انواع دمانس؛ ۱۰ نوع زوال عقل

دمانس اصطلاحی است که برای توصیف تغییرات شدید در مغز که باعث از دست دادن حافظه می شود استفاده می شود. این تغییرات همچنین انجام فعالیت های اساسی روزانه را برای افراد دشوار می کند. در بیشتر افراد، زوال عقل باعث تغییراتی در رفتار و شخصیت می شود.

همه انواع زوال عقل سه ناحیه از مغز را تحت تاثیر قرار می دهد:

• زبان
• حافظه
• تصمیم گیری

با وجودی که بیشتر موارد زوال عقل ناشی از یک بیماری است و قابل برگشت نیست؛ اما استثنائات نادری در این مورد رخ می دهد چنانچه به طور کلی در موارد زوال عقل ناشی از افسردگی یا سوء مصرف مواد مخدر و الکل، بیماری برگشت‌پذیر است. 

انواع مختلف زوال عقل از مراحل مختلف پیشرفت پیروی می کنند، اگرچه اکثر آنها در مجموعه ای از مراحل مشابه طبقه بندی می شوند .

بیماری آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است. بر اساس گزارش انجمن آلزایمر، بین ۶۰ تا ۸۰ درصد موارد زوال عقل ناشی از این بیماری است . علائم اولیه بیماری آلزایمر شامل فراموشی نام ها و رویدادهای اخیر، بی توجهی به مراقبت های شخصی، تغییرات خلقی و شخصیتی، بی نظمی و غیره است. اگرچه افسردگی می تواند نشانه اولیه بیماری آلزایمر باشد، اما بخشی از خود بیماری نیست و باید جداگانه به عنوان یک اختلال درمان شود. گاهی اوقات، افراد مسن افسرده به اشتباه مبتلا به بیماری آلزایمر تشخیص داده می شوند.

بیماری آلزایمر با مرگ سلول های مغزی مشخص می شود. با پیشرفت بیماری، افراد بیشتر دچار سردرگمی و تغییرات خلقی می شوند. آنها همچنین در صحبت کردن و راه رفتن مشکل دارند.

افراد مسن بیشتر احتمال دارد به آلزایمر مبتلا شوند. حدود ۵ درصد از موارد آلزایمر، آلزایمر زودرس است که در افراد ۴۰ یا ۵۰ ساله رخ می دهد.

مراحل

پیشرفت آلزایمر به هفت مرحله تقسیم می شود. علائم عموماً در مرحله ۲ ظاهر می شوند، اگرچه زوال عقل قابل تشخیص در حدود مرحله ۴ شروع می شود. اختلال به تدریج تا مرحله ۷ بدتر می شود، در این مرحله اکثر افراد مبتلا به آلزایمر احتمالاً با چالش های شدید در گفتار و حرکت روبرو می شوند.

مانند بسیاری از انواع زوال عقل، سطح مراقبت مورد نیاز همراه با پیشرفت علائم بسیار متفاوت است.

عوامل خطر

بیماری آلزایمر علل مختلفی دارد که اغلب با هم کار می کنند که هیچ کدام به طور کامل شناخته نشده اند. عوامل خطر شناخته شده برای بیماری آلزایمر عبارتند از:

• سن
• سابقه خانوادگی
• ژنتیک

۲. زوال عقل عروقی

دومین نوع شایع زوال عقل، دمانس عروقی است . این به دلیل کمبود جریان خون در مغز ایجاد می شود. زوال عقل عروقی می تواند با افزایش سن رخ دهد و می تواند با بیماری آترواسکلروتیک، دیابت، فشار خون بالا و موارد دیگر مرتبط باشد. سکته مغزی شایع ترین علت زوال عقل عروقی است.

علائم زوال عقل عروقی بسته به علت آنها می تواند به آرامی یا ناگهانی ظاهر شود. سردرگمی و سردرگمی از علائم اولیه شایع هستند. بعداً، افراد در انجام وظایف یا تمرکز برای مدت طولانی مشکل دارند. زوال عقل عروقی می تواند باعث مشکلات بینایی و گاهی اوقات توهم نیز شود.

از آنجایی که اغلب در اثر رویدادهای مجزا ایجاد می شود، زوال عقل عروقی بیشتر از کاهش تدریجی ناشی از بیماری آلزایمر به شکل تدریجی ظاهر می شود و بدتر می شود.

