پرده صفاق

احشاء بدن توسط چه پوششی نگهداری می‌شود؟

صِفاق غشا نازکی در بدن محسوب می‌شود که وظیفه پوشاندن دیواره‌های حفره شکم و احشا را بر عهده دارد.

پرده صفاق، غشای نازکی است که دیواره‌های حفره شکم و قسمت اعظم احشا را از یکدیگر جدا می کند که دارای قسمت های مختلفی است و امروز ما قصد داریم به معرفی و بررسی آن بپردازد.

پوشش بیشتر احشا بدن چیست؟

دیواره‌های حفره شکم و قسمت اعظم احشا توسط غشای نازکی به نام «پرده صفاق» پوشانده می‌شود.

پرده صفاق از نظر بافتی از ۲ لایه که یکی خارجی‌تر و دیگری داخلی‌تر است ساخته شده است.

لایه خارجی که همان «صفاق جداری» است، لیفی (فیبروزی) است، نقش استحکامی دارد و سطح داخلی حفره شکم را می‌پوشاند.

لایه داخلی یا «صفاق احشایی» نقش ترشحی دارد و سروز ترشح می‌کند و سطح احشا را می‌پوشاند.

مایع سروزی باعث رطوبت و لغزندگی می‌شود و به احشا شکمی اجازه می‌دهد که با حداقل سایش بر روی هم و نیز در مقابل جدار شکمی بلغزند.

صفاق چیست؟

صفاق یا پریتونئوم وسیع‌ترین غشای سروزی بدن است.

صِفاق (یا پریتونئوم Peritoneum، یا آب‌شامهٔ شکم یا کاواک‌پوش) در کالبدشناسی، غشا نازکی است که دیواره‌های حفرهٔ شکم (کاواک) و بخش بزرگی از احشا (اندرونه) را می‌پوشاند و از بخش‌های مهم حفاظت می‌کند.

جالب است بدانید که؛ صفاق وسیع‌ترین غشای سروزی بدن است.

همانطور که در بالا گفته شد؛ پرده صفاق از دو ورق تشکیل شده‌است:

• یکی ورق کناری جداری یا صفاق جانبی که سطح درونی دیوارهٔ شکم و لگن را می‌پوشاند.
• دیگری ورق اندرونه‌ای یا صفاق احشایی که احشا، درون شکم و لگن را مفروش می‌سازد.

چین‌های صفاقی

چین‌های صفاقی نسبت به وضعی که دارند نام‌های گوناگونی دارند بدین شرح:

1. بند: چین صفاقی است که دیواره را به قسمتی از لولهٔ گوارشی متصل می‌نماید. بند از دو ورق تشکیل شده و در ضخامت آن عروق و اعصاب قرار دارد. بند‌های مزبور عبارتند از: بند معده، بند دوازدهه، بند روده، بند پس‌روده، برخی از چین‌های صفاقی اعضای تناسلی را نیز بند می‌نامند مثل بند تخمدان.
2. رباط: چین‌های صفاقی هستند که بین دیواره و اعضایی که جزو لولهٔ گوارشی نیستند قرار دارند مثل رباط پهن که زهدان را به دیواره مربوط می‌سازد.
3.  چادرینه: چین صفاقی است که دو عضو داخل بطن (از دستگاه گوارش) را به یکدیگر مربوط می‌سازد مانند چادرینه کوچک یا چادرینه معدی کبدی.
4. نیام یا تیغه: در بعضی مواقع دو یا چند ورق صفاقی که در مجاورت یکدیگر قرار گرفته‌اند بهم متصل شده تیغهٔ واحدی را تشکیل می‌دهند. عده‌ای از آن‌ها به آسانی از یکدیگر مجزا می‌شوند، ولی برخی کاملاً بهم چسبیده و غیرقابل تفکیک هستند.

لایه سروزی چیست؟

لایه سروزی یا نیام Tunica پرده‌ای است که جدار خارجی حفره‌های بدن را می‌پوشاند و روی سطوح اعضای داخلی بر می‌گرداند. این پرده ماده‌ای آبکی ترشح می‌کند.

صفاق به قسمت‌های زیر تقسیم می‌شود:

1.  لایه خارجی یا صفاق جداری
2. لایه احشایی یا صفاق احشایی
3.  چین‌هایی از صفاق که به وسیله آن احشا آویزان می‌شود.
4. حفره صفاقی

•  صفاق جداری

صفاق جداری دیواره حفره‌های شکمی و لگنی را از داخل می‌پوشاند و به راحتی قابل جدا کردن از این دیواره‌هاست. صفاق جداری نسبت به درد بسیار حساس است.

• صفاق احشایی

صفاق احشایی قسمتی از صفاق است که سطح خارجی احشا شکمی را می‌پوشاند و به‌صورت کامل با جدار احشا یکی شده و جزو ساختمان آن‌ها است. از این رو قابل جدا کردن از احشا نیست و نسبت به درد نیز حساس نیست.

•  چین‌های صفاقی

چین‌های صفاقی به‌طورمعمول پرده‌های صفاقی دو لایه‌ای هستند که قسمت‌های مختلف را به یکدیگر متصل می‌کنند.

احشا شکمی یا به وسیله چین‌های صفاقی در حفره آویزان هستند یا خارج حفره صفاقی قرار گرفته اند. ارگان (عضو)‌های خارج حفره صفاق که تنها یک سطح یا بخشی از یک سطح آن‌ها به وسیله صفاق پوشیده می‌شود، اعضای خارج صفاقی خوانده می‌شود.

مزو چیست؟

مزو (بند) چین‌های وسیع صفاقی و دو لایه را می‌گویند که در هر قسمت لوله گوارش که باشد نام خاص خود را دارد.

به عنوان مثال؛ مزوکولون عرضی به چین صفاقی که کولون عرضی را در بر گرفته گفته می‌شود.

•  حفره صفاقی

حفره صفاقی یک فضای مجازی و بالقوه است که بین صفاق جداری و احشایی قرار دارد.

سطوح آزاد حفره صفاقی به دلیل ترشحات سروزی لغزنده است و از این رو احشا داخل صفاقی به راحتی در مقابل هم می‌لغزند.

حفره صفاقی را به دو حفره کوچک و بزرگ تقسیم می‌کنند. قسمتی از حفره صفاقی که در پشت و جلوی پانکراس معده است به نام حفره صفاقی کوچک و بقیه حفره صفاقی، حفره صفاقی بزرگ نامیده می‌شود.

در واقع حفره‌ای از شکم را که بلافاصله بعد از باز کردن حفره شکم در مقابل ما قرار می‌گیرد حفره صفاقی بزرگ می‌نامیم.

حفره صفاقی در زنان و مردان چه تفاوتی دارد؟

حفره صفاقی در مردان یک حفره کاملاً بسته و بدون ارتباط با خارج است در حالی که حفره صفاقی در زنان از طریق لوله رحمی با رحم و واژن و محیط خارج ارتباط دارد.

 وظایف مهم صفاق چیست؟

1. حرکت احشا: نقش اصلی صفاق ایجاد یک محیط لغزنده برای لغزش احشا نسبت به هم و همچنین حرکات احشا و افزایش اتساع (گشاد شدن) در بعضی از احشا است.
2. حفاظت از احشا: صفاق دارای سلول‌های فاگوسیت کننده (سلول‌هایی که عامل مهاجم را می‌خورند) از جمله لنفوسیت است که این سلول‌ها ایمنی همورال و سلولی را فراهم می‌کند.
3. عمل ترمیم زخم‌ها و گاهی چسبندگی