به این افراد می شود و از خشم و عصبانیت آنها کاسته خواهد شد.
* حس بویایی افراد در سالمندی کاهش پیدا می کند.
* عضله قلب در سنین پیری شل می شود و حالت الاستیسیته قلب کاهش یافته و در نتیجه برون ده قلب کم می شود. پاسخ قلب (ضربان‌های قلب) نسبت به استرس کم می شود. دریچه های قلب بخصوص آئورت و میترال سفت و اسکلروزه و یا نارسا می شوند. انعطاف پذیری عروق نیز کاهش می یابد.
* تغییرات تنفسی
دستگاه تنفس یعنی نسج ریه ها خاصیت الاستیسیته خود را از دست می دهد و یا خیلی کم می شود.
فعالیت مژه های سلولی کم می شود. رفلکس دفاعی سرفه کاهش می یابد و بالاخره ظرفیت کامل ریه ها کم می شود.
* در سیستم گوارش فرد سالمند نیز تغییراتی رخ می دهد. ترشحات بزاق و دستگاه گوارش و اسید معده کاهش پیدا می کند. تحرک کولون «روده بزرگ» کم شده و جذب کلسیم نیز کم می شود. با کاهش ترشحات بزاقی و صفراوی و گوارشی هضم و جذب غذا نیز با مشکلاتی مواجه می شود.
حال ببینیم دستگاه ادراری دچار چه تغییراتی می شود؟
مخاط دستگاه ادراری و تناسلی بخصوص در بین خانم‌ها خشک و آتروفی می شود و در نتیجه واکنش‌ها و عکس العمل‌های مقاربتی ناخوشایند اتفاق می افتد. در مردان پیر پروستات بزرگ می شود. کلاف گلومرولی کلیه کاهش پیدا می کند و جریان خون کلیوی نیز کم می شود. در افراد پیر دفع مواد زاید از طریق کلیه ها با اختلال بیشتری همراه می شود.
* در سیستم عصبی و روانی، افراد سالمند معمولاً در اعمال و حرکات فیزیکی و روانی دچار کندی و کم فعالیتی یا هیپواکتیویتی می شوند. البته گاهی نیز تحریک پذیر و پرخاشگر می شوند و نسبت به عکس العمل و حرکات اطرافیان بسیار حساس می شوند. تمرکز حواس دچار مشکلاتی خواهد شد و اغلب میزان فراموشی افزایش پیدا می کند. ساعات خواب شبانه افراد پیر کاهش پیدا می کند که یکی از دلایلش عدم تحرک در طول روز است.
* نکته جالب توجه در سنین پیری و سالمندی تغییراتی است که در سیستم عضلانی و اسکلتی فرد به وقوع می پیوندد. حجم توده عضلانی و استخوانی سالمندان روز به روز کاهش پیدا می کند. این موضوع به این مفهوم است که روند تخریب در بدن نسبت به ترمیم و سازندگی در سالمندی از سرعت بیشتری برخوردار است. واضح است که برای جلوگیری از تحلیل عضلات و استخوان‌ها، افراد سالمند باید از رژیم غذایی مناسبی بهره مند باشند. مواد پروتئینی بخصوص از منابع دریایی و فرآورده های شیر، سبزیجات و میوه جات مهمترین عناصر رژیم غذایی افراد پیر را تشکیل می دهد. استفاده از شیر و سایر فرآورده های لبنی تا حدود زیادی قدرت استخوان سازی را بیشتر می کند و روند تخریب و تحلیل استخوان‌ها را کند و یا جبران می کند. در سنین پیری بخصوص در زنان اگر از شیر و ترکیباتش استفاده نشود احتمال شکستگی های خود به خودی و یا با ضربه بسیار کوچک در استخوان‌ها وجود دارد. بنابراین مقایسه ظریفی است اگر بگوییم رشد و نمو اولیه انسان در دوران نوزادی و کودکی ارتباط مهم و مستقیمی با مصرف شیر مادر دارد و در قطب دیگر زندگی یعنی پیری و سالمندی نیز این ارتباط اهمیت بیشتری پیدا می کند.
* دستگاه‌های مولد انواع هورمون‌ها و واسطه های شیمیایی و عصبی در دوران پیری و سالمندی دچار تغییرات زیادی می شوند. در سالمندی یک نوع عدم تحمل به گلوکز (قند خون) پیدا می شود. مکانیسم سوخت و ساز چربیها با اختلال مواجه می شود و هورمونهای جنسی کاهش پیدا می کند.
* و بالاخره در دوران سالمندی میزان کلی آب بدن کاهش پیدا می کند. وزن انسان کم می شود و از اندازه قد نیز کاسته می شود و اغلب قد خمیده شده و آدم دوباره حالت جنینی به خودش می گیرد. مطمئنا این هم آغاز تولدی دیگر است …ادامه دارد.