عوامل خطر

عوامل خطرزا برای زوال عقل عروقی متعدد هستند و عبارتند از:

• سن
• سابقه سکته مغزی
• سابقه حملات قلبی
• کلسترول بالا
• دیابت
• لوپوس
• فشار خون بالا
• ریتم های غیر معمول قلب

دمانس با اجسام لویی که به نام زوال عقل لویی نیز شناخته می شود ، به دلیل رسوب پروتئین در سلول های عصبی ایجاد می شود. این کار پیام های شیمیایی در مغز را قطع می کند و باعث از دست دادن حافظه و بی نظمی می شود.

افراد مبتلا به این نوع زوال عقل نیز دچار توهمات بصری می شوند و در به خواب رفتن در شب مشکل دارند یا در طول روز به طور غیرمنتظره ای به خواب می روند. آنها همچنین ممکن است بیهوش شوند یا گم شوند یا دچار سردرگمی شوند.

زوال عقل با اجسام لوی علائم مشترک بسیاری با بیماری های پارکینسون و آلزایمر دارد. به عنوان مثال، بسیاری از افراد دچار لرزش در دست، مشکل در راه رفتن و احساس ضعف می شوند. اجسام لویی می تواند در مغز افراد مبتلا به آلزایمر وجود داشته باشد و اغلب در افراد مبتلا به پارکینسون یافت می شود.

برای مبتلایان به پارکینسون، عوامل خطر شناسایی شده است همچنین برای ایجاد زوال عقل اجسام لوی عبارتند از:

• جنس مرد
• تغییرات در وضعیت بدن
• بی ثباتی در راه رفتن
• دشواری بیشتر در حرکت
• علائمی که در سمت چپ و راست بدن مشاهده می شود
• زودتر توهم را تجربه کنید
• علائم عدم پاسخ به دارو

۴. بیماری پارکینسون

اکثر افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دچار زوال عقل می شوند. علائم اولیه این نوع زوال عقل مشکلات استدلال و قضاوت است. برای مثال، فرد مبتلا به زوال عقل بیماری پارکینسون ممکن است در درک اطلاعات بصری یا به خاطر سپردن نحوه انجام کارهای ساده روزانه دچار مشکل شود. آنها حتی ممکن است توهمات گیج کننده یا ترسناک داشته باشند.

این نوع زوال عقل نیز می تواند باعث تحریک پذیری فرد شود. بسیاری از افراد با پیشرفت بیماری دچار افسردگی یا پارانوئید می شوند. دیگران در صحبت کردن مشکل دارند و ممکن است کلمات را فراموش کنند یا در طول مکالمه گم شوند.

یکی از عوامل خطر منحصر به فرد برای زوال عقل در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون مجموعه ای از مشکلات حرکتی است که به نام بی ثباتی وضعیتی و اختلال راه رفتن (PIGD) شناخته می شود که شامل مشکل در شروع حرکت، به هم زدن و مشکلات تعادل و افتادن است.

مانند دمانس اجسام لوی، زوال عقل در بیماری پارکینسون پیشرونده است.

دمانس فرونتوتمپورال نامی است که برای توصیف انواع مختلفی از زوال عقل استفاده می شود، که همه آنها در یک چیز مشترک هستند: آنها فقط قسمت های جلویی و کناری مغز را تحت تأثیر قرار می دهند، که مناطقی هستند که زبان و رفتار را کنترل می کنند. این نوع زوال عقل گاهی اوقات به طور جهانی به عنوان بیماری پیک شناخته می شود، اگرچه اشکال مختلفی وجود دارد.

زوال عقل فرونتوتمپورال افراد ۴۵ ساله را تحت تاثیر قرار می دهد. به گفته انجمن آلزایمر، اگرچه دانشمندان نمی‌دانند چه چیزی باعث آن می‌شود، اما در خانواده‌ها وجود دارد و افراد مبتلا به آن دارای جهش‌هایی در ژن‌های خاصی هستند .

این زوال عقل باعث از بین رفتن بازداری ها و انگیزه ها و همچنین رفتار اجباری می شود. همچنین باعث می شود افراد در گفتار دچار مشکل شوند، از جمله فراموشی معنی کلمات رایج. دمانس فرونتوتمپورال می تواند اثرات شدیدتری نسبت به آلزایمر بر گفتار داشته باشد.

