سؤالات امتحان نهایی زیست‌شناسی ۳؛ دوازدهم تجربی؛ خردادماه ۱۴۰۰

---

---

---

۱ درستی یا نادرستی هر یک از عبارت‌های زیر را بدون ذکر دلیل مشخص کنید. (۱/۵ نمره)

الف) هورمون‌ها، پیام‌های بین یاخته‌ای را در بدن جانوران ردوبدل می‌کند.

‌ب) به تعداد انواع رمزه‌ها، پادرمزه وجود دارد.

‌ج) جایگاه ژنی گروه خونی Rh، در فام‌تن (کروموزوم) شماره ۹ است.

‌د) برای آنکه جمعیتی در حال تعادل باشد، لازم است آمیزش‌ها در آن غیرتصادفی باشند.

‌ه) اولین مرحلۀ تنفس یاخته‌ای، قندکافت و به معنی تجزیه گلوکز است.

‌و) در رکود تابستانی سوخت و ساز جانور کاهش پیدا می‌کند. 

الف) درست صفحۀ ۱۸

ب) نادرست صفحۀ ۲۹

ج) نادرست صفحۀ ۳۹

د) نادرست صفحۀ ۵۵

ه) درست صفحۀ ۶۶

و) درست صفحۀ ۱۲۰ (هر مورد ۰/۲۵)

۲ در هر یک از عبارت‌های زیر جای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید. (۲ نمره)

الف) پیوند اشتراکی بین آمینواسیدها را پیوند ………… می‌گویند.

‌ب) رمزه UAG هیچ آمینواسیدی را رمز نمی‌کند و به آن ………… می‌گویند.

‌ج) رابطۀ بین دگره A و B در گروه خونی ABO، رابطۀ …………… است.

‌د) منظور از آمیزش موفقیت‌آمیز آمیزشی است که به تولید زاده‌های زیستا و …….. منجر می‌شود.

‌ه) یکی از روش‌های ساخته شدن ATP، ………….. است که در سبزدیسه انجام می‌شود.

‌و) فتوسیستم‌ها در غشای تیلاکوئید قرار دارند و با مولکول‌هایی به نام …………… به هم مرتبط می‌شوند.

‌ز) برای درمان موفقیت‌آمیز یک بیماری ،……………. و شناخت دقیق آن بسیار مهم است.

‌ح) موازنه بین محتوای انرژی غذا و هزینۀ به دست آوردن آن ،……………… نام دارد. 

الف) پپتیدی صفحۀ ۱۵

ب) رمزه پایان صفحۀ ۲۷

ج) هم‌توانی صفحۀ ۴۱

د) زایا صفحۀ ۶۰

هـ) ساخته شدن نوری صفحۀ ۶۵

و) ناقل الکترون صفحۀ ۸۰

ز) تشخیص اولیه صفحۀ ۱۰۴

ح) غذایابی بهینه صفحۀ ۱۱۸ (هر مورد ۰/۲۵)

۳ از بین کلمات داخل پرانتز، گزینۀ مناسب را انتخاب کنید. (۲نمره)

الف) دنا [DNA] در راکیزه [میتوکندری] به حالت (حلقوی – خطی) است.

‌ب) اتصال بعضی رناهای کوچک مکمل به رنای (پیک – ناقل) مثالی از تنظیم بیان ژن، پس از رونویسی است.

‌ج) در میان انسان‌ها، صفت Rh صفتی (پیوسته – گسسته) است.

‌د) پیدایش گیاهان چندلادی [پلی‌پلوئیدی]، مثال خوبی از گونه‌زایی (هم‌میهنی – دگرمیهنی) است.

‌هـ) پیروات حاصل از قند کافت از طریق (انتقال فعال – انتشار تسهیل شده) وارد راکیزه [میتوکندری] می‌شود.

‌و) در چرخۀ کالوین، افزودن CO2 به مولکول ۵ کربنی توسط آنزیم (ریبولوزبیس فسفات – روبیسکو) صورت می‌گیرد.

‌ز) برای تولید واکسن نوترکیب ضد هپاتیت B، ژن مربوط به آنتی‌ژن سطحی عامل بیماری‌زا، به یک باکتری یا ویروس (بیماری‌زا – غیربیماری‌زا) منتقل می‌شود.

‌ح) در رفتارشناسی با دیدگاه انتخاب طبیعی، پژوهشگران برای پاسخ به پرسش [چرایی – چگونگی] رفتارها، پژوهش می‌کنند. 

