نورولوژیست (متخصص مغز و اعصاب) کیست؟

متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) کیست؟

دکتر فرشته اسفندیاری: پزشکی که در زمینه بیماری های مغز و اعصاب (نورولوژی) تخصص دارد نورولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب نام دارد.

پزشک عمومی بعد از سپری کردن ۴ سال دوره رزیدنتی در تخصص بیماری‌های مغز و اعصاب به نورولوژیست منسوب می گردد و پس از آن با گذراندن دوره های تکمیلی فوق تخصصی مغز و اعصاب در رشته های مربوطه (سردرد، بیماری‌های حرکتی، خواب، بیماری‌های عروقی مغز، Neuro Imaging، ام اس، دمانس، صرع، نورو افتالمولوژی) به صورت فوق تخصصی به درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های مغز و اعصاب می پردازد.

از آنجا که سیستم عصبی انسان از مهمترین قسمت‌های بدن است و سایر قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد یا به عبارتی سازماندهی و فرماندهی می کند، شناخت بیماری‌های مغز و اعصاب و تشخیص و درمان آن کاری کاملا تخصصی است که فقط باید توسط متخصصین مغز و اعصاب که در این زمینه دانش و مهارت کافی دارند انجام شود چرا که علائم بعضی از بیماری‌های مغز و اعصاب مشابه یکدیگرند و نورولوژیست باید با معاینات دقیق و در صورت نیاز با انجام آزمایشات تخصصی، بیماری‌ها را از هم تشخیص دهد.

سیستم عصبی انسان شامل دو بخش مرکزی و محیطی است. سیستم عصبی مرکزی شامل مغز (نیمکره های مغزی Cerebrum، ساقه مغز Brain stem و مخچه Cerebellum) و نخاع می باشد؛ سیستم عصبی محیطی شامل نورون‌های عصبی محیطی است که ارتباط بین مغز و نخاع با بقیه ارگان‌ها، اندام‌ها و عضلات را برقرار می کند.

بسته به اینکه کدام یک از قسمت‌های سیستم عصبی دچار اختلال شود بیماری‌های متفاوت مغز و اعصاب ایجاد می شود.

متخصص مغز و اعصاب خوب با دانش کافی درباره آناتومی و فیزیولوژی و چگونگی کارکرد سیستم عصبی و ارتباطات پیچیده آنها قادر به لوکالیزه کردن محل درگیری و نوع اختلال کارکرد و در نتیجه تشخیص نوع بیماری سیستم عصبی می باشد و در این مسیر از معاینه دقیق مغز و اعصاب و در صورت نیاز روش‌های پاراکلینیک مثل تصویربرداری مغز شامل ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن مغز، سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید (TCD & ECD) و نوار مغز و نوار عصب و عضله استفاده می کند. و نهایتا با تشخیص صحیح نوع بیماری مغز و اعصاب درمان مناسب را انجام می دهد.

بیماری‌هایی که مربوط به حیطه متخصص مغز و اعصاب می شود شامل موارد زیر است:

۱. انواع سردرد شامل میگرن، سردرد تنشی، کلاستر، نورالژی، تریژمینال و …

۲. سرگیجه

۳. اختلال راه رفتن و تعادل

۴. تشنج و صرع

۵. کاهش سطح هوشیاری و بیهوشی گذرا

۶. انواع اختلال حافظه شامل آلزایمر، دمانس فرونتوتمپورال، دمانس عروقی و …

۷. بیمارهای عروقی مغز شامل سکته مغزی، خونریزی مغزی، تنگی عروق مغز و کاروتید که تا حدودی با سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید گردن قابل بررسی و پیشگیری است.

۸. بیماریهای حرکتی مثل پارکینسون

۹. انواع لرزش و ترمور دست و سر

۱۰. اختلال تکلم و صحبت کردن (آفازی)

۱۱. بیماری‌های ستون فقرات شامل درد گردن و کمردرد ناشی از فشار دیسک روی نخاع یا اسپاسم عضلات

۱۲‌. بیماری‌های درگیر کننده میلین عصب مثل ام اس (MS)

۱۳. اختلالات اعصاب محیطی مثل انواع نوروپاتی که با علائمی همچون گزگز و گرفتگی و بی‌حسی اندام‌ها بروز می کند.

۱۴. انواع بیماری‌های عضلات شامل میوپاتی های التهابی و مادرزادی

۱۵. اختلالات خواب شامل بی خوابی و نداشتن خواب عمیق و موثر

لازم به توضیح است بیماری‌هایی که ناشی از اختلال ارگانیک سیستم عصبی مرکزی و محیطی نیستند و در طبقه بندی بیماری‌های روح و روان قرار می گیرند مثل افسردگی، اضطراب، استرس، وسواس و …  اصولا مربوط به حوزه تخصص روانپزشکی هستند ولی انواع خفیف آنها که به خصوص می تواند موجب سردردهای تنشی شود توسط متخصص مغز و اعصاب درمان می شود.

توضیح ضروری این است که نورولوژیست جراحی مغز انجام نمی دهد و اگر موردی نیاز به جراحی مغز و اعصاب پیدا کند مثل تومورهای مغزی، صدمات ناشی از تروما و تصادفات و آسیب ستون فقرات که نیاز به جراحی دارند توسط متخصص مغز و اعصاب به همکار جراح مغز و اعصاب ارجاع داده می شوند و چنانچه بیمار نیاز به بررسی رفتاری و هیجانی داشته باشد یا دچار اختلالات روانی باشد به روانپزشک (متخصص اعصاب و روان) ارجاع داده می شود.