برخلاف آلزایمر، مشکلات حافظه مرتبط با زوال عقل فرونتوتمپورال در مراحل بعدی پیشرفت بیماری رخ می دهد.

دمانس فرونتوتمپورال شایع ترین شکل زوال عقل است که در افراد مبتلا به اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یا ALS رخ می دهد.

۶. بیماری کروتسفلد جاکوب

بیماری کروتسفلد جاکوب (CJD) یکی از نادرترین انواع زوال عقل است. بر اساس گزارش انجمن آلزایمر ، هر سال از هر یک میلیون نفر تنها یک نفر به آن مبتلا می شود . CJD خیلی سریع پیشرفت می کند و افراد اغلب در عرض یک سال پس از تشخیص می میرند.

علائم CJD مشابه سایر اشکال زوال عقل است. برخی افراد بیقراری را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر از افسردگی رنج می برند. سردرگمی و از دست دادن حافظه نیز شایع است. CJD روی بدن نیز تأثیر می گذارد و باعث انقباض و سفتی عضلات می شود.

CJD زمانی ایجاد می‌شود که پریون‌ها یا پروتئین‌های غیرطبیعی و تاشو در بدن ظاهر می‌شوند و باعث ایجاد پریون‌های اضافی در مغز می‌شوند که منجر به مرگ سلول‌های مغز می‌شود.

انواع

پریون ها و بیماری های ناشی از آنها توسط متخصصان به خوبی درک نشده اند، اما موارد CJD به طور کلی به سه دسته زیر تقسیم می شوند:

• بیماری پراکنده کروتسفلد-ژاکوب . این رایج ترین است، که در آن منشا انتشار پریون یک راز باقی مانده است.
• بیماری کروتزفلد یاکوب خانوادگی این به دلیل تغییرات ژنتیکی ارثی است که می تواند تولید پروتئین پریون را ایجاد کند.
• بیماری اکتسابی کروتزفلد جاکوب . اگرچه اکنون بسیار نادر است، نسخه‌های CJD می‌توانند در اثر قرار گرفتن در معرض پروتئین پریون غیرطبیعی، عمدتاً از طریق مصرف گوشت آلوده ایجاد شوند.

۷. سندرم Wernicke-Korsakoff

بیماری ورنیکه یا انسفالوپاتی ورنیکه نوعی اختلال مغزی است که در اثر کمبود ویتامین B-1 ایجاد می‌شود و منجر به خونریزی در بخش‌های تحتانی مغز می‌شود. بیماری ورنیکه می تواند علائم فیزیکی مانند دوبینی و از دست دادن هماهنگی عضلات را ایجاد کند. در یک نقطه خاص، علائم فیزیکی بیماری ورنیکه درمان نشده کاهش می یابد و علائم سندرم کورساکوف ظاهر می شود.

سندرم کورساکوف یک اختلال حافظه است که در اثر بیماری پیشرفته ورنیک ایجاد می شود. افراد مبتلا به سندرم کورساکوف ممکن است مشکلات زیر را داشته باشند:

• پردازش اطلاعات
• یادگیری مهارت های جدید
• به یاد آوردن چیزها

این دو بیماری به هم مرتبط هستند و معمولاً به عنوان یک بیماری با هم گروه بندی می شوند که به عنوان سندرم Wernicke-Korsakoff شناخته می شود . اگرچه علائم مشابه اغلب زوال عقل‌های دیگر است، اما سندرم ورنیکه-کورساکوف از این نظر منحصر به فرد است که قابل پیشگیری است، و در صورت رسیدگی به موقع، قابل درمان است.

سندرم Wernicke-Korsakoff می تواند ناشی از سوء تغذیه یا عفونت های مزمن باشد. با این حال، شایع ترین علت کمبود این ویتامین اعتیاد به الکل است.

گاهی اوقات افراد مبتلا به سندرم Wernicke-Korsakoff اطلاعاتی را می سازند تا شکاف های حافظه خود را پر کنند بدون اینکه بدانند دارند چه می کنند.

