سؤالات امتحان نهایی زیست‌شناسی ۳؛ دوازدهم تجربی؛ شهریورماه ۱۳۹۸

۱ درستی یا نادرستی هر یک از عبارت‌های زیر را بدون ذکر دلیل مشخص کنید.

الف) از نتایج آزمایش‌های گریفیت مشخص شد که ماده وراثتی می‌تواند از یاخته‌ای به یاخته دیگر منتقل شود.

ب) تجمع رناتَن‌ها (ریبوزوم‌ها) فقط در یاخته‌های پیش هسته‌ای (پروکاریوت) دیده می‌شود.

ج) در گروه خونی ABO، دگره‌های (الل‌های) A و B نسبت به هم، هم توان هستند.

د) جهش، با افزودن دگره‌های جدید، خزانه ژن را غنی‌تر می‌کند و گوناگونی را افزایش می‌دهد.

ه) ساخته شدن ATP در زنجیره انتقال الکترون در راکیزه (میتوکندری)، از نوع ساخته شدن ATP در سطح پیش ماده است.

و) فتوسیستم ها در غشای تیلاکوئید قرار دارند و با مولکول‌هایی به نام ناقل الکترون به هم مرتبط می‌شوند. 

الف) درست (۰/۲۵) (ص ۳)

ب) نادرست (۰/۲۵) (ص ۳۲)

ج) درست (۰/۲۵) (ص ۴۱)

د) درست (۰/۲۵) (ص ۵۴)

ه) نادرست (۰/۲۵) (ص ۷۰)

و) درست (۰/۲۵) (ص ۸۰)

۲ در هر یک از عبارت‌های زیر جای خالی را با کلمات مناسب پر کنید.

الف) باز آلی نیتروژن دار می‌تواند ………………………… باشد که ساختار دوحلقه ای دارد؛ شامل آدنین (A) و گوانین (G).

ب) مجموع همه دگره‌های موجود در همه جایگاه‌های ژنی افراد یک جمعیت را ………………………….. آن جمعیت می‌نامند.

ج) ور آمدن خمیر نان به علت انجام تخمیر ……………………………. است.

د) باکتری‌های نیترات ساز که آمونیوم را به نیترات تبدیل می‌کنند، از باکتری‌های …………………… هستند.

هـ) جداسازی یک یا چند ژن و تکثیر آن¬ها را …………………………………………… می گویند.

و) رفتاری که در آن یک جانور بقا و موفقیت تولیدمثلی جانور دیگری را با هزینه کاسته شدن از احتمال بقا و تولید مثل خود، افزایش می‌دهد را …………………………….. می‌نامند.

الف) پورین (۰/۲۵) (ص ۴)

ب) خزانه ژن (۰/۲۵) (ص ۵۴)

ج) الکلی (۰/۲۵) (ص ۷۳)

د) شیمیوسنتز کننده (۰/۲۵) (ص ۹۰)

ه) همسانه سازی دنا (۰/۲۵) (ص ۹۳)

و) دگرخواهی (۰/۲۵) (ص ۱۲۲)

۳ در هر یک از عبارت‌های زیر، جواب صحیح را از بین کلمات داخل پرانتز انتخاب کنید و در برگه پاسخ نامه بنویسید.

الف) در گریزانه (سانتریفیوژ) میزان حرکت مواد در محلول بر اساس چگالی است و مواد سنگین‌تر (کندتر – تندتر) حرکت می‌کنند.

 ب) رمزه (کدون) آغاز یا (AUG – UGA) رمزه‌ای است که ترجمه از آن آغاز می‌شود.

 ج) رنگ گل میمونی مثالی از صفات (تک جایگاهی – چندجایگاهی) است.

د) برای آن که جمعیتی در حال تعادل باشد، لازم است آمیزش‌ها در آن (تصادفی – غیر تصادفی) باشند.

ه) تثبیت اولیه کربن در آناناس در (روز – شب) انجام می‌شود.

و) قمری خانگی (تک همسر – چندهمسر) است.

الف) تندتر (۰/۲۵) (ص ۱۰)

ب) AUG (0/25) (ص ۲۷)

ج) تک جایگاهی (۰/۲۵) (ص ۴۵)

د) تصادفی (۰/۲۵) (ص ۵۵)

هـ) شب (۰/۲۵) (ص ۸۸)

و) تک همسر (۰/۲۵) (ص ۱۱۸)

۴ چرا قطر مولکول دنا در سراسر آن یکسان است؟

چون در هر صورت یک باز تک حلقه‌ای (۰/۲۵) در مقابل یک باز دوحلقه ای (۰/۲۵) قرار می‌گیرد. (ص۷)

۵ به سؤالات زیر در باره همانندسازی دنا پاسخ دهید.