کی به متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) مراجعه کنیم؟

سوالی که برای بسیاری از بیماران بوجود می آید زمان مراجعه به متخصص مغز و اعصاب است، در پاسخ به این سوال باید گفت بیمار بلافاصله بعد از بروز بیماری‌های مغز و اعصاب باید به پزشک نورولوژیست مراجعه کند، چرا که اغلب بیماری های مغز و اعصاب پیشرونده هستند و با مراجعه به موقع به پزشک متخصص مغز و اعصاب پس از تشخیص بیماری از پیشرفت آن جلوگیری شده و مراحل درمان آغاز می شود. بیماران قبل از مراجعه با تحقیق درباره نورولوژیست ها و متخصصین مغز و اعصاب خوب، بهترین متخصص مغز و اعصاب را انتخاب می کنند زیرا پزشک حتما باید معتمد بیمار باشد و بیمار باید دقیقا به دستورات پزشک عمل کند تا روند درمان و بهبودی با سرعت زیادی انجام شود. بعد از اولین مراجعه، نورولوژیست درمان را شروع می کند و بیمار تحت نظر متخصص مغز و اعصاب خواهد ماند و در صورت مراجعه مجدد، دکتر مغز و اعصاب به شما می گوید که مراجعه بعدی کی باشد. بیمار با مراجعات منظم تا درمان کامل به پزشک مراجعه می کند.

با پیشرفت تکنولوژی در تخصص مغز و اعصاب، متخصصین با استفاده از ابزارهای پزشکی توانستند اطلاعاتی از داخل بدن بیمار به دست آورند که با معاینه بیمار به تنهایی میسر نیست. این ابزارها در برخی موارد برای پیشگیری از بیماری استفاده می شوند و در بعضی برای تشخیص دقیق و درمان بیماری بکار می روند. به عنوان مثال سونوگرافی از عروق مغز (سونوگرافی داپلر)، نوار مغز، نوار عصب و عضله، ام آر آی (MRI)، عکس‌های سی تی اسکن و … را می توان نام برد.

یک شعار معروف در پزشکی وجود دارد : “پیشگیری بهتر و کم هزینه تر از درمان است.” بیماری‌های مغز و اعصاب را جدی بگیرید و اگر هر یک از علائم ذکر شده را داشتید سریعا به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا در صورت امکان از بیماری‌های پیشرفته مغز و اعصاب جلوگیری کنید یا در مراحل اولیه آن را درمان نمایید. اکثر بیماری‌های مغز و اعصاب به دلیل اینکه پیشرونده هستند، بیمار با مراجعه به موقع راحت‌تر درمان می شود و زمان پارامتر مهمی در درمان بیماری‌های مغز و اعصاب است.

متخصص سردرد کیست؟

به متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیستی) که دوره های تکمیلی تشخیص و درمان سردرد را گذرانده و تبحر کافی در درمان انواع سردرد را دارد فوق تخصص سردرد گفته می شود. از آنجایی که سردرد یکی از شایع‌ترین علامت‌هایی است که بیمار را نزد پزشک می کشاند معمولا ابتدا فرد توسط پزشکان عمومی و داخلی ویزیت می شود. در صورتی که نیاز به بررسی های تشخیصی و درمان تخصصی تر باشد بیمار باید به متخصص مغز و اعصاب و فوق تخصص سردرد مراجعه کند. پزشک متخصص سردرد در کلینیک فوق تخصصی سردرد، جدیدترین، به روز ترین و بهترین روش‌های درمان سردرد را به صورت تخصصی به بیماران مبتلا به انواع سردرد ارائه می دهد که این کار پس از معاینه دقیق نورولوژیک و در صورت نیاز اقدامات پاراکلینیک صورت می گیرد.

چه موقع برای سردرد به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم؟

• سردرد آنقدر شدید باشد که با فعالیت‌های روزانه تان تداخل کند و شما را از کار، مدرسه و زندگی روزمره بازدارد.
• وقتی مجبورید بیشتر روزها از آسپرین، بروفن، استامینوفن یا سایر داروهای مسکن سردرد مسکن استفاده کنید.
• وقتی حس می کنید سرتان رو به بدتر شدن است.
• وقتی از اینکه داروی زیادی برای تسکین سردرد مصرف می کنید نگران هستید.
• اگر برای درمان سردرد مجبور به مراجعه به اورژانس شده اید.
• اگر بیش تر از ۱۵ روز در طی ماه گذشته سردرد داشته اید.
• وقتی سردردتان برای اولین بار بالای ۵۰ سالگی شروع شود.
• اگر سردرد شروع ناگهانی و انفجاری داشته باشد و نه تدریجی
• اگر سردردتان با هر یک از علائم زیر باشد:

الف) تب

ب) تهوع و استفراغ بخصوص استفراغ های صبحگاهی

ج) گیجی و منگی

د) درد و سفتی گردن

ه) هرگونه کاهش سطح هوشیاری

و) اختلال بینایی و تاری دید

ز) هرگونه نشانه های فوکال نورولوژیک مثل ضعف یک قسمت بدن و صورت