الف) حلقوی صفحۀ ۱۳

ب) پیک صفحۀ ۳۶

ج) گسسته صفحۀ ۴۴

د) هم‌میهنی صفحۀ ۶۱

هـ) انتقال فعال صفحۀ ۶۸

و) روبیسکو صفحۀ ۸۴

ز) غیربیماری‌زا صفحۀ ۱۰۳

ح) چرایی صفحۀ ۱۱۵ (هر مورد ۰/۲۵)

۴ برای هریک از گزینه‌های زیر دلیلی علمی بنویسید. (۲نمره)

الف) قطر مولکول دنا در سراسر آن یکسان است.

‌ب) آرسنیک مانع فعالیت آنزیم می‌شود.

‌ج) در فرایند رونویسی به رشته مکمل رشتۀ الگو در مولکول دنا، رشتۀ رمزگذارگفته می‌شود.

‌د) انگل مالاریا در گلبول‌های قرمز افراد با ژن نمود HbAHbS می‌میرد.

‌ه) اینترفرون ساخته شده با روش مهندسی ژنتیک، فعالیتی بسیار کمتر از اینترفرون طبیعی دارد. 

الف) زیرا یک باز تک حلقه‌ای در مقابل یک باز دوحلقه‌ای قرار می‌گیرد. صفحۀ ۷

ب) با قرار گرفتن در جایگاه فعال آنزیم، مانع فعالیت آن می‌شود. صفحۀ ۱۹

ج) زیرا توالی نوکلئوتیدی آن شبیه رشته رنایی است که از روی رشته الگوی آن ساخته می‌شود. صفحۀ ۲۴

د) چون وقتی این گویچه‌ها را آلوده می‌کند، آن‌ها داسی شکل‌اند و انگل می‌میرد. صفحۀ ۵۶

هـ) علت کاهش فعالیت، تشکیل پیوندهای نادرست در هنگام ساخته شدن اینترفرون در باکتری است. (۵/۰) صفحۀ ۹۷ 

۵ قند مولکول دنا (DNA) و رنا (RNA) را با یکدیگر مقایسه کنید. (دو مورد) (۰/۵ نمره)

هر دو پنج کربنه هستند. قند پنج کربنه در دنا، دئوکسی ریبوز و در رنا ریبوز است. دئوکسی ریبوز یک اکسیژن کمتر از ریبوز دارد. (دومورد کافی است.) (۵/۰) صفحۀ ۴

۶ در کدام طرح همانندسازی، هر دو رشته دنای قبلی (اولیه) به صورت دست نخورده باقی می‌ماند و وارد یکی از یاخته‌های حاصل از تقسیم می‌شوند؟ (۰/۲۵ نمره)

همانندسازی حفاظتی صفحۀ ۹ 

۷ الف) شکل روبرو همانندسازی دنا (DNA) را نشان می‌دهد. علامت سؤال چه آنزیمی را نشان می‌دهد؟ (۰/۲۵ نمره)

ب) شکل روبرو، کدام مرحله از ترجمه را نشان می‌دهد؟ (۰/۲۵ نمره)

الف) هلیکاز صفحۀ ۱۱

ب) مرحلۀ پایان صفحۀ ۳۱ 

۸ هریک از آنزیم‌های جدول زیر، وظیفه ساخت کدام نوع از رنا (RNA) را به عهده دارد؟ (۰/۵ نمره)

نوع رنا (RNA)	آنزیمی که وظیفه ساخت این مولکول را دارد.
rRNA یا رنای رناتنی	رناپسپاراز ۱
الف: …………….	رنابسپاراز ۲
ب: ……………….	رنابسپاراز ۳

الف) mRNA یا رنای پیک

ب) tRNA یا رنای ناقل صفحۀ ۲۳ 

۹ در مورد تنظیم بیان ژن در باکتری اشرشیاکلای به پرسش‌های زیر پاسخ دهید.