الف) برای باز شدن دو رشته دِنا آنزیم هلیکاز چه پیوندهایی را از هم باز می‌کند؟

ب) کدام فعالیت آنزیم دنابسپاراز (DNA پلی مراز) سبب ویرایش می‌شود؟

الف) هیدروژنی (۰/۲۵) (ص ۱۲)

ب) نوکلئازی (۰/۲۵) (ص ۱۲)

۶ به سؤالات زیر درباره پروتئین‌ها پاسخ دهید.

الف) به پیوند اشتراکی بین آمینواسیدها چه می گویند؟

ب) در چه صورت ساختار چهارم شکل می‌گیرد؟

ج) بخش اختصاصی در آنزیم که پیش ماده در آن قرار می‌گیرد، چه نام دارد؟

۶ الف) پیوند پپتیدی (۰/۲۵) (ص ۱۵)

ب) دو یا چند زنجیره پلی پپتید در کنار یکدیگر پروتئین را تشکیل دهند. (۰/۲۵) (ص ۱۸)

ج) جایگاه فعال (۰/۲۵) (ص ۱۹)

۷ چرا برای رونویسی از ژن به راه انداز نیاز است؟

راه‌انداز موجب می‌شود رنابسپاراز اولین نوکلئوتید مناسب (۰/۲۵) را به طور دقیق پیدا و رونویسی را از آنجا آغاز کند. (۰/۲۵) (ص ۲۳)

۸ شکل زیر طرح ساده‌ای از رشته الگوی مولکول دنا و رنای بالغ حاصل از آن را نشان می‌دهد. با توجه به شکل به پرسش‌های زیر پاسخ دهید.

الف) این طرح در یاخته هو هسته‌ای (یوکاریوت) دیده می‌شود یا یاخته پیش هسته‌ای (پروکاریوت)؟

ب) بخش‌هایی از مولکول دنا که به شکل حلقه در آمده، چه نام دارد؟ 

الف) یاخته هوهسته‌ای (یوکاریوت) (۰/۲۵) (ص ۲۶)

ب) میانه (اینترون) (۰/۲۵) (ص ۲۵)

۹ به سؤالات زیر درباره مراحل ترجمه پاسخ دهید.

الف) در کدام مرحله فقط جایگاه P پر می‌شود و جایگاه A و E خالی می‌ماند؟

ب) چرا با ورود یکی از رمزه‌های پایان ترجمه در جایگاه A، این جایگاه توسط پروتئین‌هایی به نام عوامل آزاد کننده اشغال می‌شود؟

الف) مرحله آغاز (۰/۲۵) (ص ۳۰)

ب) چون رنای ناقل مکمل آن وجود ندارد (۰/۲۵) (ص ۳۱)

۱۰ به سؤالات زیر درباره تنظیم بیان ژن پاسخ دهید.

الف) در تنظیم منفی رونویسی در پیش هسته‌ای‌ها، مهار کننده به چه بخشی از دنا متصل می‌شود و جلوی حرکت رنابسپاراز را می‌گیرد؟

ب) در هوهسته‌ای‌ها به پروتئین‌هایی که با اتصال به نواحی خاصی از راه‌انداز، رنابسپاراز را به محل راه انداز هدایت می‌کنند، چه می گویند؟

الف) اپراتور (۰/۲۵) (ص ۳۴)

ب) عوامل رونویسی (۰/۲۵) (ص ۳۵)

۱۱ پدری گروه خونی O و مادری گروه خونی AB دارد. چه ژن‌نمود (ژنوتیپ) و رخ‌نمودهایی (فنوتیپ‌هایی) برای فرزندان آنان پیش‌بینی می‌کنید؟ (بدون ذکر راه حل).

ژنوتیپ‌های گروه‌خونی فرزندان: AO (0/5) و BO

 فنوتیپ‌های گروه خونی فرزندان: A و B (0/5) (ص ۴۲)

۱۲ به سؤالات زیر درباره بیماری هموفیلی پاسخ دهید.

الف) ژن‌نمود (ژنوتیپ) دختر ناقل بیماری هموفیلی را بنویسید.