رفتار

اگرچه تشخیص سندرم Wernicke-Korsakoff به دلیل بسیاری از توضیحات ممکن برای علائم آن دشوار است، درمان ممکن است. علاوه بر بستری شدن در بیمارستان، درمان معمولاً شامل موارد زیر است:

• ویتامین B-1 از طریق یک خط داخل وریدی (IV) در بازو یا دست داده می شود
• ویتامین B-1 که از طریق دهان تجویز می شود
• یک رژیم غذایی متعادل برای حفظ سطح ویتامین B-1
• درمان اعتیاد به الکل (در صورتی که علت آن مشخص شود)

۸. زوال عقل مختلط

دمانس مختلط به وضعیتی اطلاق می شود که در آن فرد بیش از یک نوع زوال عقل دارد. زوال عقل مختلط بسیار شایع است و شایع ترین ترکیب آن دمانس عروقی و آلزایمر است. با توجه به انجمن آلزایمر جرسی ، تا ۴۵ درصد از افراد مبتلا به زوال عقل، زوال عقل مختلط دارند اما آن را نمی دانند.

زوال عقل مختلط می تواند علائم مختلفی را در افراد مختلف ایجاد کند. برخی افراد ابتدا از دست دادن حافظه و سردرگمی را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر تغییرات رفتاری و خلقی دارند. اکثر افراد مبتلا به زوال عقل مختلط با پیشرفت بیماری در صحبت کردن و راه رفتن مشکل خواهند داشت.

هیدروسفالی فشار طبیعی (NPH) وضعیتی است که باعث می شود فرد مایع اضافی در بطن های مغز جمع کند. بطن ها فضاهای پر از مایع هستند که برای محافظت از مغز و نخاع فرد طراحی شده اند. آنها فقط به مقدار مناسب مایع برای عملکرد صحیح متکی هستند. هنگامی که مایع بیش از حد جمع می شود، فشار بیشتری بر مغز وارد می کند. این می تواند باعث آسیب شود که منجر به علائم زوال عقل می شود.

تشخیص NPH ممکن است زمان بر باشد و اغلب نیاز به آزمایش های زیادی برای رد سایر اشکال زوال عقل دارد. با توجه به پزشکی جان هاپکینز ، تخمین زده می شود که ۵ درصد از موارد زوال عقل ناشی از NPH است.

جستجوی درمان در اسرع وقت می تواند به پزشک کمک کند تا قبل از آسیب مغزی اضافی مداخله کند. هیدروسفالی فشار طبیعی یکی از انواع زوال عقل است که گاهی اوقات با جراحی قابل درمان است.

علل و علائم

برخی از علل بالقوه NPH عبارتند از:

• صدمه
• خون ریزی
• عفونت
• تومور مغزی
• جراحی های قبلی مغز

با این حال، گاهی اوقات پزشکان علت NPH را نمی دانند. علائم عبارتند از:

• تعادل ضعیف
• فراموشی
• تغییرات در خلق و خوی
• افسردگی
• سقوط های مکرر
• از دست دادن کنترل روده یا مثانه

۱۰. بیماری هانتینگتون

بیماری هانتینگتون یک بیماری ژنتیکی است که باعث زوال عقل می شود. دو نوع وجود دارد: شروع نوجوانان و بزرگسالان. نوع جوانی نادرتر است و در دوران کودکی یا نوجوانی علائم ایجاد می کند. نوع بزرگسالان معمولاً اولین بار در سنین ۳۰ یا ۴۰ سالگی علائم را در فرد ایجاد می کند. این بیماری باعث از بین رفتن زودرس سلول های عصبی مغز می شود که می تواند منجر به زوال عقل و همچنین اختلال در حرکت شود.

علائم مرتبط با بیماری هانتینگتون شامل اختلال در حرکات، مانند تکان خوردن، مشکل در راه رفتن و مشکل در بلع است. علائم زوال عقل در بیماری هانتینگتون شبیه به بسیاری از انواع دیگر زوال عقل است و تغییرات خلقی، خشم و افسردگی به ویژه شایع است.

سایر علل زوال عقل

بسیاری از بیماری ها می توانند در مراحل بعدی باعث زوال عقل شوند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس ممکن است دچار زوال عقل شوند. همچنین ممکن است افراد مبتلا به HIV دچار اختلالات شناختی و زوال عقل شوند، به خصوص اگر داروهای ضد ویروسی مصرف نمی کنند.