الف) در تنظیم منفی، چه پروتئینی مانع پیش روی رنابسپاراز می‌شود؟

ب) در تنظیم مثبت، چه عاملی سبب می‌شود که فعال‌کننده به جایگاه خود بچسبد؟ (۰/۵ نمره)

الف) پروتئینی به نام مهارکننده صفحۀ ۳۴

ب) مالتوز صفحۀ ۳۵ 

۱۰ اصطلاحات زیر را تعریف کنید. (۱نمره)

الف) صفت در علم ژن شناسی

ب) جهش 

الف) ویژگی‌های ارثی جانداران را صفت می‌نامند. صفحۀ ۳۸

ب) تغییر ماندگار در نوکلئوتیدهای ماده وراثتی را جهش می‌نامند. صفحۀ ۴۸

۱۱ رابطه بین دگره‌های رنگ گل میمونی، چه نوع رابطه‌ای است؟ (۰/۲۵)

رابطۀ بارزیت ناقص صفحۀ ۴۱

۱۲ مردی هموفیل با زنی که سالم است و ناقل هم نیست ازدواج می‌کند ژن‌نمود و رخ‌نمود فرزندان این خانواده را با رسم مربع پانت نشان دهید. (رسم مربع پانت الزامی است.) (۱نمره)

گامت ها	Xh	Y
XH	XHXh	XHY

رخ نمود: پسران سالم و دختر ناقل. رسم جدول صفحه ۱۴۳

۱۳ در این پرسش عبارت‌هایی در مورد انواع جهش آورده شده است. عبارت‌های مرتبط به هم را در دو ستون مشخص کنید. (۲ مورد در ستون “ب” اضافه است). (۰/۵)

ستون “الف”	ستون “ب”
الف) در این نوع جهش رمزیک آمینواسید به رمز دیگر همان آمینواسید تبدیل می‌شود.	۱- جابه جایی
ب) در این نوع جهش قسمتی از یک فام‌تن به فام‌تن غیرهمتا منتقل می‌شود.	۲ – مضاعف شدگی
///////////////////////////////////////////////	۳- خاموش
//////////////////////////////////////////////	۴- بی معنا

الف) ۳- خاموش صفحۀ ۴۹ ب) ۱- جابه جایی صفحۀ ۵۱

۱۴ گونه‌زایی هم‌میهنی و دگرمیهنی را از نظر جدایی جغرافیایی با یکدیگر مقایسه کنید. (۰/۵)

گونه‌زایی دگرمیهنی در آن جدایی جغرافیایی رخ می‌دهد و گونه‌زایی هم‌میهنی در آن جدایی جغرافیایی رخ نمی‌دهد. صفحۀ ۶۰

۱۵ به سؤالات زیر در رابطه با تأمین انرژی از ماده پاسخ دهید. (۰/۷۵)

الف) با افزوده شدن یک فسفات به آدنوزین چه مولکولی تشکیل می‌شود؟

ب) انرژی حاصل از تجزیۀ مولکول گلوکز در قندکافت و چرخۀ کربس، صرف ساخته شدن کدام ملکول‌های حامل الکترون می‌شود؟

الف) AMP یا آدنوزین مونوفسفات صفحۀ ۶۴

ب) NADH و ۲FADH صفحۀ ۶۹

۱۶ به سؤالات زیر در رابطه با زنجیره انتقال الکترون در راکیزه (میتوکندری) پاسخ دهید. (۰/۷۵)

الف) یون‌های اکسید ایجاد شده در این زنجیره برای تشکیل چه مولکولی استفاده می‌شوند؟

ب) پروتون‌های فضای بین دو غشا راکیزه، توسط چه پروتئینی به بخش داخلی راکیزه برمی‌گردند؟

الف) آب صفحۀ ۷۰ ب) آنزیم ATP ساز صفحۀ ۷۰

۱۷ در فرآیند تخمیر الکلی، اتانول چگونه از اتانال ایجاد می‌شود؟ (۰/۵)

اتانال با گرفتن الکترون‌های NADH اتانول ایجاد می‌کند. صفحۀ ۷۳

۱۸ در رابطه با آزمایشی که برای بررسی این فرض انجام شد که، “همۀ طول موج‌های نور مرئی به یک اندازه در فتوسنتز نقش دارند”، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (۰/۵)

الف) نام جلبک رشته‌ای که در این آزمایش مورد استفاده قرار می‌گیرد چیست؟

ب) از این آزمایش می‌توان نتیجه گرفت که رنگیزه اصلی در فتوسنتز چیست؟

الف) اسپیروژیر ب) سبزینه یا کلروفیل صفحۀ ۸۱

۱۹ در مورد فتوسنتز به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (۱/۵)

الف) منشاء پروتون‌های موجود در فضای درون تیلاکوئید از کجاست؟

ب) گیاهان CAM برای جلوگیری از هدر رفتن آب در دمای بالا و نور شدید، چه سازشی دارند؟