ب) کدام فام‌تن (کروموزوم) انسان جایگاهی برای دگره‌های هموفیلی ندارد؟

الف) XHXh (0/25) (ص ۴۳)

ب) فام‌تن Y (0/25) (ص ۴۳)

۱۳ چگونه می‌توان از بروز بیماری فنیل کتونوری (PKU) جلوگیری کرد؟

با تغذیه نکردن از خوراکی‌هایی که فنیل آلانین دارند (۰/۲۵)، می‌توان مانع بروز اثرات این بیماری شد. (۰/۲۵) (ص ۴۵)

۱۴ اصطلاحات زیر را تعریف کنید.

 الف) اندام با ساختارهای همتا ب) گیاهان C3

 الف) اندام‌هایی را که طرح ساختاری آن‌ها یکسان است (۰/۲۵)، با این که کار متفاوتی دارند (۰/۲۵) «اندام یا ساختارهای همتا» می‌نامند. (ص ۵۸)

ب) به گیاهانی که تثبیت کربن (۰/۲۵) در آن‌ها فقط با چرخه کالوین انجام می‌شود، گیاهان C3 می‌گویند. (۰/۲۵) (ص ۸۵)

۱۵ به سؤالات زیر درباره تغییر در اطلاعات وراثتی پاسخ دهید.

الف) اگر در جهش جانشینی، رمز یک آمینواسید به رمز پایان ترجمه تبدیل شود، در این صورت طول پلی‌پپتید حاصل از آن، چه تغییری می‌کند؟

ب) جهش در چه توالی‌هایی از ژن می‌تواند بر مقدار ساخت پروتئین مؤثر باشد؟

ج) یک عامل جهش‌زای فیزیکی نام ببرید که باعث تشکیل دوپار (دیمر) تیمین می‌شود؟

د) گویچه‌های قرمز افراد با ژن نمود ناخالص HbAHbS چه زمانی داسی شکل می‌شوند؟

هـ) در کدام گونه زایی جدایی جغرافیایی رخ می‌دهد؟

الف) پلی پپتید حاصل از آن، کوتاه خواهد شد. (۰/۲۵) (ص ۴۹)

ب) توالی‌های تنظیمی ژن یا راه انداز یا افزاینده (۰/۲۵) (ص ۵۱)

ج) پرتوی فرابنفش (۰/۲۵) (ص ۵۱)

د) مقدار اکسیژن محیط کم باشد. (۰/۲۵) (ص ۵۶)

هـ) گونه زایی دگر میهنی (۰/۲۵) (ص ۶۰)

۱۶ به سؤالات زیر درباره از ماده به انرژی پاسخ دهید.

الف) قند کافت در کدام قسمت یاخته انجام می‌شود؟

ب) طی فرایند تبدیل پیرووات به بنیان استیل چه مولکول‌هایی تشکیل می‌شوند؟

ج) در چه مرحله‌ای از تنفس یاختهای FADH ساخته می‌شود؟

د) در فعالیت شدید ماهیچه‌ها، اگر اکسیژن کافی نباشد، پیرووات به چه ماده‌ای تبدیل می‌شود؟

هـ) کاروتنوئید موجود در میوه‌ها و سبزیجات چه نقشی در حفظ سلامت بدن دارند؟

و) یک ترکیب که با مهار انتقال الکترون به O2 باعث توقف زنجیره انتقال الکترون می‌شود را بنویسید.

الف) ماده زمینه سیتوپلاسم (۰/۲۵) (ص ۶۶)

ب) کربن دی اکسید (۰/۲۵) و NADH (0/25) (ص ۶۸)

ج) چرخه کربس (۰/۲۵) (ص ۶۹)

د) لاکتات (۰/۲۵) (ص ۷۴)

هـ) کاروتنوئید در واکنش با رادیکال‌های آزاد (۰/۲۵) مانع از اثر تخریبی آن‌ها بر مولکول‌های زیستی و در نتیجه تخریب بافت‌های بدن می‌شوند (۰/۲۵) (ص ۷۵)

و) سیانید یا مونواکسید کربن (۰/۲۵) (ص ۷۵ و ۷۶)

۱۷ به سؤالات زیر درباره از انرژی به ماده پاسخ دهید.

الف) مزیت وجود رنگیزه‌های متفاوت در سبزدیسه‌های (کلروپلاست های) گیاه را بنویسید.

ب) الکترون برانگیخته از فتوسیستم ۱ در نهایت به چه مولکولی می‌رسد؟

ج) نام قند پنج کربنی که در چرخه کالوین با CO2 ترکیب می‌شود را بنویسید.

