بیماری لثه چه ارتباطی با روماتیسم مفصلی دارد؟

محققان موسسه روماتیسم لیدز بریتانیا عنوان می کنند التهاب موضعی در سطوح مخاطی، نظیر لثه ها، ممکن است علامت خودایمنی سیستماتیک مشاهده شده در آرتروز روماتوئید باشد.

محققان در توضیح این ارتباط بیان می کنند که خودایمنی موجود در بیماری آرتروز روماتوئید از طریق واکنش آنتی بادی پروتئین های سیترولینه مشخص می شود و باکتری دهانی (Porphyromonas gingivalis (Pg تنها پاتوژن انسانی است که این آنزیم را داشته و می تواند موجب ایجاد پروتئین های سیترولینه شود.

«کالویر مانکیا»، عضو تیم تحقیق، در این باره می گوید: «نتایج ما نشان می دهد که آنتی بادی های مرتبط با آرتروز روماتوئید نظیر آنتی بادی های پروتئین ضدسیترولین، قبل از بروز هر نوع بیماری مفصلی وجود دارند. این موضوع نشان می دهد که آنها از محلی خارج از مفاصل نشات می گیرند.»

آرتروز روماتوئید یک بیماری التهابی مزمن است که بر مفاصل فرد تاثیر گذاشته و موجب درد و ناتوانی شده و می تواند بر اعضای داخلی هم تاثیر بگذارد.

این مطالعه شامل ۴۸ فرد در معرض خطر بود که آزمایش شان از لحاظ آنتی بادی پروتئین ضدسیترولین مثبت بود و دارای علائم اسکلتی-عضلانی بودند؛ ۲۶ بیمار مبتلا به آرتروز روماتوئید و ۳۲ فرد سالم در قالب گروه کنترل بودند.

DNA از پلاک ایجاد شده کنار لثه هر بیمار جدا شد و از لحاظ میزان سه نوع باکتری اندازه گیری شد: Pg، Aggregatibacter actinomycetemcomitans (Aa و Filifactor Alocis.

نتایج نشان داد میزان دو نوع باکتری Pg و Aa در افراد در معرض خطر بالا بود. با این حال در افراد در معرض خطر، تنها Pg در محل دندانی افراد سالم به شکل قابل توجهی افزایش یافته بود و با بیماری لثه مرتبط بود.

بررسی وضعیت پریودنتال در مبتلایان به آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید بیماری مزمن، سیستمیک و پیشرونده‏ ای است که به طور قرینه مفاصل به خصوص مفاصل متحرک اندام‏ها را دچار مشکل می‏ کند. در بیشتر بیماران تغییر شکل اندام‏ ها و کاهش عملکرد عضو دیده می‏ شود. علت این بیماری ناشناخته است. حدود ۱% جمعیت دنیا دچار این بیماری هستند و احتمال ابتلای زنان ۳ برابر مردان است.

درگیری مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) در ۶۰-۱% این بیماران گزارش شده که علت این اختلاف زیاد، احتمالاً استفاده از معیارهای مختلف جهت تعیین اختلال TMJ بوده است.

بیماری پریودنتال مربوط به تخریب التهابی بافت‏های نرم و سخت اطراف دندان است که یکی از علل عمده از دست دادن دندان در سنین بزرگسالی می‌‏باشد. عوامل متعددی سبب کاهش مقاومت بافت می ‏شوند که به طور کلی در دو گروه عوامل موضعی و عوامل سیستمیک قرار می‏ گیرند. پاتولوژی پریودنتیت شبیه به آرتریت روماتوئید استب ه طوری که پیشرفت هر دو بیماری به علت سطح بالای سیتوکاین‏ های پیش التهابی است. اخیراً ثابت شده است افراد مبتلا به پریودنتیت ۴ برابر بیشتر از افراد سالم ممکن است دچار آرتریت روماتوئید شوند.

استفاده طولانی مدت از متوترکسات و سایر داروهای ضد روماتیسمی از جمله سیکلوسپورین در درمان آرتریت روماتوئید منجر به استوماتیت می‏ شود، سیکلوسپورین همچنین باعث رشد بیش از حد لثه می‏ گردد. تشابه پاسخ ‏های ایمنی میزبان به آرتریت روماتوئید و بیماری‏ های پریودنتال، شامل کاهش فعالیت سلولی و افزایش فعالیت هومورال است.

این تحقیق در پاسخ به اینکه آیا بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نسبت به افراد سالم بیشتر دچار بیماری پریودنتال می‏شوند، صورت گرفت.

آرتریت روماتوئید شایع‏ترین بیماری التهابی مزمن مفاصل است که می‏ تواند منجر به تخریب مفاصل و ناتوانی و محدودیت حرکتی در شخص بیمار گردد. در حدود ۳۰% مبتلایان به آرتریت روماتوئید ممکن است دچار سندروم شوگرن ثانویه که یک نوع اگزوکرینوپاتی اتوایمیون می‏ باشد، بشوند. در این وضعیت به علت کاهش ترشح بزاق و خشکی مخاط دهان و متعاقب آن کاهش اثرات آنتی باکتریال بزاق، عوارض پریودنتال افزایش می‏ یابد.

پریودنتیت، شایع‏ ترین بیماری دهانی، یک بیماری التهابی تخریبی بافت‏ های نگهدارنده دندان می‏ باشد، که به واسطه میکروارگانیسم‏ های فرصت‏ طلب همانند پورفیروموناس جینجیوالیس (Porphyromonas gingivalis)  می ‏تواند ایجاد بشود. در شخصی که به علت بیماری‏های مزمنی همانند آرتریت روماتوئید و مصرف داروهای سرکوبگر ایمنی، نقص دفاعی و ایمنی دارد، التهاب لثه ها شایع ‏تر و شدیدتر می‏باشد.