ج) یاخته‌های غلاف آوندی، در گیاهان ۴C و گیاهان ۳C چه تفاوتی باهم دارند؟

الف) تعدادی پروتون از بستره به فضای درون تیلاکوئید وارد می‌شود و تعدای پروتون از تجزیه آب، درون فضای تیلاکوئید به وجود می‌آید. صفحۀ ۸۳

‌ب) در این گیاهان روزنه‌ها در طول روز بسته و در شب بازند. صفحۀ ۸۷

‌ج) یاخته‌های غلاف آوندی در گیاهان ۴C سبزدیسه دارند ولی در گیاهان ۳C سبزدیسه ندارند. صفحۀ ۸۷ یا اینکه (در گیاهان ۴C یاخته‌های غلاف آوندی توانایی فتوسنتز دارند ولی در گیاهان ۳C این یاخته‌ها توانایی فتوسنتز را ندارند)

۲۰ در مورد مراحل مهندسی ژنتیک به سؤالات زیر پاسخ دهید. (۱ نمره)

الف) هنگام برش دنا (DNA) توسط آنزیم ۱EcoR، پیوند فسفودی‌استر بین کدام نوکلئوتیدها (در جایگاه تشخیص آنزیم) شکسته می‌شود؟

ب) برای اتصال دنای مورد نظر (ژن خارجی) به دیسک، از چه آنزیمی استفاده می‌شود؟

ج) از باکتری‌هایی که دارای دنای خارجی هستند، چه استفادهای می‌شود؟

 الف) این آنزیم پیوند فسفودی استر بین نوکلئوتید گوانین‌دار و آدنین‌دار هر دو رشته را برش می‌زند. صفحه ۹۴

‌ب) آنزیم لیگاز (اتصال دهنده) صفحۀ ۹۵

‌ج) برای تولید فراورده یا استخراج ژن استفاده کرد. صفحۀ ۹۶ 

۲۱ چگونه پیش هورمون (پیش انسولین)، به هورمون فعال (انسولین) تبدیل می‌شود؟ (۰/۵)

با جدا شدن بخشی از توالی پیش‌هورمون به نام زنجیره C به هورمون فعال تبدیل می‌شود. صفحۀ ۱۰۲

۲۲ انواع یادگیری در مثال‌های زیر را بنوسید. (۰/۵)

الف) پرندگان به حضور مداوم مترسک در مزرعه پاسخ نمی‌دهند.

ب) شامپانزه‌ها از تکه‌های چوب یا سنگ به شکل سندان یا چکش استفاده می‌کنند تا پوستۀ سخت میوه‌ها را بشکنند.

الف) عادی شدن (خوگیری) صفحۀ ۱۱۰ ب) حل مسئله صفحۀ ۱۱۳

۲۳ در مورد رفتارهای جانوران به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (۱/۲۵)

الف) در رفتار نقش‌پذیری جوجه غازها، عامل شناخت جسم، به عنوان مادر چیست؟

ب) چرا در نوعی جیرجیرک، جانور نر، جفت خود را انتخاب می‌کند؟

ج) چگونه زنبورهای کارگر داخل کندو، از فاصلۀ تقریبی منبع غذایی تا کندو مطلع می‌گردند؟

الف) جسم متحرک صفحۀ ۱۱۳

‌ب) چون جانور نر هزینۀ بیشتری در تولیدمثل می‌پردازد. صفحۀ ۱۱۷

‌ج) زنبوریابنده منبع غذایی با انجام حرکات ویژهای اطلاعات خود را به زنبورهای دیگر نشان می‌دهد. یا (زنبور یابنده صدای وز وز متفاوتی نیز دارد و همچنین به کمک حس بویایی زنبورهای کارگر از محل دقیق غذا را پیدا می‌کنند.) صفحۀ ۱۲۱

---

---

---

---

---

بارم‌بندی زیست‌شناسی دوازدهم

---

شماره فصل و عنوان	نیمسال اول	نیمسال دوم و شهریور
۱- مولکول‌های اطلاعاتی	۶	۲/۵
۲- جریان اطلاعات در یاخته	۵	۲/۵
۳- انتقال اطلاعات در نسل ها	۴	۲/۵
۴- تغییر در اطلاعات وراثتی	۵	۲/۵
۵- از ماده به انرژی	–	۲/۵
۶- از انرژی به ماده	–	۲/۵
۷- فناوری‌های نوین زیستی	–	۲/۵
۸- رفتارهای جانوران	–	۲/۵
جمع	۲٠	۲۰

---