د) در گیاهان C، اسیدچهار کربنی در کدام یاخته‌های برگ ایجاد می‌شود؟

هـ) نام رنگیزه فتوسنتزی باکتری‌های فتوسنتز کننده غیر اکسیژن‌زا چیست؟

الف) کارایی گیاه را در استفاده از طول موجهای متفاوت نور افزایش می‌دهد (۰/۲۵) (ص ۷۹)

ب NADP+ (0/25) (ص ۸۲)

ج) ریبولوز بیس فسفات (۰/۲۵) (ص ۸۴)

د) یاخته‌های میانبرگ (۰/۲۵) (ص ۸۷)

هـ) باکتریوکلروفیل (۰/۲۵) (ص ۸۹)

۱۸ به سؤالات زیر درباره فناوری‌های نوین زیستی پاسخ دهید.

الف) دو ویژگی دیسک (پلازمید) را بنویسید.

ب) در مهندسی ژنتیک به مجموعه دنای ناقل و ژن جاگذاری شده در آن، چه می‌گویند؟

ج) چگونه می‌توان با مهندسی پروتئین مدت زمان فعالیت پلاسمایی و اثرات درمانی پلاسمین را بیشتر کرد؟

د) دو مورد از کاربردهای زیست فناوری در پزشکی را نام ببرید.

 هـ) چرا تشخیص زود هنگام آلودگی با ویروس ایدز اهمیت زیادی دارد؟

الف) دیسک یک مولکول دنای دو رشته‌ای و حلقوی خارج فام‌تنی است که معمولاً درون باکتری‌ها و بعضی قارچ‌ها مثل مخمرها وجود دارد و می‌تواند مستقل از ژنوم میزبان همانندسازی کند. دیسک‌ها را فام‌تن‌های کمکی نیز می‌نامند چون حاوی ژن‌هایی هستند که در فام‌تن اصلی باکتری وجود ندارند. (۰/۵) ص ۹۵ (ذکر دو مورد)

ب) دنای نوترکیب (۰/۲۵) (ص ۹۵)

ج) جانشینی یک آمینواسید پلاسمین (۰/۲۵) با آمینواسید دیگری در توالی (۰/۲۵) (ص ۹۸)

د) ۱- تولید دارو (۰/۲۵) (ص ۱۰۲) ۲- تولید واکسن (۰/۲۵) (ص ۱۰۳) ۳-ژن درمانی (۰/۲۵) (ص ۱۰۴) ۴- تشخیص بیماری (۰/۲۵) (ص ۱۰۴) (ذکر دو مورد)

هـ) زیرا باعث می‌شود که بدون اتلاف وقت اقدامات درمانی (۰/۲۵) و پیشگیری لازم برای جلوگیری از انتقال ویروس به سایر افراد صورت گیرد. (۰/۲۵) (ص ۱۰۵)

۱۹ در جدول زیر، هر یک از موارد ستون «الف» با یکی از موارد ستون «ب» ارتباط منطقی دارد. آن‌ها را پیدا کنید و در برگه پاسخ‌نامه بنویسید. (در ستون «ب» یک مورد اضافه است)

شرطی شدن فعال (آزمون و خطا) (۰/۲۵) (ص ۱۱۲)

۲- خوگیری(عادی شدن) (۰/۲۵) (ص ۱۱۰ و ۱۱۴)

۳- نقش پذیری (۰۲۵) (ص ۱۱۳)

۴- حل مسئله (۰/۲۵) (ص ۱۱۳)

۲۰ به سؤالات زیر درباره رفتارهای جانوران پاسخ دهید.

الف) درخشان بودن رنگ پرهای طاوس نر نشانه چیست؟

ب) چرا خرچنگ‌های ساحلی صدف‌های با اندازه بزرگ را به عنوان غذا انتخاب نمی‌کنند؟

ج) جانورانی که رکود تابستانی دارند در چه جاهایی زندگی می‌کنند؟

الف) سلامت(۰/۲۵) و کیفیت رژیم غذایی آن است. (۰/۲۵) (ص ۱۱۶ و ۱۱۷)

ب) صدف‌های بزرگ‌تر انرژی بیشتری دارند اما برای شکستن آنها باید انرژی بیشتری صرف شود. (۰/۲۵) (ص ۱۱۸)

ج) جاهای به شدت گرم مانند بیابان (۰/۲۵) (ص ۱۲۰)

       «موفق و سربلند باشید «جمع نمره ۲۰

بارم‌بندی زیست‌شناسی دوازدهم