تشابهات زیادی بین پاتوژنز آرتریت روماتوئید و بیماری‏های پریودنتال وجود دارد. به عنوان مثال نقش برخی عوامل ژنتیکی از قبیل HLA-DR_۴، سایتوکاین ها و ماتریکس متالوپروتئینازها در ایجاد این دو بیماری به اثبات رسیده است. به علاوه، آسیب برخی عروق و افزایش فعالیت اوستئوکلاست‏ها در هر دو بیماری مشاهده شده است Berthelot و همکارانش نیز در مطالعه‏ای این ارتباط را گزارش کرده ‏اند. Dissick و همکارانش در یک بررسی نشان دادند شیوع و شدت بیماری‏های پریودنتال در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر است. Sjostrom و همکارانش نشان دادند بیماران آرتریت روماتوئید شرایط پریودنتال بدتری نسبت به گروه شاهد دارند. همچنین این بیماران آماس لثه ‏ای بیشتری نسبت به افراد نرمال دارند که ممکن است به دلایل ایمونولوژیک و عدم تعادل میان پاسخ میزبان از یک طرف و میکروارگانیسم‏های پریودنتال از طرفی دیگر، لثه‏ هایشان به آماس مستعدتر شده ‏اند.

در سندروم شوگرن ثانوی به آرتریت روماتوئید به علت کاهش جریان بزاق و چسبیدن مواد غذایی به لثه ‏ها و سطوح دندانی، شیوع بیماری‏ های پریودنتال دور از انتظار نیست و در مطالعه ما، ۳ نفر از ۳۵ بیمار دچار سندرم شوگرن ثانویه نیز بودند. Najera و همکارانش نشان دادند بیماران مبتلا به سندرم شوگرن ۲/۲ برابر افراد سالم دچار بیماری‏ های پریودنتال می ‏شوند. Antoniazzi و همکارانش نشان دادند بیماران مبتلا به سندرم شوگرن به دلیل التهاب لثه شرایط پریودنتال بدتری نسبت به افراد سالم دارند. هرچند Kuru و همکارانش معتقدند اختلاف معنی‏داری در وضعیت پریودنتال بیماران مبتلا به این سندرم و گروه شاهد وجود ندارد.

در بررسی میزان پلاک ایندکس افراد مورد مطالعه ما، دو گروه تفاوت زیادی با هم داشتند؛ این نتیجه ممکن است به این امر نیز اشاره داشته باشد که بیماران دچار آرتریت روماتوئید به علت درد مفاصل دست‏ها، ناتوانی حرکتی و همچنین به دلیل افسردگی و بی‏ حوصلگی قادر به مسواک زدن مؤثر و تمیز نمودن پلاک از سطح دندان ‏هایشان نیستند. مطالعه Pischon و همکارانش در این مورد بر روی ۵۷ بیمار نیز، اختلاف معنی ‏داری را بین گروه شاهد و مورد نشان می دهد. هرچند Mercado و همکارانش در مطالعه بر روی ۶۵ بیمار ارتباط معنی‏داری را در این رابطه به دست نیاوردند.

در مطالعه ما، اندکس خونریزی پاپیلری در گروه مورد بالاتر بود، که ممکن است ناشی از داشتن پلاک اندکس بالاتر باشد با توجه به این که از شاخص پلاک ایندکس Silness و Loe استفاده شد، محدود کردن پلاک منحصر به طوق به این دلیل است که تحریکات پلاک بر روی لثه مارژینال بیشتر می‏ باشد، پس بالا بودن میزان خونریزی پاپیلری تا حدی به بالا بودن میزان پلاک اندکس ارتباط دارد.

اختلاف معنی‏داری در تعداد دفعات مسواک زدن و استفاده از نخ دندان بین دو گروه دیده نشد. با مقایسه این نتایج با میانگین پلاک ایندکس و خونریزی پاپیلری به خصوص در گروه بیمار، این مسئله مطرح می ‏شود که علاوه بر اثرات بیماری زمینه ‏ای، ممکن است به علت نقص فیزیکی دست‏ها در بیماران آرتریت روماتوئید قادر به مسواک زدن مؤثر نبوده‏ اند.

تعداد متوسط دندان ‏های کشیده شده در گروه مورد در مطالعه ما، بیشتر از گروه شاهد بود که می‏ تواند به علت بالاتر بودن پلاک ایندکس و خونریزی پاپیلری در آنها باشد، چرا که این دو علت باعث درگیری لثه و انساج پریودنتال و از دست رفتن دندان‏ها می ‏شوند. Mercado و همکارانش در مطالعه بر روی ۶۵ بیمار مبتلا به آرتریت، روماتوئید ارتباط معنی‏داری را در از دست دادن دندان‏ها گزارش کرده‏ اند. مطالعه de Pablo و همکارانش نیز نشان داد این بیماران دندان‏های بیشتری نسبت به افراد سالم از دست می دهند. هرچند Yavuzyilmaz و همکارانش ارتباط معنی‏داری بین بیماری آرتریت روماتوئید و از دست دادن دندان‏ها نیافتند.

بـهتر اسـت در مـطالعات بـعدی، بـیماران بـیشتـر و پارامترهای دیگری که نشان‏دهنده میزان تخریب در گذشته و شدت فعلی تخریب (میانگین عمق پاکت) است، گنجانده شود.

مطالعه صورت گرفته شیوع بیشتر بیماری‏های پریودنتال را در بیماران آرتریت روماتوئید نشان داد که منجر به تحلیل و از دست رفتن زودس دندانی شده بود. این بیماران به معاینات منظم و معالجات لازم زودرس دندانپزشکی نیاز بیشتری دارند.